قازاقستاندا ەلەكتروموبيلدىڭ ازدىعى ينفراقۇرىلىمنىڭ ارتتا قالۋىمەن بايلانىستى

فوتو جەكە قورىنان

«اريلان» – ەلەكتروموبيل ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋشى كومپانيا. ول كولىكتى قۋاتتاندىراتىن ستانتسيا ورناتۋدى جولعا قويۋدا. وتكەن جىلدان باستاپ «اريلان» الماتىعا زاريادتاۋ جەلىسىن جەتكىزۋدى باستادى. وسىدان 10 جىل بۇرىن قۇرىلعان كاسىپورىن الداعى ۋاقىتتا ەلدىڭ بارلىق اۋماعىن قامتۋدى جوسپارلاپ وتىر.

بۇل ماقساتقا قازىردىڭ وزىندە 400 ميلليون تەڭگە بولگەن, الداعى ۋاقىتتا ينۆەستيتسيا كولەمىن 2 ميلليارد تەڭگەگە ارتتىرۋدى كوزدەيدى. سالاداعى وسى جانە وزگە دە ماسەلەنى ساراپشى, «اريلان» كومپانياسىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى الەكسەي سوسنوۆسكيمەن بىرگە تارقاتتىق.

– الەكسەي, قازىر جاڭا تەحنولوگيا جان جاقتى, الەم ەلدەرىن قامتىپ وتىر. الايدا قازاقستان ەلەكتروموبيل داۋىرىنە دايىن دەپ ايتا الامىز با?

– قازاقستاندا ەلەكتروموبيل ەكى ەسە ارتقان. رەسپۋبليكا اۋماعىندا 8 مىڭعا جۋىق ەلەكتروموبيل بار, 2 جىلدا (2022-2023 ج.ج.) دامۋعا قاراپ, وزگەرىس بولاتىنىنا سەنىمدىمىز. ايتسە دە وتاندىق اۆتوكولىك پاركىندەگى ەلەكتروموبيل ۇلەسى اۋىز تولتىرىپ ايتاتىن دەڭگەيدە ەمەس. بار بولعانى 0,04% عانا.

ەلەكترلى قوزعالتقىشى بار اۆتوكولىك وتكەن جىلدان باستاپ تىركەلگەن. ءبىر عانا جەلتوقسان ايىندا قاتارعا 521 «جاسىل» كولىك قوسىلعان. سوڭعى ون جىلدا ەلەكتروموبيل سانى بويىنشا مۇنداي ەلەۋلى وزگەرىس العاش رەت كورىنىس تاۋىپ وتىر. بۇعان دەيىن كۇرت ءوسۋ 2016 جىلدىڭ 1 قاڭتارىندا بايقالعان: 785 ماشينا.

باتارەيا نەگىزىندە قوزعالىسقا ەنەتىن اۆتوكولىكتىڭ باسىم بولىگى, ياعني 1,2 مىڭى نە 63,9%-ى الماتىدا تىركەلگەن. مۇنى بىرنەشە فاكتورمەن تۇسىندىرۋگە بولادى, ماڭىزدىسى بۇل قالادا بيزنەسمەندەردىڭ كوبىرەك شوعىرلانۋىندا.

كەلەسى كەزەكتە – استانا. الماتىمەن سالىستىرعاندا ەلوردادا جۇيتكىگەن ەلەكتروموبيل ءبارىبىر از – 249 عانا. «جاسىل» كولىكتەردىڭ ەڭ ازى اقمولا (4), ۇلىتاۋ (4) جانە سولتۇستىك قازاقستان (2) وبلىستارىندا بايقالعان.

پارلامەنت ءماجىلىسى دەپۋتاتتارىنىڭ بىرقاتارى قازاقستانداعى «جاسىل» كولىك سانىن ۇلعايتىپ, دامۋدى تەجەپ وتىرعان فاكتوردىڭ ءبىرى رەتىندە ينفراقۇرىلىمنىڭ ارتتا قالۋىن مەڭزەدى. قازىر وبلىس ورتالىقتارىنىڭ بارىندە ەلەكترلى كولىكتى زاريادتاۋشى ستانتسيا بار دەپ ايتا المايمىز, ال ايماقارالىق تراسسالار تۋرالى ءسوز قوزعاۋ ءتىپتى ارتىق.

وسىنىڭ اسەرىنەن قازاقستاندا ەلەكتروموبيل تەك قالادا جۇرۋگە ارنالعان كولىك ءتۇرى رەتىندە قاراستىرىلىپ وتىر. بۇعان قوسا قازاق بيلىگى ەلەكتروموبيلگە قاتىستى ناقتى قادامدى ەندى باستادى. ەلەكتروموبيل سىندى كۇردەلى يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالارعا حالىقتى ۇيرەتۋ, ءداستۇرلى ترانسپورتتان اۋىسۋعا دايىندىقتى كۇشەيتۋ كەرەك.

– ەلەكتروموبيلدى قۋاتتاۋ ماسەلەسىنە كەڭىنەن توقتالىڭىزشى…

– ەلىمىزدە بەنزينمەن جۇرگەنگە قاراعاندا ەلەكتروكارمەن ءجۇرۋ 3 ەسە ارزان. ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ ەسەپتەۋىنشە, 1 ەلەكتروموبيل جىلىنا ورتاشا العاندا 3400 كۆت/ساعات ەنەرگيا تۇتىنادى, ال 2035 جىلعا قاراي ەلەكتروموبيل سەكتورىنداعى جالپى تۇتىنۋ كولەمى 136 ملن كۆت/ساعاتقا جەتپەك.

