مافيا, جەمقورلىق, مۇناي جانە نازارباەۆ: اقش ەلشىسىنىڭ قازاقستان جايلى ەستەلىكتەرى

فوتو: اشىق دەرەككوز

قىركۇيەكتىڭ باسىندا اقش-تىڭ قازاقستانداعى بۇرىنعى ەلشىسى لارري نەپپەر Eurasianetپورتالىندا ەكى بولىمنەن تۇراتىن كولەمدى ماقالا جاريالادى, وندا ول ءبىزدىڭ ەلدەگى قىزمەتى تۋرالى باياندادى. بۇل ميني-مەمۋارلاردىڭ العاشقى بولىگىندە ديپلومات ورىس تىڭشىلارى,  نازارباەۆتىڭ دەس بەرمەيتىنى جايلى جانە قازاقتىڭ قوناقجايلىلىعى تۋرالى ايتىپ بەرگەن ەدى. Orda.kz ماقالانىڭ ەكىنشى ءبولىمىنىڭ قىسقارتىلعان اۋدارماسىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنادى. مۇندا نەپپەر قۇپيا تۇردە كىسى ءولتىرۋ, سىبايلاس جەمقورلىق جانجالى جانە دونالد رامسفەلدتىڭ شالبارى تۋرالى باياندايدى.

وپپوزيتسيانى قارماققا ءىلۋ

2000-جىلداردىڭ باسىندا قازاقستان مەن اقش اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى دەموكراتيا جانە ادام قۇقىقتارىن قورعاۋ ماسەلەلەرىندەگى قايشىلىقتار قيىنداتتى. نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ساياسي قارسىلاستارىن قۋعىنداۋى امەريكالىق جانە ەۋروپالىق ديپلوماتتاردىڭ نارازىلىعىن تۋدىردى.

2002 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا پاۆلودار وبلىسىنىڭ بۇرىنعى اكىمى عالىمجان جاقيانوۆ نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قولداعانىنا قاراماستان ءبىرىنشى پرەزيدەنتپەن اراقاتىناسىن ۇزۋگە شەشىم قابىلدادى. ول بىرنەشە وپپوزيتسيونەرمەن بىرگە «قازاقستاننىڭ دەموكراتيالىق تاڭداۋى» (قدت) قوزعالىسىن قۇردى (رەد. قازىر ەكسترەميستىك دەپ تانىلىپ, تىيىم سالىنعان). بۇدان كەيىن, ەكس-ەلشىنىڭ ەستەلىكتەرىنە قاراساق, نازارباەۆ جاقيانوۆقا «قاتتى شۇيلىككەن».

«2002 جىلدىڭ 29 ناۋرىزىندا جاقيانوۆ الماتى ورتالىعىندا, فرانتسيا, ۇلىبريتانيا جانە گەرمانيا ەلشىلىكتەرى ورنالاسقان عيماراتتا فرانتسۋز ەلشىسىمەن كەزدەستى. قازاقستاننىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى مەن پوليتسياسى عيماراتتى قورشاپ, جاقيانوۆتى اڭدىدى. سوندا مەنىڭ فرانتسۋز ارىپتەسىم ماعان حابارلاسىپ, ءۇش ەلشى اقىلداسۋىمىز كەرەك ەكەنىن ايتتى», — دەپ ەسكە الادى لارري نەپپەر.

نەپپەر جاقيانوۆپەن دە, سول كەزدەگى باسقا وپپوزيتسيا جەتەكشىلەرىمەن دە كەزدەسكەنىن ايتتى. بۇل دجوردج بۋش اكىمشىلىگىنىڭ دەموكراتيانى ىلگەرىلەتۋ باعدارلاماسىنىڭ ءبىر بولىگى بولعان دەسەدى. سول سەبەپتى ول شاقىرۋدى قابىلداپ, ەلشىلىككە بارعان.

