جاڭالىقتار
كولىك جانە لوگيستيكا: قازاقستاننىڭ دامۋ باعىتى قالاي وزگەرىپ جاتىر?
فوتو: artificial intelligence in Transportation and Logistics
پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «ادىلەتتى قازاقستان: زاڭ مەن ءتارتىپ, ەكونوميكالىق ءوسىم, قوعامدىق وپتيميزم» اتتى جولداۋىندا كولىك-لوگيستيكالىق ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ ەل دامۋىنداعى باسىم باعىتتاردىڭ ءبىرى رەتىندە بەلگىلەندى. قازاقستان ءوز اۋماعىن ەۋرازيانىڭ ستراتەگيالىق ترانزيتتىك حابىنا اينالدىرۋدى كوزدەپ وتىر. بۇل ماقساتتا اۆتوجولدار, تەمىرجولدار, پورتتار مەن اۋەجايلار جاڭعىرتىلىپ, تسيفرلىق شەشىمدەر ەنگىزىلۋدە. QANDASTAR.KZ بىرقاتارىنا شولۋ جاسادى.
12 مىڭ شاقىرىم جول: جاڭعىرتۋ جۇمىستارى ناتيجەسىن بەرۋدە
2024 جىلى بەرىلگەن تاپسىرماعا سايكەس, كەمىندە 12 مىڭ شاقىرىم جول جوندەۋدەن ءوتتى. ونىڭ ىشىندە 7 مىڭ شاقىرىم جولدا نەگىزگى جۇمىستار اياقتالدى. جوبالارعا 25 مىڭعا جۋىق مامان مەن 10 مىڭ تەحنيكا جۇمىلدىرىلدى.
رەسپۋبليكالىق جولداردىڭ جاقسى كۇيى 93%-عا, ال جەرگىلىكتى جولداردىڭ ۇلەسى 89%-عا جەتتى. جاڭعىرتىلعان ستراتەگيالىق جول باعىتتارى:
- قاراعاندى – الماتى (885 شاقىرىم): ءتورت جولاقتى, تولىق جارىقتاندىرىلعان جولعا اينالدى. 33 كوپىر مەن 48 جول وتكەلى سالىندى.
- تالدىقورعان – وسكەمەن (768 شاقىرىم): جول قوزعالىسى قاۋىپسىزدىگىن ارتتىراتىن جاڭا جولايرىقتار مەن كوپىرلەرمەن جابدىقتالدى.
- اتىراۋ – استراحان (212 شاقىرىم): 6 كوپىر مەن 60 وتكىزۋ نىسانى ورناتىلدى.
- اقتوبە – قاندىاعاش (96 شاقىرىم): 700 مىڭ توننا اسفالت توسەلىپ, كۇردەلى رەكونسترۋكتسيا جاسالدى. كولىك سالاسىندا تسيفرلىق تەحنولوگيالار بەلسەندى تۇردە ەنگىزىلۋدە. 2025 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن 220 اۆتوماتتاندىرىلعان ولشەۋ ستانساسى ورناتىلادى. ەلەكتروندىق بيلەتتەر, تسيفرلىق ديسپەتچەرلىك جۇيەلەر, ينتەللەكتۋالدى كولىك شەشىمدەرى ىسكە قوسىلماق.
ترانسكاسپي ءدالىزى – جۇك تاسىمالى التى ەسەگە ارتتى
سونىمەن قاتار قازاقستان قىتاي, ازەربايجان, گرۋزيا جانە تۇركيامەن بىرلەسە وتىرىپ, ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك باعىتىن (تمتم) بەلسەندى دامىتىپ جاتىر. بۇل ءدالىز بۇگىندە ەۋرازيالىق لوگيستيكانىڭ نەگىزگى بولىگىنە اينالدى.
- 2020 جىلى – 0,8 ملن توننا
- 2024 جىلى – 4,5 ملن توننا جۇك تاسىمالداندى
- كونتەينەرلىك تاسىمال – 2,7 ەسە ارتتى
جاڭا لوگيستيكالىق حابتار اشىلدى: اقتاۋ پورتىندا كونتەينەر تەرمينالى, قۇرىق پورتىندا استىق تەرمينالى, ال گرۋزيانىڭ پوتي پورتىندا مۋلتيمودالدى تەرمينال ىسكە قوسىلدى.