قازاقستاندا قاشىقتىعى 500 شاقىرىم, قۋاتى 350 كۆت جانە اككۋمۋلياتور سىيىمدىلىعى 85 كۆت/ساع (Tesla) ەلەكتر كولىگىمەن ءجۇرۋدىڭ ءاربىر شاقىرىم قۇنى 8,5 تەڭگەنى قۇرايدى (قالالىق تسيكلدە). سالىستىرمالى تۇردە بەنزين باگىنىڭ كولەمى 60 ليتر بولاتىن Toyota Camry (XV70) 2,5 اۆتوكولىگىنىڭ ءاربىر شاقىرىمىنا جانارماي قۇنى – 19,06 تەڭگە. (قالالىق تسيكلدە اي 92 باعاسى 205 تەڭگە بولعان جاعدايدا قالالىق تسيكلدە 100 شاقىرىمعا 9,3 ليتر جاققاندا).

ەل بويىنشا جىل سايىنعى ورتاشا ءجۇرىس 20 000 شاقىرىمدى ەسكەرە وتىرىپ, ەلەكتروموبيلدى قايتا قۋاتتاۋعا ارنالعان جىلدىق شىعىندار 1 كۆت/ساع ءۇشىن 50 تەڭگە مولشەرىندەگى ءتاريفى ەسكەرىلە وتىرىپ, 170 000 تەڭگەنى قۇرايدى, بۇل ىشكى جانۋ قوزعالتقىشى بار ءاۆتوموبيلدى ۇستاۋعا ارنالعان جىلدىق شىعىنداردان 2,7 ەسە ارزان.

مىسالى, ءبىز بيىل قۋاتتاۋ بەكەتتەرىندەگى قىزمەت قۇنىن كيلوۆاتت-ساعات ءۇشىن 75 تەڭگە ەتىپ بەلگىلەدىك. بۇل – از شىعىن. كورشى ەلدەردىڭ تاجىريبەسى كورسەتكەندەي, بەس ەلەكتروموبيلگە ورتاشا ەسەپپەن قوعامدىق ورىندا ءبىر زاريادتاۋ ستانتسياسىن ورناتۋ قاجەت. وسىلايشا 2030 جىلعا قاراي قازاقستاندا ەلدىڭ بارلىق قالالارى بويىنشا 200 مىڭنان استام زاريادتاۋ ستانتسياسى بولادى.

– مەملەكەت  “تازا ترانسپورتقا” اۋىسۋعا مۇددەلى مە?

– ارينە. بۇل باعىتتا ەلەكترموبيل يەلەرى كەدەندىك باج سالىعىن, ۋتيلالىم جانە كولىك سالىعىن تولەۋدەن بوساتىلدى.

سوڭعى كەزدە جەكە سەكتوردىڭ ەلەكتروموبيلدى پايدالانۋعا كوشە باستاعانى دا ناتيجە. بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاندىق كومپانيالار ەلەكتروموبيل مەن ەلەكترواۆتوبۋستى قوسا العاندا, كومپانيالاردىڭ ەلەكتر كولىگىن زاريادتاۋ ءۇشىن جەك-پەن جۇمىس ىستەيتىن دەربەس قۋاتتاۋ ستانتسياسىن ورناتۋعا كۇش سالىپ كەلەدى.

– ماجىلىستە ەلەكتروموبيلگە ارنالعان زاڭ جوباسى ۇسىنىلعان ەدى.  بۇعان قاتىستى نە ايتاسىز?

–  زاڭ جوباسىن شولىپ شىقتىق. سونىڭ ىشىندە «ەلەكتروموبيل» جانە «ەلەكتروزاريادتى ستانتسيا» ۇعىمدارىن ەنگىزۋ, كوممۋنالدىق اقىلى اۆتوتۇراقتاردا (اۆتوپاركوۆكالاردا, پاركينگتەردە) ەلەكتروموبيل كولىگىنىڭ يەسى ءۇشىن تەگىن تۇراق ورىندارىن پايدالانۋ, ايماقتارداعى ەلەكتروزاريادتى ستانتسيالاردى جوبالاۋ, ورناتۋ جانە تەحنيكالىق پايدالانۋ ەرەجەلەرىن ازىرلەۋ بويىنشا مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ وكىلەتتىلىگىن انىقتاۋ تالاپتارى ۇسىنىلعانى قۋانتتى.

سەبەبى, ەلەكتروموبيلدىڭ بولاشاعى زور. شەتەلدىك تاجىريبە سوعان ايعاق. گلازگودا وتكەن دۇنيەجۇزىلىك كليمات سامميتىندە ۇلىبريتانيا, ءۇندىستان, اۆستريا, پولشا, كانادا, تۇركيا جانە باسقا ەلدەر, بارلىعى 33 ەل, سونىمەن قاتار ءىرى التى اۆتوموبيل ءوندىرۋشى: General Motors, Ford, Mercedes, Volvo, Jaguar/Land Rover جانە BYD (Build Your Dreams) 2040 جىلعا دەيىن ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشى بار كولىكتەردەن تولىق باس تارتاتىنىن جاريالادى. بىرنەشە كۇن بۇرىن دۋباي قالاسىندا وتكەن بۇۇ-نىڭ كليماتتىڭ وزگەرۋى جونىندەگى 28-ءشى كونفەرەنتسياسىنىڭ سەگىز كليماتتىق ءىس-قيمىل قاراستىرىلعان قورىتىندى قۇجاتى قابىلداندى.

نەگىزگى ءىس-قيمىلداردىڭ ءبىرى – كولىك قۇرالدارىنىڭ شىعارىندىلارىن ازايتۋ, ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ جانە ەلەكتروموبيلدى قولدانىسقا ەنگىزۋدى جەدەلدەتۋ.

– اڭگىمەلەسكەنىڭىزگە راقمەت!

سۇحباتتاسقان ءمولدىر قالىمبەت