«مەنىڭ كولىگىم بىرىككەن كەڭسەگە جەتكەن كەزدە, مەن قورشاۋدان  ءوتۋ ءۇشىن اقش-تىڭ تۋىن بۇلعاۋعا ءماجبۇر بولدىم, ال قورشاۋ مينۋت سايىن ۇرەيلى بولا باستادى. قازاقستان ۇكىمەتى جاقيانوۆتى عيماراتتان تەك قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ ەرتىپ شىعا الادى دەگەندى اشىق كورسەتتى. ءبىز ءۇش ەلشىنىڭ ۇكىمەتى مەن قازاقستان بيلىگى اراسىنداعى قارىم-قاتىناسى ناشارلاماي تۇرىپ, بۇل جاعدايدى تەز ارادا شەشۋگە شاقىرۋدى تالقىلادىق», — دەپ ەسكە الادى نەپپەر.

امەريكالىق ەلشى ارىپتەس-ديپلوماتتارعا 2002 جىلى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى بولعان ەرلان ىدىرىسوۆپەن كەلىسسوز جۇرگىزۋدى ۇسىندى. ىدىرىسوۆ پەن شەتەلدىك ەلشىلەر 3 ساۋىردە عالىمجان جاقيانوۆتىڭ ۇيقاماقتا بولۋىنا مۇمكىندىك بەرەتىن بىرلەسكەن كەلىسىمگە قول قويدى. نەپپەر وپپوزيتسيونەرمەن كەزدەسىپ, وعان قاۋىپ جوق ەكەنىن ايتتى. الايدا, ءبىر اپتادان سوڭ, 10 ساۋىردە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى جاقيانوۆتى الماتىداعى ۇيقاماقتان پاۆلودارعا اۋىستىرىپ, ونى قاتاڭ تەرگەگەن.

«مەن دەرەۋ استاناعا ۇشىپ بارىپ, ىدىرىسوۆتى پرەزيدەنت اكىمشىلىگىندە ۇستادىم. ەكەۋمىز ەداۋىر تارتىسقان سوڭ, پا قىزمەتكەرلەرى كابينەتتەرىنەن سىرتقا شىعۋعا ءماجبۇر بولدى. ىدىرىسوۆ مەنىڭ نارازىلىق تانىتۋىما ەش نەگىز جوق ەكەنىن, ويتكەنى اقش ءۇشىن بۇل كەلىسىمنىڭ ءبىر بولىگى بولماعانىن ايتتى. مەن قازاقستان ۇكىمەتى ءوز ەركىمەن جاسالعان كەلىسىمنەن باس تارتسا, بۇل اۋىر ءارى ۇزاق مەرزىمدى سالدارعا اكەلەتىنىن قارسى ارگۋمەنت رەتىندە ايتتىم» دەپ جازادى ەكس-ەلشى.

ماۋسىم ايىندا نازارباەۆ ەرلان ىدىرىسوۆتى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى لاۋازىمىنان الىپ تاستادى. ونىڭ ورنىنا قاسىم-جومارت توقاەۆ كەلدى. شىلدە ايىندا جاقيانوۆتىڭ ءىسى سوتقا ءتۇستى, ال تامىزدا وپپوزيتسيونەر جەتى جىلعا كولونياعا جىبەرىلدى.

«ەندى جاقيانوۆتىڭ ءىسى قازاقستان ۇكىمەتىمەن جولىققان سايىن ءار ديپلوماتيالىق كەزدەسۋدىڭ باستى تاقىرىبىنا اينالدى. سونىمەن قاتار نازارباەۆپەن ورىس تىلىندە سويلەسكەنىمىزدە بىرنەشە رەت وسى تاقىرىپ تۋرالى سوزگە كەلىپ قالىپ جاتتىق», — دەپ ەسكە الادى لارري نەپپەر.

عالىمجان جاقيانوۆ 2006 جىلى شارتتى تۇردە مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتىلدى. ال بىرنەشە جىلدان سوڭ اقش-قا كوشتى. ول ەندى ساياساتپەن اينالىسپايدى.

مافيا سياقتى كىسى ءولتىرۋ

نەپپەردىڭ ەستەلىكتەرىنە زەر سالساق, جاقيانوۆ نازارباەۆپەن قاقتىعىس ناتيجەسىندە تاعدىرى دراماعا تولعان جالعىز قازاقستاندىق ساياساتكەر ەمەس.

