كەلەر جىلعى جوسپار: پرەمەر-مينيستر سۋ تاسقىنىنا دايىندىقتى پىسىقتادى

فوتو: primeminister.kz

پرەمەر-مينيستر ولجاس بەكتەنوۆ ءتيىستى مينيسترلەر مەن ءوڭىر اكىمدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن 2025 جىلعى سۋ تاسقىنى كەزەڭىنە دايىندىق ماسەلەسى بويىنشا كەڭەس وتكىزدى. باستى مىندەت – سۋ تاسقىنىنا دايىندىقتى قامتاماسىز ەتۋ جانە حالىق پەن ينفراقۇرىلىمعا قاۋىپ-قاتەردى ازايتۋ, دەپ جازادى qandastar.kz

جىلداعى قاۋىپتى جەرلەردە ورىن الۋى ىقتيمال سۋ تاسقىنى جاعدايىنىڭ الدىن الۋ بويىنشا دايىندىق شارالارى جۇرگىزىلۋدە. اتىراۋ, قوستاناي, تۇركىستان, باتىس قازاقستان وبلىستارىنىڭ اكىمدەرى جانە ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار, توتەنشە جاعدايلار, كولىك مينيسترلەرى, سونداي-اق سۋ رەسۋرستارى جانە يرريگاتسيا ۆيتسە-ءمينيسترى بايانداما جاسادى.

گيدرولوگيالىق بولجامدارعا سايكەس, قىستا تەمپەراتۋرا رەجيمى كليماتتىق نورما شەگىندە بولىپ, جاۋىن-شاشىن مولشەرى كوپجىلدىق نورمادان اسادى دەپ كۇتىلۋدە. 2025 جىلعى سۋ تاسقىنى كەزەڭىن بولجاۋدى جاقسارتۋ ماقساتىندا «قازگيدرومەت» رمك سۋ باسۋ قاۋپى باسىم وزەن ۋچاسكەلەرىندە 31 دەڭگەيلى گيدرولوگيالىق بەكەت ۇيىمداستىرىلىپ, اشىلدى. بۇگىنگى تاڭدا 377 گيدرولوگيالىق بەكەت, 25 قار ولشەۋىش مارشرۋت جانە 347 مەتەورولوگيالىق ستانسا جۇمىس ىستەيدى. 9 وبلىستا كوممۋنالدىق مەنشىكتەگى گيدروتەحنيكالىق قۇرىلىستاردى كۇتىپ ۇستاۋ جانە ولارعا قىزمەت كورسەتۋ بويىنشا مامانداندىرىلعان ۇيىمدار قۇرىلدى. وزەندەر ءۇشىن «HBV» جانە «SWIM» ساندىق مودەلدەرىن بەيىمدەۋ بويىنشا جۇمىستار جالعاسۋدا, بۇل الداعى سۋ تاسقىنى كەزەڭىندە سۋ باسۋ قاۋپى بار ايماقتاردى انىقتاۋ مۇمكىندىگىمەن سۋدىڭ كۇتىلەتىن ەڭ جوعارى دەڭگەيىن كورسەتە وتىرىپ, گيدرولوگيالىق بولجام جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

باتىس قازاقستان جانە شىعىس قازاقستان وبلىستارىندا 95 كم كانالدى مەحانيكالاندىرىلعان تازارتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. وزەندەردىڭ 51 ۋچاسكەسى جانە 10 وبلىستا 1 كول انىقتالدى, وندا ءبىرىنشى كەزەكتە وزەندەردىڭ ارنالارىن ساناتسيالاۋ قاجەت. ورتالىق, سولتۇستىك جانە باتىس وڭىرلەردەگى وزەندەردىڭ باسىم ۋچاسكەلەرىندە توپوگرافيالىق ءتۇسىرىلىم جانە جايىلمالار مەن ارنالاردىڭ باتيمەترياسى جۇرگىزىلەدى. جۇمىستار اياقتالعاننان كەيىن دەرەكتەر FLOOD.GHARYSH.KZ سۋ تاسقىنىن مودەلدەۋ جۇيەسىنە جۇكتەۋ ءۇشىن ءتسدياوم-گە جىبەرىلەدى.

جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار 1110 شاقىرىم قورعانىس بوگەتتەرى سالىنىپ, نىعايتىلدى, ونىڭ 275 شاقىرىمى 2025 جىلعى سۋ تاسقىنى ماۋسىمىنا دايىندالعان. بيىلعى تاجىريبە مەن اپات اۋقىمىن ەسكەرە وتىرىپ, 63 مىڭنان استام ادام جۇمىلدىرىلدى. سونداي-اق شامامەن 7 مىڭ بىرلىك تەحنيكا تارتىلدى.

سۋ تاسقىنى قاۋپى بار ۋچاسكەلەردە اۆتوجولداردى رەكونسترۋكتسيالاۋ جانە جوندەۋ كەزىندە توپىراق توسەمى ءۇيىندىسىن بيىكتتەتۋ, قوسىمشا كوپىرلەر مەن سۋ وتكىزگىش قۇبىرلاردى ورناتۋ, سۋ وتكىزگىش قۇبىرلاردىڭ ديامەترلەرىن جانە ولاردىڭ سانىن ۇلعايتۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلەدى. بۇگىندە رەكونسترۋكتسيا جۇرگىزىلگەن نىسانداردا 63 كوپىر سالىنىپ, 324 سۋ وتكىزگىش قۇبىر توسەلدى. رەسپۋبليكالىق جولداردى ورتاشا جوندەۋ شەڭبەرىندە 6 اپاتتى كوپىردى كۇردەلى جوندەۋ جانە سۋ تاسقىنى قاۋپى بار ۋچاسكەلەردە 420 سۋ وتكىزۋ قۇبىرىن ورناتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. ول بويىنشا بارلىعى 396 سۋ تاسقىنى قاۋپى بار ۋچاسكەلەر, 68 كوپىر جانە 768 سۋ وتكىزۋ قۇبىرلارى انىقتالىپ, ەرەكشە باقىلاۋعا الىندى.

سونىمەن قاتار تجم-ءنىڭ وڭىرلەردەگى سۋ تاسقىنىنا قارسى ءىس-شارالاردىڭ ىسكە اسىرىلۋ بارىسىن تەكسەرۋ ناتيجەلەرى بويىنشا ولجاس بەكتەنوۆكە ينجەنەرلىك جوسپارلاردا كوزدەلگەن بىرقاتار جۇمىستاردىڭ ورىندالماعانى تۋرالى باياندالدى.

ولجاس بەكتەنوۆ جەرگىلىكتى جەرلەردەگى جۇمىس قارقىنىن سىنعا الىپ, ولار ءتيىستى دەڭگەيدە جۇرگىزىلمەي جاتقان وڭىرلەردەگى ينفراقۇرىلىم مەن گيدروتەحنيكالىق قۇرىلىستاردى دايىنداۋ بويىنشا الدىن الۋ شارالارىن كۇشەيتۋدى تاپسىردى. پرەمەر-مينيستر مۇنداي تاسىلگە جول بەرۋگە بولمايتىنىن اتاپ ءوتتى. قوستاناي, اقتوبە, باتىس قازاقستان, سولتۇستىك قازاقستان جانە اباي وبلىستارىنىڭ اكىمدەرىنە ءبىر اي مەرزىمدە جوسپارلانعان شارالاردىڭ جۇزەگە اسىرىلۋىن قامتاماسىز ەتۋدى تاپسىردى.

«ءوڭىر اكىمدەرى قىسقا مەرزىمدە سۋ تاسقىنىنا قارسى ءىس-شارالاردى جۇزەگە اسىرۋ بويىنشا بارلىق كەشەندى شارالاردى قابىلداۋى ءتيىس. ەڭ الدىمەن, سۋ بۇرۋ ارنالارىنىڭ, ارىقتار مەن درەناج جۇيەلەرىنىڭ دايىندىعىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەت. تاسقىن قاۋپى بار ەلدى مەكەندەر ماڭىنا توپىراق بوگەتتەر تۇرعىزىلىپ, ۇلكەن سۋدىڭ كەلۋىنەن قورعالۋى ءتيىس», — دەپ اتاپ ءوتتى ولجاس بەكتەنوۆ.

