كيت كەللوگتىڭ ۋكراينانى 1945 جىلعى بەرلين ۇلگىسىمەن ءبولۋ تۋرالى ۇسىنىسى: تاريحي پاراللەلدەر مەن قازىرگى گەوساياسي جاعداي

امەريكالىق ارنايى وكىل كيت كەللوگتىڭ ۋكراينانى 1945 جىلعى بەرلين ۇلگىسىمەن ءبولۋ جونىندەگى ۇسىنىسى حالىقارالىق قاۋىمداستىقتا ەداۋىر رەزونانس تۋدىردى. بۇل يدەيا ۋكراينانى رەسەي مەن باتىس اراسىندا ىقپالدى ايماقتارعا ءبولىپ, سوعىسۋشى تاراپتار اراسىندا ۋاقىتشا بەيبىتشىلىك ورناتۋعا باعىتتالعان. الايدا, بۇل ۇسىنىس تەك ساياسي تۇرعىدان عانا ەمەس, تاريحي, قۇقىقتىق جانە ەتيكالىق اسپەكتىلەردەن دە تەرەڭ تالداۋدى قاجەت ەتەدى. 1. بەرلين ستسەناريى: تاريحي پاراللەل 1945 جىلى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن گەرمانيا وداقتاستار (اقش, ۇلىبريتانيا, فرانتسيا جانە كسرو) اراسىندا بىرنەشە ايماققا ءبولىندى. بۇل ءبولىنىس كەيىننەن شىعىس گەرمانيا (گدر) مەن باتىس گەرمانيا (فرگ) بولىپ ەكىگە جارىلۋىنا الىپ كەلدى. سول سياقتى, بەرلين قالاسىنىڭ ءوزى دە ءتورت سەكتورعا ءبولىندى. مۇنداي گەوساياسي شەشىم ناتسيستىك رەجيمدى جويۋدان كەيىنگى تۇراقتىلىق پەن يدەولوگيالىق باقتالاستىقتىڭ ناتيجەسى بولدى. كەللوگتىڭ ۇسىنىسى بويىنشا, وسى تاريحي مودەل ۋكرايناعا بەيىمدەلىپ, ەل اۋماعى ۋاقىتشا نەمەسە تۇراقتى تۇردە ىقپال ايماقتارىنا ءبولىنۋى مۇمكىن. بۇل رەسەي باقىلايتىن ايماقتار مەن كيەۆكە لويالدى وڭىرلەر اراسىندا شەكارا بەكىتۋ دەگەندى بىلدىرەدى.

2. قازىرگى جاعدايداعى ەرەكشەلىكتەر ۋكراينا — بۇۇ مويىنداعان ەگەمەن ەل, ونىڭ شەكارالارى حالىقارالىق قۇقىقپەن بەكىتىلگەن. 2014 جىلدان بەرى رەسەي قىرىمدى اننەكسيالاپ, دونباستاعى سەپاراتيستىك قوزعالىستارعا قولداۋ كورسەتىپ كەلەدى. 2022 جىلعى تولىق ماسشتابتاعى شابۋىل بۇل جاعدايدى ودان ءارى ۋشىعىردى. بەرلين ۇلگىسى — جەڭىلىسكە ۇشىراعان مەملەكەتتى ءبولۋ مودەلى. ال ۋكراينا ءوز ەگەمەندىگىن قورعاپ جاتقان تاراپ, ءارى حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ باسىم بولىگى بۇل سوعىستا كيەۆتى قولدايدى. سوندىقتان كەللوگتىڭ ۇسىنىسى قۇرباندى كىنالىمەن تەڭ قويۋ تاۋەكەلىن تۋدىرادى جانە حالىقارالىق قۇقىق نورمالارىنا قايشى كەلەدى. 3. گەوساياسي سالدارى مۇنداي ۇسىنىس بىرنەشە سالدارعا الىپ كەلۋى مۇمكىن: • باتىستىڭ ءبولىنۋى: ەگەر باتىس ەلدەرى بۇل ستسەناريدى قولداسا, بۇل ۋكرايناعا دەگەن سەنىمدى السىرەتىپ, پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتەگى باسقا ەلدەرگە دە قاۋىپ توندىرەدى. • رەسەيدىڭ لەگيتيماتسياسى: رەسەي باسىپ العان تەرريتوريالارىن حالىقارالىق كەلىسىممەن بەكىتىپ الۋى مۇمكىن. بۇل كرەمل ءۇشىن ساياسي جەڭىس بولار ەدى. • بەيبىتشىلىك پە, الدە ۋاقىتشا تىنىشتىق پا? بولىنۋ سوعىستى توقتاتا الار, بىراق ونىڭ ورنىنا «قاتىرىلعان قاقتىعىس» (frozen conflict) قالىپتاستىرۋى مۇمكىن. مۇنداي جاعداي پريدنەستروۆە, ابحازيا, وڭتۇستىك وسەتيا, تاۋلى قاراباق سياقتى وڭىرلەردە ورىن العان.

4. ۋكراينا مەن الەمنىڭ رەاكتسياسى ۋكراين بيلىگى مەن قوعامى ەلدىڭ بولىنۋىنە ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسى. بۇل ۇسىنىس ەگەمەندىكتى شەكتەۋ جانە ۇلتتىق تۇتاستىققا قاۋىپ رەتىندە قابىلدانادى. باتىس ەلدەرىنىڭ رەسمي پوزيتسياسى مۇنداي جوسپارلارعا ازىرگە قولداۋ كورسەتپەيدى. كيت كەللوگتىڭ ۇسىنىسى — كۇردەلى ءارى داۋلى باستاما. ول الەم تاريحىنداعى بەلگىلى ءبىر مودەلگە سۇيەنگەنىمەن, قازىرگى گەوساياسي شىندىققا سايكەس كەلە بەرمەيدى. ۋكراينا ماسەلەسى — بۇل ۇلكەن دەرجاۆالار اراسىنداعى يدەولوگيالىق قاقتىعىستىڭ ايناسى عانا ەمەس, سونىمەن قاتار حالىقارالىق قۇقىق, ادىلەت جانە ەگەمەندىك سياقتى ۇعىمداردىڭ سىناعى. ەلدى ءبولۋ ارقىلى بەيبىتشىلىككە قول جەتكىزۋ مۇمكىن بولعانىمەن, بۇل تۇراقتى شەشىم بولا ما — بۇل ۇلكەن سۇراق.