2004 جىلدىڭ كوكتەمىندە امەريكالىق ديپلومات زامانبەك نۇرقادىلوۆپەن كەزدەسۋگە كەلىسكەن ەدى. ول كەزدە نۇرقادىلوۆ قر توتەنشە جاعدايلار اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى بولعان. ەلشى كەزدەسۋدىڭ تاقىرىبىن ناقتى بىلمەسە دە, تەرروريزممەن كۇرەس تۋرالى بولار دەپ بولجاعان.

«نۇرقادىلوۆ الماتىنىڭ بۇرىنعى اكىمى ءارى نازارباەۆتىڭ جاقىن دوستارىنىڭ ءبىرى رەتىندە تانىمال بولعان. ماعان جەكە كەزدەسۋ ۇيىمداستىرىپ, تەلەۆيزيالىق مونيتورلارمەن, كومپيۋتەرلەرمەن جانە مەنىڭ ويىمشا, جازۋ قۇرىلعىلارى تولى وپەراتسيالىق ورتالىققا اپاردى. نۇرقادىلوۆ نازارباەۆتى جەمقورلىق جانە بيلىك وكىلەتتىگىن اسىرا پايدالاندى دەپ ايىپتاپ, ۇزاق سويلەدى. جازۋ قۇرىلعىلارىنىڭ جۇمىس ىستەپ تۇرعانىن ەسكەرىپ, نۇرقادىلوۆتى تىڭداپ, بولمەدەن شىقتىم. كەيىن نازارباەۆ نۇرقادىلوۆتى قىزمەتىنەن بوساتتى. ولاردىڭ اراسىنداعى كيكىلجىڭ مەن 2004 جىلدىڭ جازىندا ەلشى رەتىندەگى وكىلەتتىگىم اياقتالعانعا دەيىن جالعاستى. 2005 جىلدىڭ 12 قاراشاسىندا نۇرقادىلوۆتى جەكە كابينەتىندە ءۇش وق جاراقاتىمەن, سونىڭ ىشىندە ەكى وق كەۋدە تۇسىنا جانە بىرەۋى باسىنا اتىلعان كۇيى تابىلدى. ۇكىمەت تەرگەۋ جۇرگىزىپ, بۇل ءوزىن-ءوزى ءولتىرۋ دەپ جاريالادى, بىراق قالاي نۇرقادىلوۆ ءۇش وقتى ءبىر ءوزى اتقانىن تۇسىندىرە المادى» دەپ جازادى لارري نەپپەر.

سول كەزدە قازاقستاننىڭ رەسەيدەگى بۇرىنعى ەلشىسى ءارى اقپارات ءمينيسترى التىنبەك سارسەنباەۆ امەريكالىق ديپلوماتتى جەكە اڭگىمەگە تارتقان. سارسەنباەۆ پەن نەپپەر مەيرامحانادا كەزدەستى. مينيستر نازارباەۆپەن بايلانىسىن ءۇزۋدى جانە وپپوزيتسياعا ءوتۋدى جوسپارلاپ جۇرگەنىن مويىندادى.

«ول قانداي تاۋەكەلگە بەل بۋعانىن سەزىندى, ءبىز تىعىز بايلانىستا بولۋدى كەلىسىپ الدىق. سوڭعى رەت مەن ونى 2004 جىلدىڭ ماۋسىمىندا بريتان ەلشىلىگىندە كورولەۆانىڭ تۋعان كۇنى مەرەكەسىنە ارنالعان قابىلداۋدا كوردىم. بۇل مەن قازاقستاننان كەتپەي تۇرىپ بولعان ەدى. مەن وعان ساتتىلىك تىلەپ, مەنىڭ مۇراگەرىممەن كەزدەسۋىنە بولادى دەدىم. 2006 جىلدىڭ 13 اقپانىندا سارسەنباەۆتىڭ, ونىڭ كۇزەتشىسى مەن جۇرگىزۋشىسىنىڭ دەنەلەرى الماتىنىڭ تاۋ بوكتەرىنەن تابىلدى. ولاردى اتىپ ولتىرگەن, قولىن ارتقا قاراتىپ بايلاعان ەكەن. بۇل ءتىپتى ناعىز مافيانىڭ جازالاۋ ءستيلى دەرسىڭ», دەپ ەسكە الادى نەپپەر.