پرەمەر-مينيستر سۋ تاسقىنى قاۋپى بار ەلدى مەكەندەردى قورعاۋدى قامتاماسىز ەتۋ, ازىق-ت ۇلىك پەن ءدارى-دارمەكتىڭ جەتكىلىكتى قورىن دايىنداۋدى تاپسىردى. ءدال وسىنداي شارالاردى كولىك قاتىناسى ءۇزىلىپ قالۋى مۇمكىن جەرلەردە دە قابىلداۋ كەرەك. قىس مەزگىلىندە, اسىرەسە اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردەن قاردى ۋاقتىلى شىعارۋدى ۇيىمداستىرۋ تاپسىرىلدى. سۋ تاسقىنى ماۋسىمىنا ارنايى جانە ينجەنەرلىك تەحنيكا الدىن الا جۇمىسقا ساقاداي ساي تۇرۋى ءتيىس. سونىمەن قاتار جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەردە ىقتيمال توتەنشە جاعدايلارعا قاراجات قاراستىرىپ, قاجەتتى رەسۋرستاردى دايىنداۋ ماڭىزدى.

سۋ رەسۋرستارى مينيسترلىگىنىڭ الدىنا سۋ قويمالارىن تولتىرۋ كولەمىن باقىلاۋدى قامتاماسىز ەتۋ, قاجەت بولعان جاعدايدا سۋدى قاۋىپسىز اعىزۋ جونىندە شارالار قابىلداۋ مىندەتى قويىلدى. كورشى مەملەكەتتەرمەن سۋ شىعىنى جانە ترانسشەكارالىق وزەندەردە قاۋىپتەردىڭ تۋىنداۋى تۋرالى ۇنەمى اقپارات الماسۋ ۇيىمداستىرىلادى.

توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنە «كوكتەم–2025» وقۋ-جاتتىعۋى شەڭبەرىندە سۋ تاسقىنى جاعدايىنىڭ كۇردەلەنۋى كەزىندە ناقتى ءىس-قيمىلدار الگوريتمىن پىسىقتاۋ, ونىڭ ىشىندە جەدەل دەن قويۋعا ارنالعان كۇشتەر مەن قۇرالدار توپتاماسىن ايقىنداۋ تاپسىرىلدى. پرەمەر-مينيستر تج ايماقتارىنا, ونىڭ ىشىندە تەمىرجول جانە اۋە كولىگىمەن كۇشتەر مەن قۇرالداردى جەتكىزۋدىڭ ناقتى تەتىگى قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى. سونداي-اق جارىلعىش زاتتار مەن ينەرتتى ماتەريالداردىڭ قورىن دايىنداۋ, قۇلاقتاندىرۋ جۇيەلەرىنىڭ دايىندىعىن تەكسەرۋ, ەۆاكۋاتسيالاناتىن حالىقتى قابىلداۋ پۋنكتتەرىن انىقتاۋ جانە تۇرعىنداردى بەلگىلەنگەن ورىندار تۋرالى الدىن الا حاباردار ەتۋ, اۋىل شارۋاشىلىعى جانۋارلارىن ايداپ اپارۋ ءۇشىن قاۋىپسىز ۋچاسكەلەردى قاراستىرۋ تاپسىرىلدى.

ولجاس بەكتەنوۆ توتەنشە جاعدايلاردىڭ سالدارىن جويۋ, ونىڭ ىشىندە زالالدى وتەۋ كەزىندە دەن قويۋ ماسەلەسىنە جەكە توقتالدى. تجم مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگاندارمەن بىرلەسىپ, وسى باعىتتاعى ماسەلەلەردى شەشۋ تەتىكتەرىن پىسىقتاۋ قاجەت.

سونداي-اق ەلدى مەكەندەرگە قاۋىپ تونگەن جانە سۋ باسقان كەزدەگى ءوزىن-ءوزى ۇستاۋ, قاۋىپتى ايماقتاردان قاۋىپسىز جەرلەرگە كوشىرۋ ەرەجەلەرى تۋرالى حالىقتى ۋاقتىلى جانە ساپالى حاباردار ەتۋ ماسەلەسىنە ەرەكشە نازار اۋدارىلدى. مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنە ءتيىستى تاپسىرمالار بەرىلدى.