جاڭالىقتار
قازاقستاندا حالىق سانى 20 ملن ەمەس, 30-40 ملن دەگەن اڭگىمەنىڭ نەگىزى بار ما – دەموگراف جاۋاپ بەردى
كوللاج: ulysmedia.kz.
قوعامدا «قازاقستان حالقىنىڭ سانى شىن مانىندە 20 ميلليون ادامنان كوپ» نەمەسە «ءبىزدىڭ ەلدە قازاقتاردىڭ سانىن ادەيى ازايتىپ كورسەتەدى» دەگەن اڭگىمە بارشىلىق. ءتىپتى «شىن مانىندە, 30-40 ملن ادامبىز» دەگەن دە پىكىر بار. مۇنداي بولجامدى تاياۋدا سۇحباتتارىندا اقىن باقىت بەدەلحان مەن اقبەرەن ەلگەزەك ايتقان. بۇل تۇسپال جونىندە Ulysmedia.kz ءتىلشىسى دەموگراف اياۋلىم ساعىنباەۆانىڭ پىكىرىن ءبىلىپ كوردى.
رەسمي ستاتيستيكا نە دەيدى
ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسى حالىق سانىن اي سايىن جاڭارتىپ وتىرادى. ول ساناقتا جان سانى ايىنا شامامەن 20-25 مىڭ ادامعا ارتاتىنىن بايقاۋعا بولادى. ماسەلەن, بيۋرو 1 ماۋسىمدا قازاقستاندا 20 139 914 ادام تۇراتىنى جونىندە مالىمەت بەرگەن. ياعني, 2023 جىلدىڭ 14 قاراشاسىنان بەرى (بيۋرو ول كەزدە قازاقستاندا حالىق سانى 20 ميلليون ادامعا جەتكەنىن سۇيىنشىلەگەن) ادام سانىنىڭ ءوسىمى شامامەن 140 مىڭ ادامعا جۋىقتاعان.
اقىن باقىت بەدەلحان ءبىر سۇحباتىندا قازاقستاندا تۇراتىن قازاقتاردىڭ سانى 30-40 ميلليون بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتادى. ال اقبەرەك ەلگەزەك كەزىندە ساناقتان «5-6 ملن قازاقتى سىزىپ تاستاعان, مەنىڭشە قازىر 30-40 ملن ادام بارمىز» دەپ بۇل تۇسپالدى شەگەلەي تۇسەدى. بىراق راسىندا سولاي ما?
ۇلتتىق ستاتبيۋرو: دەرەكتىڭ شىندىعى قالاي تەكسەرىلەدى
دەموگراف اياۋلىم ساعىنباەۆا بۇل پىكىرمەن ءۇزىلدى-كەسىلدى كەلىسپەيدى. سوزىنشە, جالپى دەموگرافيا سالاسىنا كەيبىر ازاماتتار وڭاي سالا دەپ قارايدى. ءوزى قازاقستاننىڭ رەسمي ستاتيستيكا ورگانىن حالىقارالىق دەڭگەيدە ەڭ بەدەلدى ءارى ساپاسى جوعارى مالىمەتتەردى بەرەتىن مەكەمە رەتىندە بىلەدى.
«ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسى بىرنەشە رەت الەمدىك تەكسەرىستەردەن وتەدى. Open Data Watch سياقتى دۇنيەجۇزىلىك بانكىنىڭ ۇلكەن ءبىر رەيتينگى بار. 2022 جىلى ول رەيتينگ الەمدەگى 195 ەلدى قامتىعان. قازاقستان 63 بالمەن سول رەيتينگتە 51-ءشى ورىندا بولدى. 2020 جىلعى رەيتينگتەن قاراعاندا (ول كەزدە 187 ەلدىڭ ىشىندە 54-ءشى ورىندا بولعان) ءوز كورسەتكىشىن جاقسارتتى», – دەيدى ول.
دەموگرافتىڭ سوزىنشە, Population and vital statistics (حالىقتىڭ سانى مەن تابيعي قوزعالىسى) بويىنشا, قازاقستان اشىقتىعى جاعىنان 70 ۇپايعا يە. مۇنى ساراپشى وتە جوعارى دەپ باعالايدى. ويتكەنى ورتاشا ەسەپ – 55 بال. سونداي-اق, SPI رەيتينگىندە قازاقستان 186 ەلدىڭ ىشىندە 78,2 بالمەن 67-ءشى ورىندا. بۇۇ ەۋروپالىق ەكونوميكالىق كوميسسياسى دا قازاقستانداعى ستاتيستيكانى ءۇش رەت باعالاپ, جۇمىسىن جاقسى دەڭگەيدە دەپ قابىلداعان.
بۇل – قازاقتىڭ وسال جەرى
«نەگىزى «حالىق سانىن سىزىپ تاستادى», «قوسىپ تاستادى» دەگەن اڭگىمەلەر بۇرىن دا ايتىلاتىن. بىراق سولاي دەيتىن ادامدار ءار ادامدى جەكە ساناعان جوق. مۋلتينديكاتورلى كەشەندى زەرتتەۋ ناتيجەلەرىن ستاتيستيكالىق تىركەلىممەن سالىستىرۋعا بولادى. بارلىق ادامدا جەكە ساندىق ءنومىر (جسن) بار. ول جاڭا تۋعان نارەستەدەن باستاپ بارىنە بەرىلەدى. شەتەلدە ازاماتى سانالاتىن قازاقتاردى ەسەپكە الىنبادى دەسەك, ءبىرسارى. بىراق قازاقستان اۋماعىندا تۇرىپ جاتقان جالپى حالىقتىڭ ەسەبى جاقسى دەڭگەيدە جۇرگىزىلەدى. سوندىقتان, بۇل اڭگىمەلەر بوس دەپ ەسەپتەيمىن», – دەيدى اياۋلىم ساعىنباەۆا.
ساراپشى قازاقتىڭ بىرنەشە وسال جەرى بار دەپ, ونىڭ ىشىنە ءتىل داۋى, جەر داۋىن جاتقىزسا, تاعى ءبىر وسال جەرى – حالىقتىڭ سانى دەپ ەسەپتەيدى.
مۇنى قازاقتىڭ باسىنان وتكەن اشارشىلىق – گەنوتسيدپەن بايلانىستىرادى. قازسسر كەزىندە دە قازاقتاردىڭ ءوزى ەتنيكالىق ازشىلىق بولعانى – تاريحي جادتا قالعان سالدار بولۋى مۇمكىن دەپ بولجايدى.
«الەمدەگى دەرجاۆالاردى الىپ قاراساڭىز, ولاردىڭ دەرجاۆا بولۋىنىڭ بىردەن-ءبىر سەبەبى – حالقىنىڭ كوپ بولۋى. بىراق حالىقتىڭ سانىنان بولەك, ساپاسى بار. ساپاسى دەگەن ءبىز ونىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگىن عانا ەمەس, جاس جىنىستىق قۇرىلىمىن دا الىپ قارايمىز. تۇسپالدى مالىمەتپەن حالىق اراسىندا ۇلكەن ءبىر شيەلەنىستىڭ تۋىنداۋىنا جول بەرمەۋ كەرەك», – دەيدى دەموگراف.
اياۋلىم ساعىنبەۆا وسىنداي بوس اڭگىمەلەر بولماس ءۇشىن ۋنيۆەرسيتەتتەردە ستاتيستيكالىق جۇيە بويىنشا جانە ستاتيستيكالىق اقپاراتتاردىڭ ساپاسىن زەرتتەيتىن ساباقتار بولۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيدى.