سارسەنباەۆتىڭ ولىمىنە قاتىستى ءىستىڭ نەگىزىندە تاپسىرىس بەرۋشى سانالعان — سەنات اپپاراتىنىڭ باسشىسى ەرجان وتەمباەۆ جانە بىرنەشە بۇرىنعى قۇقىق قورعاۋشىلار سوتتالدى. ەكس-ەلشىنىڭ پىكىرىنشە, تەرگەۋ اسىعىس بولعان. ونىڭ ۇستىنە اشىق وتپەگەن. ديپلومات «نازارباەۆتىڭ جولىن كەسۋ –  وتە قاۋىپتى ءىس بولدى» دەپ تۇجىرىمدادى.

نازارباەۆتىڭ حاتى جانە تەڭىزدى قۇتقارۋ

امەريكالىق ديپلوماتتى الاڭداتقان جۇمباق ولىمدەر عانا ەمەس ەدى. قازاقستان مەن اقش اراسىنداعى قارىم-قاتىناستاردىڭ ماڭىزدى بولىگى — قازاقستاننىڭ مۇناي-گاز سەكتورىنا قۇيىلعان اقش ينۆەستيتسيالارى بولدى. نازارباەۆ قازاقستاننىڭ مۇناي كەن ورىندارىن دامىتۋ ءۇشىن, اسىرەسە تەڭىزدى دامىتۋ ءۇشىن ينۆەستيتسيالارعا مۇقتاج ەكەنىن ءتۇسىندى.

وسىعان بايلانىستى تەڭىزدى دامىتۋعا ينۆەستيتسيا سالۋعا دايىن امەريكالىق كومپانيالار ءۇشىن پرەزيدەنتكە تىكەلەي شىعۋ كەرەك بولدى. ەكس-ەلشى Chevron كورپوراتسياسى, قازاقستان ۇكىمەتى, رەسەيدىڭ «لۋكويل» كومپانياسى جانە «بىرنەشە كورنەكتى دەلدالدار» اراسىنداعى كوپجاقتى كەلىسسوزدەر ناق شايقاسقا اينالدى دەپ ەسكە الادى. وسى ديپلوماتيالىق كۇرەستىڭ ناتيجەسىندە التى ميلليارد دوللار كولەمىندە ينۆەستيتسيا تارتىلدى.

2001 جىلى امەريكالىق ينۆەستورلار مەن قازاقستان ۇكىمەتى تەڭىزدى كەڭەيتۋ جوباسى تۋرالى كەلىسىم جاسادى. سول كەزدە ونىڭ قۇنى 3,5 ميلليارد دوللار دەپ باعالانعان. بىراق 2002 جىلدىڭ كۇزىندە قارجىلاندىرۋ جانە سالىق ماسەلەلەرى بويىنشا كەلىسپەۋشىلىكتەر تۋىنداپ, كەلىسسوزدەر توقىراۋعا ۇشىرادى.

«كەلىسسوزدەردىڭ كەزەكتى وتىرىسىنان كەيىن مەنىمەن كەزدەسكەن Chevron/Texaco جانە Exxon/Mobil وكىلدەرى نازارباەۆقا تىكەلەي شىعۋ مۇمكىن بولماعانىن ايتىپ شاعىمداندى. ويتكەنى ول كەلىسسوزدەردى ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى مەن «قازمۇنايگازعا» تاپسىرعان. امەريكالىق ينۆەستورلار ولاردىڭ قارجىلاندىرۋ جانە سالىق ماسەلەلەرى بويىنشا پوزيتسيالارى 1993 جىلعى تەڭىزدى باسقارۋ بويىنشا باستاپقى كەلىسىمگە سايكەس ەكەنىن العا تارتتى. بىراق ولار قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ نازارباەۆتىڭ تىكەلەي ارالاسۋىنسىز مامىلەنى جابا المايتىنىنا سەنگەن جوق», دەپ ەسكە الادى لارري نەپپەر.

