Qazaqstanda jańa Sý kodeksi kúshine endi

Qazaqstanda Sý resýrstary jáne ırrıgaııa mınıstrligi ázirlegen jańa Sý kodeksi kúshine endi.

Bul qujatta alǵash ret «sý qaýipsizdigi» degen uǵym engizildi. Iaǵnı, ol – halyqty jáne ekonomıkany sý tapshylyǵy men sý kózderiniń lastanýynan qorǵaý, sonymen qatar transshekaralyq sý resýrstaryn qorǵaýda elimizdiń múddesin qamtamasyz etý degendi bildiredi. Sý kózderiniń tartylyp ketýiniń aldyn alý úshin «ekologııalyq aǵyn» degen jańa uǵym engizildi. Bul — ózen, kól, teńizderdiń ekojúıelerin saqtaý úshin qajetti eń tómengi sý deńgeıi.

Jańa kodeks sý resýrstaryn basqarýdyń bas jáne basseındik josparlaryn ázirleýdi kózdeıdi. Bul josparlarda sýdyń bolashaǵy men boljamdaryna qaraı naqty maqsattar, mindetter men sheshý joldary anyqtalady. Bul josparlardyń qorytyndylary memlekettik saıasatty josparlaýda eskeriledi.

Sý resýrstaryn basqarý jónindegi sheshimderdi qabyldaýǵa jurtshylyqtyń qatysýy keńeıtildi. Endi sý basseınderi boıynsha qurylǵan keńester sý paıdalanýdy shekteý, sý tasqyny men qýańshylyqtyń aldyn alý, jergilikti bıliktiń qatelikterin túzetý týraly usynystar bere alady.

Sý obektilerin qorǵaý boıynsha talaptar keńeıtildi. Eń aldymen shaǵyn ózender men kólderge basa nazar aýdarylǵan. Atap aıtqanda, endi shaǵyn ózenderge tuıyq bógetter salýǵa bolmaıdy. Sýly-batpaqty alqaptar men muzdyqtar da arnaıy qorǵaýǵa alynady. Al jergilikti atqarýshy organdar eki jyl ishinde barlyq eldi mekendegi sý qorǵaý aımaqtary men beldeýlerin aıqyndaýǵa tıis.

Jeke taraý klımattyń ózgerýine beıimdelý sharalaryna arnaldy. Oǵan ózender men kólderdi tazalaý men tereńdetý, sý deńgeıi joǵary bolǵandaǵy sý nysandarynyń shekarasyn anyqtaý, eldi mekender men ınfraqurylymdy qorǵaý úshin arnaıy ınjenerlik júıelerdi jasaý kiredi. Sondaı-aq, tasqyn jáne erigen sýdy jınap, qurǵaqshylyqta paıdalaný úshin saqtaý, aýyl sharýashylyǵynda tazartylǵan nemese tuщytylǵan teńiz sýyn qoldaný qarastyrylǵan. Sonymen birge, egin aınalymyn uıymdastyryp, sý únemdeıtin jańa tehnologııalardy paıdalaný da mańyzdy.

Sý tasqyny men qurǵaqshylyqpen kúres boıynsha ortalyq jáne jergilikti bıliktiń mindetteri naqty bólindi. Osylaısha, Sý resýrstary jáne ırrıgaııa mınıstrligi basseındik sý ınspekııalary arqyly tasqyn sýdy ótkizý jáne qabyldaý kezinde gıdrotehnıkalyq qurylystardyń jaı-kúıi men jumys rejımin baqylaıdy. Sondaı-aq vedomstvo tasqyn sýdyń sý aıdyndaryna baǵyttalýyn qamtamasyz etedi.

Sý salasyndaǵy ashyqtyqty qamtamasyz etý úshin Sý resýrstary jáne ırrıgaııa mınıstrligi jyl saıyn resmı saıtynda Qazaqstannyń sý resýrstaryn paıdalaný týraly Ulttyq aqparattyq esepti jarııalap otyrady. Bul – ótken kúntizbelik jyldaǵy eldegi sý jaǵdaıy, ony qorǵaý men paıdalaný boıynsha analıtıkalyq esep.

Sý resýrstarynyń ulttyq aqparattyq júıesi ázirlenip jatyr. Búgingi tańda pılottyq rejımde tórt modýl sátti jumys isteıdi: «Ákimshilik», «Sý paıdalaný», «Transshekaralyq sý» jáne «Kartografııa».

Sýdy únemdeýdi yntalandyratyn jańa tetikter kúshine enedi. Mysaly, sýdy paıdalanýǵa ruqsat aınalymdaǵy nemese qaıta sýmen jabdyqtaýǵa kezeń-kezeńimen kóshý jospary bolǵan kezde ǵana beriledi. Aýysýǵa bes jyl beriledi. Al josparlardy ázirleýge Sý kodeksi kúshine engizilgen kúnnen bastap eki jyl.

