قازاقستانداعى ءاربىر ونىنشى اتا-انا بالاسىنىڭ ينتەرنەتتەگى قاتەلىگىنەن اقشا جوعالتقان

فوتو: اشىق دەرەككوز

«كاسپەرسكي زەرتحاناسى» ساۋالناماسىنا سايكەس, قازاقستانداعى ءاربىر ونىنشى اتا-انا بالالارىنىڭ جەلىدەگى قاتەلىكتەرى سالدارىنان اقشاسىن جوعالتقان. بۇل ادەتتە تسيفرلىق ساۋاتتىلىقتىڭ جەتكىلىكسىزدىگىنەن تۋىندايدى, سوندىقتان بالامەن ينتەرنەتتە قاۋىپسىز  ەرەجەلەرىن تالقىلاۋ ماڭىزدى, – دەپ حابارلايدى qandastar.kz matritca.kz-كە سىلتەمە جاساپ.

جەلىدەگى بالالاردىڭ قاتەلىكتەرى ارقاشان سىرتقى قاۋىپتەرمەن مىسالى, ونلاين الاياقتىق سياقتى دۇنيەلەرمەن بايلانىستى بولا بەرمەيدى. بالا اتا-اناسىنىڭ بانكتىك كارتاسىنان اقىلى سىنامالىق جازىلىم جاساي الادى, ەگەر ول ۋاقىتىندا جويىلماسا, اقشا الۋدى  جالعاستىرادى. نەمەسە, مىسالى, ينتەرنەت-دۇكەننىڭ سەبەتىنە ەرەسەكتەردىڭ اككاۋنتىنان كەيبىر زاتتاردى قوسفپ قويۋى مۇمكىن.

ساۋالناما كورسەتكەندەي, كوپتەگەن بالالاردىڭ اتا-انالارى پايدالاناتىن قىزمەتتەرگە قولى جەتىمدى. سونداي-اق, كەي كەزدە ولار  بقل قىزمەتتەردى وتە كىشكەنتاي جاستان يگەرە باستايدى. مىسالى, اتا-انالاردىڭ 15% — ى بالالارىنىڭ ونلاين كينوتەاترلارعا قول جەتكىزە الاتىنىن حابارلادى. بۇل رەتتە ولاردىڭ 17% بالالارىنىڭ نەبارى 4-6 جاستا, تاعى 13% — 7-11 جاستا ەكەنىن ناقتىلادى. ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 14%-ى بالالاردا ونلاين — دۇكەندەر مەن ماركەتپلەيستەرگە قول جەتكىزە الادى, ونىڭ 6% — ى 4-6 جاستا, 11% — ى 7-11 جاستا.

قازاقستاندا اتا-انالار قول جەتكىزە الاتىن باسقا دا اقىلى ونلاين-قۇرالداردىڭ قاتارىندا تاكسي (14%), مۋزىكالىق قوسىمشالار (13%), مەيرامحانالاردان ازىق-ت ۇلىك پەن ازىق-ت ۇلىك جەتكىزۋ (10%), بۇلتتى سەرۆيستەر (10%) بار.

اتا-انالار قانداي شىعىندارعا ۇشىرايدى. ينتەرنەتتەگى بالالاردىڭ قاتەلىكتەرى كەيدە وتباسىلىق بيۋدجەتكە ايتارلىقتاي زيان كەلتىرۋى مۇمكىن. قازاقستاندا سۇرالعان ءاربىر بەسىنشى اتا-انا 16 مىڭ تەڭگەدەن استام شىعىنعا ۇشىراعان: 11%-16 — دان 40 مىڭ تەڭگەگە دەيىن, 6% — 40 — تان 80 مىڭ تەڭگەگە دەيىن, 3% — 80-دەن 400 مىڭ تەڭگەگە دەيىن, 2% — 400 مىڭ تەڭگەدەن استام.

سونىمەن قاتار, تۇراقتى شىعىندار دا بار. بالاعا جازىلۋعا جانە گادجەتتەردى ساتىپ الۋعا اتا — انالاردىڭ جارتىسىنان كوبى 16 مىڭ تەڭگەدەن استام قارجى جۇمساعان: 7% — 16 — دان 40 مىڭ تەڭگەگە دەيىن, 19% — 40-تان 80 مىڭ تەڭگەگە دەيىن, 24% — 80-دەن 400 مىڭ تەڭگەگە دەيىن, 4% — 400 مىڭ تەڭگەدەن استام.

