Mádenıet

Qazaq tarıhy álem sýretshileriniń kózimen

23.06.2018

0 1  820

Máskeýdi órtep jibergen Qyrym hany Dáýletkereıdi orys sýretshileri osylaı beınelegen.

Qubylaıdyń saıat quryp shyqqan sáti..

Qubylaı… Bas kıimine nazar salyńyz…

«Bashqurt qazaqtan jol surap tur»,- dep atalatyn Orlovskııdiń keremet sýreti! 1861 jyly salynǵan. Qandastardyń bir-birimen oryssha túsinisip turmaǵany anyq. Bári qypshaqtar ǵoı, qaıtsin jaman orystyń tilin!

Qubylaıdyń áskeri men japon samýraılarynyń arasyndaǵy aıqas. Ordalyqtardyń kóbi osy shaıqasta aıaq asty soqqan daýyldyń kesirinen kemesimen sýǵa batyp ketken. Japondar keıin ózderin qutqaryp qalǵan osy daýyldy kamıkadze (Qudaıdyń jibergen jeli) dep atapty…

Osy ótken tarıhtan ordalyq tatarlarǵa qatysty bir jańa derek shyǵa qalsa, orystardyń júgirip baryp, aldymen tatarlardan jón suraıtyny jynymdy keltiredi. Kázirgi tatarlar buryńǵy bulǵarlar ǵoı. Olardyń Altyn Ordaǵa asa kóp qatysy joq. Ordalyqtarǵa baılanysty oqıǵanyń bári «tatar» atanyp ketken qypshaqtardyń tarıhy. Olar kázirgi qazaqtardyń arǵy ata-babalary. Qypshaq konfederaııasynyń búgingi birden-bir murageri Bizdermiz…

1812 jylǵy soǵys kezinde Orynbor, bashqurt, teptıar polktarynyń kózsiz erligine qaıran qalǵan franýz armııasynyń polkovnıgi Rober áriptesine bylaı dep jazypty:

«Orystar bizge qarsy mońǵol ordalaryn aıdap saldy. Búkil dáýir bizge tap bergendeı boldy. Teri jamylǵan bul adamdar qorqý men úrkýdiń ne ekenin bilmeıdi eken. Soǵysý ádisteri de qyzyq. Úreıińdi ushyratyn uranmen aıǵaı salyp, toptalyp kelip tıedi. Zeńbirektiń ıadrosy qynadaı qyryp jatsa da, qaramaıdy ǵoı. Aıtsam tańǵalasyń. Olar sadaq-jebemen ǵana qarýlanǵan. Biraq sonysymen-aq bizdiń kanonırlerdi baýdaı túsirdi. Kapıtan Klemenstiń kıimin jebe jyrtyp ketti. Maıdan dalasynan taǵy bireýiniń zýlap ushqanyn kózim shaldy. Mundaı ekzotıkalyq jaýyngerlerdi buǵan deıin kórmegen bizdiń soldattar olardyń urandatqan daýysyn estı sala, aldy-artyna qaramaı urys dalasynan jappaı qashyp jatyr. Adam senetin nárse emes. Shyńǵys hannyń ordalary qaıta tirilip kelip, bizge tutqıyldan tıip jatqan sııaqty…»

Baǵzy zamandaǵy túrik bıleýshisiniń qorymynan tabylǵan músinder.

Eýropalyq forýmdardan tabylǵan taǵy bir «mońǵoldyń» sýreti. Erterekte salynǵan kartına eken. Bárinen buryn bas kıimi kózime ottaı basyldy. Military of the Mongol Empire

Toqtamystyń ordasy. Sýrettegi usaq-túıektiń bárine nazar aýdaryńyz…The Court of Khan Tokhtamysh

О́tkende bizdiń arǵy atalarymyzdyń qolǵa myltyq alyp, qytaılarmen atysyp jatqan sýretterin bergenmin. Sol tusta japondar da alǵash ret otqarýdy úırene bastaǵan eken. Tipti bizdiń atalarymyz myltyq atýdy olardan sál erterek meńgergen tárizdi. Biraq, japondar ony ary qaraı jetildirip,keıin zamandyq úlgidegi keremet armııa jasaqtap shyǵardy. Al biz ony damyta almadyq. Japondardan qaı jaǵymyz kem edi? Aral halqy bolǵan soń, oqshaý ómir súrgen soń, japondaryń múmkindigi kóp bolǵan sııaqty…