«Qazaqmystyń» ken oryndaryn Reseıdiń satyp alyp jatqany ras pa?

Foto:Dalanews.kz

Áleýmettik jelide «Qazaqmys» kompanııasy segiz ken orynyn sheteldik ınvestorǵa satqaly jatqany týraly sybys qylań bergenine biraz boldy. О́z kezeginde sırek kezdesetin metaldar ken ornyna baı otandyq kompanııa muny joqqa shyǵaryp, túsinikteme berýge májbúr boldy, dep habarlaıdy qandastar.kz

«Qazaqmys» óz ken oryndaryn satyp jatqan joq, onda da reseılik kompanııalarǵa bergen joq, Qazaqstannan sırek kezdesetin metaldardy eksporttamady da». Osylaı dep málimdeme jasaǵan «Qazaqmys korporaııasy» JShS-nyń resmı ókili Arman Tleýkenov ózderiniń aqparattyq shabýylmen betpe-bet kelip otyrǵandaryn jetkizdi:

«Bizdiń kompanııa eshqandaı faktige negizdelmegen aqparattyq shabýylǵa tap kelip otyr. Kompanııa mundaı aqparattardy joqqa shyǵaryp, birneshe márte túsinikteme berýge májbúr boldy».

Dalanews.kz jazǵandaı, munyń sypsyń sózden analıtıkalyq bylshylǵa aınalǵanyna ań-tań korporaııa ózderine jasalyp jatqan aqparattyq shabýylǵa ne túrtki ekenin bilmeıtinderin de naqtylaıdy.

Negizinen, «Qazaqmys» pen «Qazmyryshtyń» satylyp ketý qaýpi baryn bajaılap, dabyl qaqqandardyń biri — qarjyger-maman Rasýl Rysmambetov bolatyn. Ol bul rette shuǵyl túrde strategııalyq aktıvter agenttigin qurýdy usynǵan.

«Aldymen Tramp Ýkraınadaǵy sırek kezdesetin materıaldardyń 50%-yn satyp alý týraly kelisimdi alǵa tartty. Odan keıin taǵy bir jınalysta Tramp Reseıdiń sırek kezdesetin resýrstary týraly sóz qozǵaıdy. Sol-aq eken Reseı julyp alyp, demde keńes ótkizedi. Ol arada Reseı prezıdenti AQSh-pen birge reseılik sırek kezdesetin metaldary ıgerýge daıyn ekenin málimdeıdi. Aıta keteıin, negizi, Qazaqstanda ondaǵan iri reseılik jer qoınaýyn paıdalanýshylar jumys istep jatyr. Budan, óz basym, mynandaı eki qorytyndy shyǵaramyn: birinshiden, shuǵyl túrde strategııalyq aktıvter agenttigin qurý kerek nemese UQK+ Strategııalyq josparlaý jáne reformalaý agenttigi men Qarjy mınıstrligine (QMIP) strategııalyq aktıvterdi qatań qadaǵalaýdy júkteý qajet. Qaýipsizdik Keńesi nemese Parlament arqyly osyndaı aktıvterdi satýdy maquldatý sharasyn bekitý kerek. Ekinshiden, sheteldikter, onda da orystar «Qazaqmys» pen «Qazmyryshty» satyp alýǵa tyrysýy múmkin.  О́ıtkeni Reseı Federaııasyna qazir menshik deńgeıin jáne kimmen kelissózder júrgizý kerektigin kórsetý úshin baqylanatyn naryq kólemin ulǵaıtý óte mańyzdy. Bul arada myna jaqtan qytaılyq kompanııalar da shyǵyp, Reseı Federaııasymen básekelesýge tyrysýy múmkin. AQSh-tyń ózi munda kelip jatpaıdy, olar úshin sırek kezdesetin metaldardy taýyp, aparyp beretin orystar men qytaılar bar», dep jazǵan edi 25 aqpanda maman jelide tuspaldap.

Rasynda, qazir Mendeleevtiń perıodtyq júıesindegi 17 element búginderi geosaıası shıelenistiń kózine aınalyp otyrǵany ótirik emes. Ásirese, ol álemdegi eki iri derjava  – AQSh pen Qytaı teketiresi barysynda ýshyǵa túsýde. Qytaıǵa jol bergisi joq AQSh-tyń týra osy sırek kezdesetin metaldarǵa kelgende aspan asty eline kúni túsip turǵan jaıy bar. О́ıtkeni Amerıka tutynatyn bul shıkizattyń 70 paıyzy Qytaıdan keledi. Ekonomıkalyq soǵys jaǵdaıynda Beıjiń mundaı yqpal tetigin utymdy paıdalanyp baǵýda. Sol sebepti AQSh ah uryp, jan-jaqtan sırek kezdesetin metaldardy jantalasa izdeýge kirisken. Osylaısha bastalyp ketken úlken geosaıası taqtadaǵy «oıynǵa» atalǵan mıneraldar túrine baı bizdiń el – Qazaqstannyń da qalasa da, qalamasa da aqyryndap tartylyp jatqan jaıy bar. Osy jaǵynan alǵanda, barlyq damyǵan elderdiń munaıdan keıin óndirisi óte kúrdeli osy shıkizat tutynysyna degen suranysy arta túsetin sekildi. Bul da Qazaqstan úshin úlken múmkindik. О́z jer asty baılyǵyn ózgege berip qoımaı, ózi óndire alsa, árıne…

Sırek kezdesetin metaldar qaıda qoldanylady?

Ol joǵary tehnologııalyq ónimder — elektrlik jáne elektrondy komponentterdi, sondaı-aq lazerler, shyny men keramıkany jasaý úshin qoldanylady. Eń aldymen, ol turaqty magnıtter óndirisinde kerek, al bul magnıtter tomografııalyq, ǵarysh apparattarynda, qatty dıskilerde, sapaly dınamıkterde, sonyń ishinde smartfondar men teledıdarlarda, sondaı-aq Tesla 3, Tesla Y jáne Cybertruck sııaqty elektromobılderdiń qozǵaltqyshtarynda qoldanylady . Idtechex esepteýleri boıynsha, álemde óndiriletin barlyq sırek metaldardyń shamamen 30%-y turaqty magnıtter jasaý úshin paıdalanylady. Bul shıkizattyń taǵy bir iri tutynýshysy — shyny ónerkásibi. Farmaevtıkalyq shyny, optıkalyq lınzalar jáne ýltrakúlgin sáýlelerden qorǵaıtyn shyny jasaý úshin qoldanylady. Sırek kezdesetin metaldar shıki munaıdy benzın men reaktıvti otynǵa aınaldyrýǵa qatysatyn katalızatorlardy jasaý úshin de qajet. Sondaı-aq kúrdeli áskerı tehnıka úshin: GPS júıeleri, spýtnıkter, atqysh qozǵaltqyshtary jáne sensorlarda, zymyrandarda qajet. Ádette, áskerı tehnıka neǵurlym jetildirilgen bolsa, soǵurlym oǵan sırek kezdesetin metaldar qoldanylady. Ǵalymdar sırek kezdesetin metaldardy jańartylǵan energııa kózderi — jel týrbınalary men kún panelderi óndirisi, sondaı-aq AES qurylysy úshin óte joǵary suranysqa ıe shıkizat retinde ataıdy.

Buǵan deıin Qazaqstan kanadalyq ýran kompanııasymen aradaǵy daý-damaıǵa qatysty sotta jeńiske jetkenin jazǵan edik.