Ádebıet
Qytaıdan kóship kelgen oralman, jazýshy, jýrnalıst Jádı Shákenuly qazirgi qazaq ádebıeti jaıynda
– Búgingi mynaý Qazaqstandaǵy ádebı ortany alyp qaraǵanda, keńestik dáýirden keıin esimizdi jınasaq ta, ádebıetimizde saqtalyp otyrǵan kemshilik, kináráttar óte kóp bolyp tur. Solardyń biri – bılikke jaltaqtaýshylyq bolsa, ekinshisi ádebıettiń retsizdigi, ıaǵnı ádebıet qosynyndaǵy bir aýyzǵa kele almaýshylyq dep atar edim. Nemese búgingi qazaq ádebıetindegi jaǵdaıdy qysqasha ǵana «balapan basynda turymtaı tusynda» degendeı, alaýyzdyq jaılap alǵan desem artyq aıtqandyq emes.
О́tken jyldardan beri Jazýshylar odaǵy tóńireginde biraz daý-damaılar boldy. Al Qazaqstannyń bılik organdary osy daý-damaılardy boldyrmaýǵa, oǵan núkte qoıýdyń ornyna jazýshylar arasyndaǵy ishki usaq qaıshylyqtardy qozdyrýǵa baǵyttalǵan jumystar júrgizýmen boldy. Osyndaı talas-tartysty kúıge túsken ádebıetshi, jazýshylarymyz sergeldeń jaǵdaıdy bastarynan ótkizýge májbúr boldy.
Al qalamgerler qosynynyń osyndaı qıyn jaǵdaıǵa ushyraýy saldarynan qazaq ádebıeti, tipti qazaq tili qıyn jaǵdaıǵa tústi dep aıtýǵa bolady. Qazaq tiliniń tildik deńgeıi búgingi kúni memlekettik til deńgeıine, ıaǵnı zańmen bekitilgen óz mártebesine jete almaı otyr.
Osy til máselesin joǵary qoıyp, sol úshin urandaıtyn jazýshylarymyz óz ishinde «alty baqan» bolǵan soń jáne úkimet osy til máselesine jetkilikti kóńil bólmegen soń til mártebesi jyldan jylǵa joǵarlaýdyń ornyna tómendep bara jatyr dep aıtýǵa bolady. Ony osy Almaty qalasy jaǵdaıynan baıqaýǵa bolady.
Osydan eki-úsh jyl buryn tilge degen betburys jaqsy edi, endi qazir til týraly aıtylmaıtyn boldy. Bunyń sebebi nede ekenin túsiný qıyn bolyp tur. Byltyr memleket basshysy Nursultan Nazarbaev osy táýelsizdik alǵan 16 jylda qazaq tilin úırenetindeı ýaqyttyń bolǵanyn, ıaǵnı «aıýǵa namaz úıretken taıaq» kezeńinen ótip bara jatqanyn aıtyp edi. Ol az bolǵandaı, budan bylaı «qazaq qazaqpen qazaqsha sóılessin» dep, álemniń eshbir elinde, eshbir halqynda aıtylmaıtyn ósıet sózdi de aıtty. Biraq, odan jaǵdaı ózgermeı tur.
Kerisinshe, qazaq tiliniń jaǵdaıy sońǵy kezde tipti tómendep barady, bıliktiń orysqa jaltaqtaýy da tym kóbeıip bara jatqan sııaqtanady. Osyndaı jaǵdaıda budan bylaı qazaq tilin qalaı aman saqtap qalamyz degen másele kún tártibine ózinen ózi shyǵatyn túri bar.
Sondyqtan jaqsy oılanaıyq, aǵaıyn degim keledi.
