Qazaqstanda halyq sany 20 mln emes, 30-40 mln degen áńgimeniń negizi bar ma – demograf jaýap berdi

Kollaj: ulysmedia.kz.

Qoǵamda «Qazaqstan halqynyń sany shyn máninde 20 mıllıon adamnan kóp» nemese «bizdiń elde qazaqtardyń sanyn ádeıi azaıtyp kórsetedi» degen áńgime barshylyq. Tipti «shyn máninde, 30-40 mln adambyz» degen de pikir bar. Mundaı boljamdy taıaýda suhbattarynda aqyn Baqyt Bedelhan men Aqberen Elgezek aıtqan. Bul tuspal jóninde Ulysmedia.kz tilshisi demograf Aıaýlym Saǵynbaevanyń pikirin bilip kórdi.

RESMI STATISTIKA NE DEIDI

Ulttyq statıstıka bıýrosy halyq sanyn aı saıyn jańartyp otyrady. Ol sanaqta jan sany aıyna shamamen 20-25 myń adamǵa artatynyn baıqaýǵa bolady. Máselen, bıýro 1 maýsymda Qazaqstanda 20 139 914 adam turatyny jóninde málimet bergen. Iaǵnı, 2023 jyldyń 14 qarashasynan beri (bıýro ol kezde Qazaqstanda halyq sany 20 mıllıon adamǵa jetkenin súıinshilegen) adam sanynyń ósimi shamamen 140 myń adamǵa jýyqtaǵan.

Aqyn Baqyt Bedelhan bir suhbatynda Qazaqstanda turatyn qazaqtardyń sany 30-40 mıllıon bolýy múmkin ekenin aıtady. Al Aqberek Elgezek kezinde sanaqtan «5-6 mln qazaqty syzyp tastaǵan, menińshe qazir 30-40 mln adam barmyz» dep bul tuspaldy shegeleı túsedi. Biraq rasynda solaı ma?

ULTTYQ STATBIýRO: DEREKTIŃ ShYNDYǴY QALAI TEKSERILEDI

Demograf Aıaýlym Saǵynbaeva bul pikirmen úzildi-kesildi kelispeıdi. Sózinshe, jalpy demografııa salasyna keıbir azamattar ońaı sala dep qaraıdy. О́zi Qazaqstannyń resmı statıstıka organyn halyqaralyq deńgeıde eń bedeldi ári sapasy joǵary málimetterdi beretin mekeme retinde biledi.

«Ulttyq statıstıka bıýrosy birneshe ret álemdik tekseristerden ótedi. Open Data Watch sııaqty Dúnıejúzilik bankiniń úlken bir reıtıngi bar. 2022 jyly ol reıtıng álemdegi 195 eldi qamtyǵan. Qazaqstan 63 balmen sol reıtıngte 51-shi orynda boldy. 2020 jylǵy reıtıngten qaraǵanda (ol kezde 187 eldiń ishinde 54-shi orynda bolǵan) óz kórsetkishin jaqsartty», – deıdi ol.

Demograftyń sózinshe, Population and vital statistics (halyqtyń sany men tabıǵı qozǵalysy) boıynsha, Qazaqstan ashyqtyǵy jaǵynan 70 upaıǵa ıe. Muny sarapshy óte joǵary dep baǵalaıdy. О́ıtkeni ortasha esep – 55 bal. Sondaı-aq, SPI reıtınginde Qazaqstan 186 eldiń ishinde 78,2 balmen 67-shi orynda. BUU Eýropalyq ekonomıkalyq komıssııasy da Qazaqstandaǵy statıstıkany úsh ret baǵalap, jumysyn jaqsy deńgeıde dep qabyldaǵan.

BUL – QAZAQTYŃ OSAL JERI

«Negizi «halyq sanyn syzyp tastady», «qosyp tastady» degen áńgimeler buryn da aıtylatyn. Biraq solaı deıtin adamdar ár adamdy jeke sanaǵan joq. Mýltıındıkatorly keshendi zertteý nátıjelerin statıstıkalyq tirkelimmen salystyrýǵa bolady. Barlyq adamda jeke sandyq nómir (JSN) bar. Ol jańa týǵan náresteden bastap bárine beriledi. Shetelde azamaty sanalatyn qazaqtardy esepke alynbady desek, birsári. Biraq Qazaqstan aýmaǵynda turyp jatqan jalpy halyqtyń esebi jaqsy deńgeıde júrgiziledi. Sondyqtan, bul áńgimeler bos dep esepteımin», – deıdi Aıaýlym Saǵynbaeva.

Sarapshy qazaqtyń birneshe osal jeri bar dep, onyń ishine til daýy, jer daýyn jatqyzsa, taǵy bir osal jeri – halyqtyń sany dep esepteıdi.

Muny qazaqtyń basynan ótken Asharshylyq – genoıdpen baılanystyrady. QazSSR kezinde de qazaqtardyń ózi etnıkalyq azshylyq bolǵany – tarıhı jadta qalǵan saldar bolýy múmkin dep boljaıdy.

«Álemdegi derjavalardy alyp qarasańyz, olardyń derjava bolýynyń birden-bir sebebi – halqynyń kóp bolýy. Biraq halyqtyń sanynan bólek, sapasy bar. Sapasy degen biz onyń kásibı biliktiligin ǵana emes, jas jynystyq qurylymyn da alyp qaraımyz. Tuspaldy málimetpen halyq arasynda úlken bir shıelenistiń týyndaýyna jol bermeý kerek», – deıdi demograf.

Aıaýlym Saǵynbeva osyndaı bos áńgimeler bolmas úshin ýnıversıtetterde statıstıkalyq júıe boıynsha jáne statıstıkalyq aqparattardyń sapasyn zertteıtin sabaqtar bolýy kerek dep esepteıdi.