ادەبيەت
قىتايدان كوشىپ كەلگەن ورالمان, جازۋشى, جۋرناليست ءجادي شاكەن ۇلى قازىرگى قازاق ادەبيەتى جايىندا
– بۇگىنگى مىناۋ قازاقستانداعى ادەبي ورتانى الىپ قاراعاندا, كەڭەستىك داۋىردەن كەيىن ەسىمىزدى جيناساق تا, ادەبيەتىمىزدە ساقتالىپ وتىرعان كەمشىلىك, كىناراتتار وتە كوپ بولىپ تۇر. سولاردىڭ ءبىرى – بيلىككە جالتاقتاۋشىلىق بولسا, ەكىنشىسى ادەبيەتتىڭ رەتسىزدىگى, ياعني ادەبيەت قوسىنىنداعى ءبىر اۋىزعا كەلە الماۋشىلىق دەپ اتار ەدىم. نەمەسە بۇگىنگى قازاق ادەبيەتىندەگى جاعدايدى قىسقاشا عانا «بالاپان باسىندا تۇرىمتاي تۇسىندا» دەگەندەي, الاۋىزدىق جايلاپ العان دەسەم ارتىق ايتقاندىق ەمەس.
وتكەن جىلداردان بەرى جازۋشىلار وداعى توڭىرەگىندە ءبىراز داۋ-دامايلار بولدى. ال قازاقستاننىڭ بيلىك ورگاندارى وسى داۋ-دامايلاردى بولدىرماۋعا, وعان نۇكتە قويۋدىڭ ورنىنا جازۋشىلار اراسىنداعى ىشكى ۇساق قايشىلىقتاردى قوزدىرۋعا باعىتتالعان جۇمىستار جۇرگىزۋمەن بولدى. وسىنداي تالاس-تارتىستى كۇيگە تۇسكەن ادەبيەتشى, جازۋشىلارىمىز سەرگەلدەڭ جاعدايدى باستارىنان وتكىزۋگە ءماجبۇر بولدى.
ال قالامگەرلەر قوسىنىنىڭ وسىنداي قيىن جاعدايعا ۇشىراۋى سالدارىنان قازاق ادەبيەتى, ءتىپتى قازاق ءتىلى قيىن جاعدايعا ءتۇستى دەپ ايتۋعا بولادى. قازاق ءتىلىنىڭ تىلدىك دەڭگەيى بۇگىنگى كۇنى مەملەكەتتىك ءتىل دەڭگەيىنە, ياعني زاڭمەن بەكىتىلگەن ءوز مارتەبەسىنە جەتە الماي وتىر.
وسى ءتىل ماسەلەسىن جوعارى قويىپ, سول ءۇشىن ۇراندايتىن جازۋشىلارىمىز ءوز ىشىندە «التى باقان» بولعان سوڭ جانە ۇكىمەت وسى ءتىل ماسەلەسىنە جەتكىلىكتى كوڭىل بولمەگەن سوڭ ءتىل مارتەبەسى جىلدان جىلعا جوعارلاۋدىڭ ورنىنا تومەندەپ بارا جاتىر دەپ ايتۋعا بولادى. ونى وسى الماتى قالاسى جاعدايىنان بايقاۋعا بولادى.
وسىدان ەكى-ءۇش جىل بۇرىن تىلگە دەگەن بەتبۇرىس جاقسى ەدى, ەندى قازىر ءتىل تۋرالى ايتىلمايتىن بولدى. بۇنىڭ سەبەبى نەدە ەكەنىن ءتۇسىنۋ قيىن بولىپ تۇر. بىلتىر مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ وسى تاۋەلسىزدىك العان 16 جىلدا قازاق ءتىلىن ۇيرەنەتىندەي ۋاقىتتىڭ بولعانىن, ياعني «ايۋعا ناماز ۇيرەتكەن تاياق» كەزەڭىنەن ءوتىپ بارا جاتقانىن ايتىپ ەدى. ول از بولعانداي, بۇدان بىلاي «قازاق قازاقپەن قازاقشا سويلەسسىن» دەپ, الەمنىڭ ەشبىر ەلىندە, ەشبىر حالقىندا ايتىلمايتىن وسيەت ءسوزدى دە ايتتى. بىراق, ودان جاعداي وزگەرمەي تۇر.
كەرىسىنشە, قازاق ءتىلىنىڭ جاعدايى سوڭعى كەزدە ءتىپتى تومەندەپ بارادى, بيلىكتىڭ ورىسقا جالتاقتاۋى دا تىم كوبەيىپ بارا جاتقان سياقتانادى. وسىنداي جاعدايدا بۇدان بىلاي قازاق ءتىلىن قالاي امان ساقتاپ قالامىز دەگەن ماسەلە كۇن تارتىبىنە وزىنەن ءوزى شىعاتىن ءتۇرى بار.
سوندىقتان جاقسى ويلانايىق, اعايىن دەگىم كەلەدى.
