جاڭالىقتار
“ماگنۋم كونستيتۋتسيانى بۇرمالاپ العان” — بەلگىلى جۋرناليست
فوتو: دالانيۋس
قازاقستاندا مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسى زاڭمەن بەكىتىلگەنىمەن, ونى كۇندەلىكتى ومىردە قولدانۋ ماسەلەسى ءالى دە تالاس تۋدىرىپ كەلەدى. سوڭعى ۋاقىتتا Magnum سۋپەرماركەتتەر جەلىسىندەگى كۋرەردىڭ كليەنتتەن قازاقشا سويلەۋدى سۇراپ, ارتىنان جۇمىستان شىعارىلعانى قوعامدا ۇلكەن رەزونانس تۋعىزدى. الەۋمەتتىك جەلىلەردە بويكوت پەن قولداۋ پاراللەل ءجۇرىپ جاتقان تۇستا, جۋرناليستەر مەن زاڭگەرلەر بۇل جاعدايدىڭ قۇقىقتىق جانە مورالدىق قىرلارىن تالقىلادى, دەپ جازدى qandastar.kz
بۇل وقيعا — ەلدەگى ءتىل ساياساتى مەن بيزنەس ەتيكاسىنىڭ توعىسقان تۇسىن ايقىن كورسەتىپ بەرگەندەي. Dalanews.kz تىلشىسى وقيعانىڭ قالاي باستالعانىنا شولۋ جاساپ, زاڭگەر پىكىرىن ءبىلدى.
وقيعا نەدەن باستالدى?
الەۋمەتتىك جەلىلەردە Magnum سۋپەرماركەتتەر جەلىسىنىڭ كۋرەرىنىڭ جۇمىستان شىعارىلۋى قوعامدا ۇلكەن تالقىعا ءتۇستى. بۇل جاعداي كۋرەردىڭ كليەنتتەن قازاق تىلىندە سويلەۋىن سۇراۋىنان كەيىن بولعان.
كليەنت اسىلحان ەسىمدى ازاماتتىڭ ايتۋىنشا, ول Magnum-نان ازىق-ت ۇلىككە تاپسىرىس بەرگەن كەزدە, كۋرەر ودان قازاقشا سويلەۋدى تالاپ ەتكەن. كەيىن بۇل وقيعا الەۋمەتتىك جەلىدە جاريالانىپ, ناتيجەسىندە كۋرەر جۇمىستان قۋىلعان.
Magnum كومپانياسى نە دەيدى?
Magnum كومپانياسى بۇل جاعدايعا قاتىستى رەسمي مالىمدەمە جاساپ, كۋرەردىڭ جۇمىستان شىعارىلۋى تەك ءتىل ماسەلەسىنە بايلانىستى ەمەس ەكەنىن ايتتى. ولاردىڭ مالىمەتىنشە, كۋرەر كليەنتتەرمەن بىرنەشە رەت دورەكى سويلەسكەن.
كومپانيا بارلىق تۇتىنۋشىلارعا بىردەي قۇرمەتپەن قارايتىنىن جانە قىزمەت كورسەتۋ مادەنيەتىن جوعارى باعالايتىنىن جەتكىزدى.
قوعامدىق رەاكتسيا جانە بويكوت جاريالاۋ
بۇل جاعداي قوعامدا ۇلكەن نارازىلىق تۋدىردى. كوپتەگەن قازاقستاندىقتار Magnum جەلىسىنە بويكوت جاريالايتىنىن مالىمدەدى. الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلارى كومپانيانىڭ ارەكەتىن سىنعا الىپ, مەملەكەتتىك تىلگە دەگەن قۇرمەتتىڭ تومەندىگىن اتاپ ءوتتى.
سەرىك ابىكەن ۇلى: “ماگنۋم كونستيتۋتسيانى بۇرمالاپ وتىر”
بەلگىلى جۋرناليست, مەديا مەنەدجەر, جازۋشى سەرىك ابىكەن ۇلىنىڭ ايتۋىنشا, Magnum كونستيتۋتسيا ءماتىنىن ءوز ىڭعايىنا بەيىمدەپ العان.