2002 جىلدىڭ سوڭىندا جوبانىڭ اياقتالۋ قاۋپى تۋىندادى. ينۆەستورلار اقش ۇكىمەتىنىڭ كەلىسسوزدەرگە تىكەلەي ارالاسۋىن قالامادى. دەگەنمەن نەپپەر سول كەزدە اقش-تىڭ ساۋدا ءمينيسترى دون ەۆانسقا نۇرسۇلتان نازارباەۆقا حات جىبەر دەپ سۇرادى جانە ۆاشينگتوننىڭ جوبانى اياقتاۋعا زور قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى. نازارباەۆ ەۆانستى قۇرمەتتەدى. سوندىقتان نەپپەر حاتتىڭ وسىعان اسەر ەتۋى مۇمكىن دەپ سانادى.

ناتيجەسىندە 2003 جىلدىڭ قاڭتارىندا نازارباەۆتىڭ جەكە ارالاسۋىمەن داۋ شەشىلدى جانە بەس جىلدان كەيىن جوبا جۇزەگە اسىرىلدى. دەگەنمەن تەڭىزدى كەڭەيتۋ جوباسى ءالى دە قيىندىقتارعا تاپ بولىپ وتىر.

«قازاقگەيت», «قازاقستان كورولى» جانە رامسفەلدتىڭ شالبارى

2003 جىلدىڭ ناۋرىزىندا FBI امەريكالىق ىقپالدى بيزنەسمەن جانە نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەنەرگەتيكا ماسەلەلەرى بويىنشا كەڭەسشىسى دجەيمس گەنري گيففەندى تۇتقىندادى. گيففەن شۆەيتساريا بانكىنە ىقپالدى قازاقستاندىق ساياساتكەرلەردىڭ — ءبىرىنشى پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ دا ەسەپشوتتارىنا زاڭسىز اقشا اۋداردى دەپ ايىپتالدى. بۇل ۇلكەن جەمقورلىق داۋى «قازاقگەيت» دەپ اتالدى.

«گيففەن نيۋ-يوركتە جانە الماتىداعى ءساندى رەزيدەنتسيالارىنىڭ يەسى رەتىندە تانىمال ەدى. «قازاقستان كورولى» دەگەن اتپەن بەلگىلى بولدى جانە نازارباەۆقا شىن بەرىلگەن ادام رەتىندە تانىلدى»,دەپ ەسكە الادى لارري نەپپەر.

قازاقستان ەليتاسى گيففەننىڭ ىقپالىن شەكتەۋگە تىرىسقانىمەن, ول نازارباەۆتىڭ ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى سەنىمدى كومەكشىسى بولدى. بيزنەسمەن تۇتقىندالعان كەزدە, ونىڭ پرەزيدەنتكە جانە بۇرىنعى پرەمەر-مينيستر نۇرلان بالعىمباەۆقا ميلليونداعان پارا مەن قىمبات سىيلىقتار بەرگەنى انىقتالدى.

«سىرتقى ىستەر ءمينيسترى توقاەۆ قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ گيففەننىڭ تاعدىرىنا مۇلدەم قىزىقپايتىنىن, بىراق اقش فەدەرالدىق سوتىندا پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ پارا العانى تۋرالى ايىپتاۋلاردىڭ بولعانىن قالامايتىنىن جەتكىزدى. مەن اق ءۇي نەمەسە باسقا دا اتقارۋشى ورگاندار گيففەننىڭ ىسىنە, سوتقا اسەر ەتپەيدى دەپ جاۋاپ بەردىم. توقاەۆ مۇنى ءتۇسىنىپ قابىلدادى, بىراق نازارباەۆ پرەزيدەنت بۋش بۇل ءىستى جاۋىپ تاستايدى دەپ كۇتكەنىن ءبىلدىردى. نازارباەۆ وسىنداي جاعدايلاردا ءوزى دە سولاي جاساعان بولار ەدى»,دەپ جازادى لارري نەپپەر.