«تسيفرلىق الەمدە, ناقتى ومىردەگىدەي, قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرى بار. بالالاردى قاۋىپ-قاتەردەن قورعاۋ ءۇشىن ولاردى ەرتە جاستان باستاپ تسيفرلىق ساۋاتتىلىق نەگىزدەرىنە ۇيرەتۋ ماڭىزدى. بۇل جەردە جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىمەن ۇقساستىقتى مىسالعا كەلتىرۋگە بولادى, ەگەر جولداردا رەتتەۋ بولماسا, بۇل وتە قاۋىپتى بولار ەدى. سونىمەن قاتار, ءسىز جالپى قاۋىپتەر تۋرالى عانا ەمەس, مىسالى, ونلاين-الاياقتىق تۋرالى ايتىپ قانا قويماي, بالاعا قارجىلىق ساۋاتتىلىق داعدىلارىن ۇيرەتۋىڭىز كەرەك. مىسالى, ول اقىلى قىزمەتتەردى تاڭداۋعا مۇقيات بولۋ كەرەك, جازىلىمدارىڭىزدى قاداعالاپ وتىرۋ, وزدىگىنەن ساتىپ الۋلار جاساماۋعا تىرىسىپ, بانكتىك كارتانى قانداي دا ءبىر قىزمەتتەرگە اسا قاجەت ەتپەستەن بايلاماۋ كەرەك ەكەنىن ءتۇسىنۋى كەرەك», — دەپ ءتۇسىندىردى, كاسپەرسكي زەرتحاناسىنىڭ» بالالار ونلاين قاۋىپسىزدىگى باعىتىنىڭ جەتەكشىسى اندرەي سيدەنكو.

بالانى جەلىدە قورعاۋ ءۇشىن «كاسپەرسكي زەرتحاناسىنىڭ» ماماندارى مىنالاردى ۇسىنادى:

• الاعا تسيفرلىق ساۋاتتىلىق پەن ەتيكەت ەرەجەلەرى, سونداي-اق كيبەرقاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى نەگىزگى ۇعىمدار تۋرالى ايتۋ. بۇعان «كاسپەرسكي زەرتحاناسى» ساراپشىلارىنىڭ  كيبەرقاۋىپسىزدىك ءالىپبيى كومەكتەسە الادى;
• ەسەپتىك جازبالار كۇشتى, بىرەگەي قۇپيا سوزدەرمەن قورعالۋى كەرەك جانە ەشكىمگە حابارلانباۋى كەرەك ەكەنىن ءتۇسىندىرىڭىز. كومبيناتسيالاردا كەمىندە 12 تاڭبا بولۋى كەرەك: باس جانە كىشى ارىپتەر, ساندار جانە ارنايى تاڭبالار;
• بالالاردى وزدەرىنىڭ جەكە جانە بانكتىك دەرەكتەرىن اسا قاجەتسىز حابارلاماۋعا جانە ولاردى كۇماندى رەسۋرستارعا ەنگىزبەۋگە ۇيرەتۋ;
• بالاعا مۇمكىندىك بەرەتىن بارلىق قىزمەتتەردە ەكى فاكتورلى اۋتەنتيفيكاتسيانى ورناتۋعا كومەكتەسۋ-بۇل بۇزۋ مەن اقپاراتتىڭ اعىپ كەتۋ قاۋپىن ازايتادى;
• Kaspersky Premium سياقتى بالا قولداناتىن بارلىق قۇرىلعىلارعا سەنىمدى قورعانىس شەشىمىن ورناتىڭىز
• Kaspersky Safe Kids سياقتى بالالاردىڭ ونلاين ارەكەتتەرىن باقىلاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن اتا-انا باقىلاۋىنىڭ ارنايى باعدارلامالارىن پايدالانىڭىز

*ساۋالنامانى ونين كومپانياسى 2024 جىلى قازاقستانداعى «كاسپەرسكي زەرتحاناسىنىڭ» تاپسىرىسى بويىنشا جۇرگىزدى. بارلىعى 1001 ادامنان سۇحبات الىندى.