قازاقستاندىق تەلەارنا ءجۋرناليسى ورىسشا سويلەيتىن قازاقتاردى «قۇل» دەپ اتاپ, باسى داۋعا قالدى

قازاقستاندىق تەلەارنا ءجۋرناليسى ازامات ابىلقايىر تۇركيادا دەمالىپ جۇرگەن ۆيدوەسىن جاريالادى. ول شەتەلدە تۇسىرىلگەن بەينەدە ورىسشا سويلەيتىن قازاقتاردى «قۇل» دەپ اتاعان. بۇل تۋرالى Stan.kz اقپارات اگەنتتىگى حابارلايدى.

ءجۋرناليستىڭ سوزىنشە, تۇركيا اۋەجايىنا جينالعان ءار ۇلت ءوز تىلىندە سويلەپ تۇر. ال بيشارا قازاق قانا ورىس تىلىندە شۇلدىرلەپ تۇر دەيدى.

«مىنە, ءبىز انتاليا اۋەجايىنا كەلدىك. اينالامدا ادامدار وتە كوپ. نەشە ءتۇرلى ۇلتتار مەن قانشاما ەلدەن كەلگەن ادامدار تولىپ ءجۇر. ارقايسى وز تىلىندە سويلەيدى. تەك بەيشارا قازاقتار عانا ورىس تىلىندە ءشۇلدىر-ءشۇلدىر ەتەدى. سونشاما قۇل, سونشاما سورلى بولعاندا دا سۇيەكتەن ءوتىپ كەتكەنى جامان ەكەن عوي. ءتىپتى ورىستار ورىسشا, تۇرىكتەر تۇرىكشە, يسپاندار يسپانشا, فرانتسۋزدار فرانتسۋزشا سويلەپ ءجۇر. تىپتى ءوز اعام وزبەكشە, قىرعىز باۋىرلارىمىز دا ءوز تىلىندە سويلەيدى. تەك قازاقتار عانا ورىسشا شۇلدىرلەپ تۇر. سونشاما سورلى, سونشاما بيشارا بولۋعا بولا ما? تاپ وسى انتاليانىڭ اەروپورتىندا, تاپ وسى تۇركيادا ورىس كەلىپ جەلكەڭنەن تۇيگىشتەپ تۇرعان جوق”, – دەدى جۋرناليست.

جۋرناليست باسقا حالىقتىڭ سالت-ءداستۇرى مەن مادەنيەتىن قۇرمەتتەۋ كەرەگىن ايتتى. سونداي-اق اعىلشىن ءتىلى سياقتى شەت تىلدەرىن ءبىلۋ قاجەتتىگىن مويىندايتىنىن جەتكىزدى. الايدا, ۆيدەونىڭ سوڭىندا ول ءورىستىلدى قازاقتارعا قاراتا «قۇلدار» دەگەن ءسوزدى قايتالاپ ايتتى.

ءجۋرناليستىڭ جەلىدە جاساعان مالىمدەمەسى قىزۋ تالقىعا ءتۇستى. جەلى قولدانۋشىلارى نارازىلىقتارىن ءبىلدىرىپ, ابىلقايىردى دورەكى ءارى قورلايتىن سوزدەرى ءۇشىن ايىپتادى.

ءجۋرناليستىڭ سوزىنە ساياساتتانۋشى عازيز ابىشەۆ جاۋاپ بەردى. ول ۇلتتىق سالت-ءداستۇر مەن مادەنيەتتى قۇرمەتتەۋ دارەجەسىن قارىم-قاتىناس ءتىلى انىقتامايتىنىن جەتكىزدى.

«قازاقستان كونستيتۋتسياسىنىڭ 19-بابىنىڭ 2-تارماعىندا «اركىمنىڭ انا ءتىلى مەن ءتول مادەنيەتىن پايدالانۋعا, قارىم-قاتىناس, تاربيە, وقۋ جانە شىعارماشىلىق ءتىلىن ەركىن تاڭداپ الۋعا قۇقىعى بار» دەلىنگەن. بۇل قاعيدانى نەگىزگى زاڭدا بەكىتۋ ونى جۇزەگە اسىرۋشىلاردىڭ زاڭمەن شەكتەلىپ قانا قويماي, جالپىعا بىردەي مورالدىق نورمالاردى بۇزباۋىن بىلدىرەدى», – دەپ جازدى ابىشەۆ.

سونداي-اق باسقا دا جەلى قولدانۋشىلارى مالىمدەمەگە وز پىكىرلەرىن جازىپ قالدىردى.

«ەگەر سەنى بۇل ماسەلە قاتتى الاڭداتسا, ءبىر شەشىمىن تاپ. ۇگىت-ناسيحاتىڭدى جۇرگىز. پرەزيدەنتكە ۇندەۋ جىبەر. الايدا ەكران ارقىلى ويىڭا نە كەلسە سونى ايتپا”, ء“بارى ورىس تىلىندە سويلەپ جۇرگەن جوق. ءبىز قازاق تىلىندە سويلەسەمىز. قاي تىلدە سويلەسسە دە اركىمنىڭ ءوز ەركىندە”, – دەپ جازدى ولار.

وتكەن جىلدىڭ قازان ايىندا تمد-عا مۇشە مەملەكەتتىڭ باسشىلارى كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا توقاەۆ ورىس ءتىلىنىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ وتكەنىمەن, قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن نىعايتۋ كەرەگىن ايتقان ەدى. سونداي-اقول قازاق ءتىلىن ودان ءارى دامىتۋ ارقاشان مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ باسىم باعىتتارىنىڭ قاتارىندا بولاتىنىن مالىمدەدى.

بيىل ءساۋىر ايىنىڭ ورتاسىندا وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى ءورىستىلدى بالالار مەن باسقا ەلدەردەن كەلەتىن بالالارعا قازاق ءتىلىن ۇيرەتەتىنىن حابارلادى. وسى ماقساتتا ءبولىم بالاباقشالار مەن مەكتەپتەردە «قازاق ءتىلىن ەرتە مەڭگەرۋ» باعدارلاماسىن جاسايدى. شەنەۋنىكتەر بۇل «جاس ازاماتتاردىڭ بويىندا قازاقى بىرەگەيلىكتى» قالىپتاستىرۋعا سەپتىگىن تيگىزەتىنىن ايتقان ەدى.

ايتا كەتەيىك, بۇعان دەيىن جەلىدە «كاك ۋپراۆليات كازاحامي» (قازاقتاردى قالاي باسقارۋ كەرەك) كىتابى وقىرماندار اراسىندا داۋ تۋدىرعان ەدى. كەيىننەن اتالعان كىتاپتىڭ ساتىلىمنان شىعارىلعانى بەلگىلى بولدى.