84 ميلليون دوللاردىڭ نازارباەۆ پەن بالعىمباەۆتىڭ شۆەيتسارياداعى ەسەپشوتتارىندا بۇعاتتالۋى قازاقستان مەن اقش اراسىنداعى قاتىناستاردى ودان ءارى كۇردەلەندىردى. تەك 2007 جىلى ەكى تاراپ ءوزارا ءتيىمدى شەشىمگە كەلىپ, بۇل قاراجاتتى قايىرىمدىلىققا اۋدارۋعا شەشىم قابىلدادى.

2004 جىلدىڭ اقپانىندا اقش قورعانىس ءمينيسترى دونالد رامسفەلد قازاقستانعا كەلگەندە, گيففەنمەن بايلانىستى جاعداي ءالى دە ەكى ەل اراسىندا كوزگە سۇيەل بولىپ تۇردى. لارري نەپپەر ۇكىمەت مۇشەلەرىنەن رامسفەلدپەن كەلىسسوزدەر بارىسىندا «قازاقگەيت» تاقىرىبىن كوتەرمەۋدى سۇرادى.

«پرەمەر-ءمينيستردىڭ كەڭسەسىنە بارا جاتقان جولدا مەن قورعانىس مينيسترىنە گيففەننىڭ ءىسى تۋرالى سۇراقتىڭ كوتەرىلۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرتتىم. الەۋمەتتىك كەلىسىمدەردىڭ الدىندا پرەمەر-مينيستر دانيال احمەتوۆ گيففەننىڭ ءىسىن كوتەرىپ, رامسفەلد پەن پرەزيدەنت بۋشتان قازاقستان مەن اقش اراسىنداعى قاتىناستاردى قيىنداتاتىن بۇل ماسەلەنى شەشۋدى تالاپ ەتتى. ارينە, رامسفەلد ءوز تاراپىنان اقش قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ كەلىسىمدەرىندە سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەس جونىندەگى ءوز ارەكەتتەرىن اتاپ ءوتىپ, گيففەننىڭ ىسىندە قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ تولىق اشىقتىعى ەڭ جاقسى شەشىم بولاتىنىن ايتتى», — دەپ جازادى لارري نەپپەر.

رامسفەلدتىڭ ساپارى تابىستى اياقتالادى دەپ كۇتكەنىمىزبەن, ۇلكەن قيىندىققا اينالۋى مۇمكىن ەدى. بىراق مينيسترگە ءداستۇرلى سىي رەتىندە بەرىلگەن كازاق شاپانى بۇل جاعدايدى جاقسارتۋعا كومەكتەستى.

«مينيسترلىكتەن قايتىپ بارا جاتقانىمىزدا, رامسفەلدتىڭ شالبارىنىڭ تىگىسى سوگىلىپ كەتكەنىن بايقادىم. بۇل وتە ىڭعايسىز جاعداي بولدى, ويتكەنى ءبىز قوناق ۇيگە, قازاقستان مەن اقش-تىڭ جۋرناليستەرى تولى حولل ارقىلى ءوتۋىمىز كەرەك ەدى. سوندا ەسىمە كولىگىمنىڭ جۇكسالعىشىندا جاتقان ءداستۇرلى قازاق شاپانى ءتۇستى. رامسفەلد شاپاندى كيىپ, ءسال-ءپال قيىندىعىمىزدى ادەمى جاسىرىپ, قوناق ۇيگە سالتاناتتى تۇردە كىردى. سونداعى جۇرت تاڭ-تاماشا قالدى, ال مەن بۇل ءىستىڭ وڭ شەشىلگەنىنە قۋانىپ, جەڭىلدەپ قالدىم», — دەدى نەپپەر.

رامسفەلد شاپاننىڭ ارقاسىندا شالبارىنىڭ جىرتىعىن كورسەتپەدى. ال گيففەننىڭ ءىسى تاعى جەتى جىلعا سوزىلدى. تەك 2010 جىلى بيزنەسمەن سالىقتان جالتارعانى ءۇشىن كىنالى دەپ تانىلىپ, ايىپپۇل سالىندى. ناتيجەسىندە «قازاقگەيت» ەش ناتيجە بەرمەي اياقتالدى. بىراق «قازاقتىڭ كورولى» بولعان گيففەننىڭ ساياسي ىقپالى ماڭگىلىككە جويىلدى.