Aýyl sharýashylyǵyndaǵy sýdyń shyǵynyn azaıtý máselesi qarastyryldy. Sondaı-aq ırrıgaııalyq kondomınıýmdy qurý tártibi reglamenttelgen, al ol bolmaǵan jaǵdaıda jergilikti atqarýshy organdarǵa mundaı múlikti syrtqy basqarý quzyreti beriledi.

Sonymen qatar endi sý paıdalanýshylar aýylsharýashylyq qajettilikteri úshin erigen qar sýyn óz betinshe jáne arnaıy ruqsatsyz jınaı alady. Ol úshin kólemi 2 mln tekshe metrden aspaıtyn toǵan, sý qoımasy nemese basqa da qoıma salyp, bul nysandy tirkeý úshin basseın ınspekııasyna habar berýi qajet.

Jańa Sý kodeksiniń taǵy bir ereksheligi gıdrotehnıkalyq qurylystardyń qaýipsizdigi máselesin jeke taraýǵa shyǵarý boldy. Onda gıdrotehnıkalyq qurylystardyń tizimin qalyptastyrý jáne júrgizý, olardy paıdalaný, sondaı-aq qaýipsizdik deklaraııalaryn ázirleı otyryp, kópfaktorly tekserý júrgizý máseleleri júıelengen.
Sondaı-aq gıdrotehnıkalyq qurylystardyń qaýipsizdik reglamentin ázirleý kózdelgen.

Sondaı-aq sý qubyry jáne káriz júıelerin damytý, jańbyr men drenaj sýlaryn retteý, ıesiz qalǵan júıelerdi kommýnaldyq menshikke ótkizý normalary da engizilgen.

Jerasty sýyn izdeý, baǵalaý, baqylaý jáne qorǵaý máseleleri de mınıstrlikke júkteldi. Bul jumyspen Sý resýrstary jáne ırrıgaııa mınıstrligi quramyndaǵy «Qazgıdrogeologııa» ulttyq gıdrogeologııalyq qyzmeti aınalysady.

Sýdyń «kóleńkeli naryǵymen» tıimdi kúresý úshin basseındik sý ınspekııalarynyń memlekettik baqylaý fýnkııalary kúsheıtildi. Endi olarǵa jedel áreket etý sharalaryn qabyldaıtyn qadaǵalaý fýnkııalary berildi. Sondaı-aq jergilikti atqarýshy organdardyń sý qoryn qorǵaý jáne paıdalaný salasynda olarǵa júktelgen fýnkııalardy saqtaýyna memlekettik baqylaý júrgiziledi.

Jańa kodeks aıasynda Azamattyq, Jer, Kásipkerlik, Orman jáne Ekologııa kodeksterine, sondaı-aq 13 zańǵa ózgerister engizildi. Jer kodeksine eldi mekenderdegi sý obektileriniń jerlerin paıdalanýdy retteý bóliginde túzetýler engizildi. Ekologııa kodeksi sý qorǵaý aımaqtarynda qyzmetti júzege asyrý jónindegi talaptardy reglamentteıtin normalarmen tolyqtyryldy.

Ákimshilik quqyqbuzýshylyq týraly kodekske jáne Jerasty qoınaýy jáne jer qoınaýyn paıdalaný týraly kodekske de depýtattardyń bastamasymen túzetýler engizildi. Atap aıtqanda, Ákimshilik kodeks sý salasyndaǵy buzýshylyqtar úshin jaýapkershilikti qatańdatýdy kózdeıdi, al Jer qoınaýy jáne jer qoınaýyn paıdalaný týraly kodekste Kaspıı teńizinde kómirsýtekterdi barlaý jáne óndirý, jerasty sýyn barlaý jáne óndirý, sondaı-aq izdestirý, tuz jáne emdik balshyq óndirý týraly baptar ózgertildi.

«Jańa Sý kodeksin ázirleý kezinde biz bes negizgi qaǵıdany basshylyqqa aldyq. Bul sýdy qorshaǵan ortanyń ajyramas bóligi, azamattardyń tirshilik áreketi men ekonomıkalyq damýynyń negizi dep taný, sýdy qorǵaý jáne onyń sarqylýyn boldyrmaý, jerústi jáne jerasty sýyn keshendi paıdalaný, sý únemdeý tehnologııalaryn engizý jáne klımattyń ózgerýine beıimdelý, sý qoryn qorǵaý jáne paıdalaný jónindegi mindetterdi sheshýge jurtshylyqty tartý. Bul qujat elimizdiń sý salasyndaǵy jańa memlekettik saıasatyn qalyptastyrýǵa negiz bolady. Qujatty ázirleýge qatysqan Parlament depýtattary men sarapshylarǵa alǵysymdy bildiremin», – dedi Sý resýrstary jáne ırrıgaııa mınıstri Nurjan Nurjigitov.