تەمىرجول ارقىلى ترانزيت كولەمى 5 ەسە وسەدى
جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان ءتورت ءىرى تەمىرجول جوباسى (1,3 مىڭ شاقىرىم):
- دوستىق – مويىنتى
- الماتى اينالما تەمىرجولى
- داربازا – ماقتاارال
- باقتى – اياگوز
سونىمەن قاتار ترانقازاقستاندىق تەمىرجول ءدالىزى اياسىندا 1,6 مىڭ شاقىرىم جول جاڭعىرتىلىپ, «مويىنتى – قىزىلجار» (366 كم) جەلىسى سالىندى.
125 تەمىرجول ۆوكزالى قايتا جاڭارتىلۋدا. جولاۋشىلار ءۇشىن ىڭعايلى ينفراقۇرىلىم قالىپتاسىپ جاتىر. بيىل جولاۋشىلار ۆاگوندارى 175 بىرلىككە تولىقتىرىلماق, ونىڭ ىشىندە – شۆەيتساريالىق Stadler كومپانياسىنىڭ 51 ۆاگونى.
استانا: $1,1 ملرد ينۆەستيتسيامەن جاڭا جولاۋشىلار جانە جۇك تەرمينالدارى, ەكىنشى ۇشۋ-قونۋ جولاعى سالىنادى. «اەروتروپوليس» كوپفۋنكتسيونالدى كەشەنى دە بوي كوتەرەدى.
الماتى: 2050 جىلعا دەيىنگى جوسپار شەڭبەرىندە اۋەجاي تولىق جاڭعىرتىلادى. قازىرگى ۋاقىتتا ىشكى رەيستەر تەرمينالى, ۇقج, تەحنيكالىق ينفراقۇرىلىم قايتا قۇرىلۋدا.
شىمكەنت: جاڭا تەرمينال اشىلىپ, وتكىزۋ قابىلەتى 6 ملن جولاۋشىعا دەيىن ارتتى. ۇزىندىعى 3,5 كم جاڭا ۇقج سالۋ جوسپارلانعان.
اقتوبە: 15 مىڭ م² زاماناۋي لوگيستيكالىق حاب سالىنىپ جاتىر. جانارماي كەشەنى جاڭعىرتىلىپ, JET-A1 وتىنىن جەتكىزەتىن العاشقى ايماقتىق اۋەجاي بولماق.
كۋرورتتىق ايماقتارعا – زاماناۋي اۋەجايلار
دەرەكتەرگە سايكەس, كاتونقاراعاي, زايسان جانە كەندىرلى كۋرورتتىق وڭىرلەرىندە جاڭا اۋەجايلار سالىنۋدا. بۇل جوبالار تۋريستىك اعىندى ارتتىرىپ, ايماقتاردىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتىن اشادى. اۋەجايلار ورنالاساتىن جەرلەر – مەتەوجاعدايلار مەن گەوگرافيا تۇرعىسىنان قولايلى تاڭدالعان.
1992 جىلدان بەرى توقتاپ تۇرعان ارقالىق اۋەجايىندا كۇردەلى جاڭعىرتۋ جۇمىستارى باستالدى. جاڭا تەرمينال مەن ۇقج سالىنىپ, قالاعا تۇراقتى اۋە قاتىناسى قايتا ورالادى. جاڭا تەرمينال ساعاتىنا 70 جولاۋشىعا قىزمەت كورسەتە الادى.
كولىك ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ – ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق ءوسىمى مەن حالىقارالىق ساۋدادا باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىراتىن باستى قۇرال. جولدار, تەمىرجول, اۋەجايلار مەن پورتتار – مۇنىڭ بارلىعى قازاقستاندى ورتالىق ازيانىڭ لوگيستيكالىق جۇرەگىنە اينالدىرۋعا باعىتتالعان.