“كونستيتۋتسيانىڭ 7-باپ 2-تارماعىندا “مەملەكەتتىك ۇيىمداردا جانە جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ورگاندارىندا ورىس ءتىلى رەسمي تۇردە قازاق تىلىمەن تەڭ قولدانىلادى”- دەلىنگەن. سوعان ماگنۋمدىقتار “جانە ۇيىمداردا” دەگەن جالعان تىركەس قوسىپ الىپتى. ياعني ەشبىر ساۋدا دۇكەنىنە ءبىزدىڭ زاڭ ورىسشا ساۋدا جاساۋعا رۇقسات بەرمەيدى. ونى قولدانۋعا باسقا اكتىلەر رۇقسات ەتەدى. «ماگنۋم» پارلامەنت, مينيسترلىك, اكىمدىك ەمەسى انىق”, — دەيدى جۋرناليست.
فوتو: malim.kz“ماگنۋم سەندەردى مەنسىنبەيدى” — بەكبولات قارجاننىڭ جازباسى
الەۋمەتتىك جەلىدە قىزۋ تالقىلانعان جازبالاردىڭ ءبىرى — بەكبولات قارجاننىڭ پوستى. ول Magnum-نىڭ ارەكەتىن اشىق سىناپ, ونىڭ ارتىندا تۇرعان ادامدارعا دا توقتالدى.
«قر كونستيتۋتسياسىنىڭ 7-بابىنىڭ 2-تارماعىندا بىلاي دەپ كورسەتكەن:
-مەملەكەتتىك ۇيىمداردا جانە جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ورگاندارىندا ورىس ءتىلى رەسمي تۇردە قازاق تىلىمەن تەڭ قولدانىلادى-دەپ كورسەتكەن. ال, ماگنۋمنىڭ ءبىر پىسىقاي قىزمەتشىسى وسى باپتى وزىنشە وزگەرتىپ, كونستيتۋتسياداعى مەملەكەتتىك ۇيىمداردا دەگەندى وزدەرىنشە «كاسىپكەرلىك ۇيىمداردا» دەپ وزگەرتىپ, سەندەردى لوح قىلۋ بىزگە نە تۇرادى دەگەندەي, قاساقانا جاساپ وتىر. بۇلار كونستيتۋتسيانى دا وزگەرتە الادى ەكەن عوي. دينارا دەگەن اتتان ساداعا كەت! مانگۋمنىڭ دينارا دەگەن قىزمەتكەرى دە رەسەيتىلدى ءبىر يت بولۋى مۇمكىن. ول ەندى بەلگىلى عوي», دەيدى ول.
بەكبولات قارجاننىڭ پايىمىنشا, قازاقستان تاۋەلسىزدىك العالى بەرى 300-500 ميلليارد دوللار قاراجات سىرتقا كەتكەن. ول مۇنى ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا قۇرمەتسىزدىكپەن بايلانىستىرادى.
“مەملەكەتتىك ءتىلدى قۇرمەتتەمەيتىن ەلدى Magnum سەكىلدى كومپانيالاردىڭ دا مەنسىنبەۋى زاڭدىلىق”, — دەيدى ول.
زاڭگەر نە دەيدى?
زاڭگەر ايگۇل وقاسوۆا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنا سايكەس, قازاق ءتىلى — مەملەكەتتىك ءتىل ەكەنىن اتاپ ءوتتى. الايدا ەڭبەك قاتىناستارى سالاسىندا قىزمەتكەرلەردىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرى ەڭبەك شارتتارى مەن ىشكى ءتارتىپ ەرەجەلەرىندە ايقىندالادى.
“قىزمەتكەردىڭ كليەنتتەن بەلگىلى ءبىر تىلدە سويلەۋدى تالاپ ەتۋى ونىڭ لاۋازىمدىق مىندەتتەرىنە كىرمەسە جانە بۇل ارەكەت كليەنتتىڭ قۇقىقتارىن شەكتەسە, جۇمىس بەرۋشى تارتىپتىك جازا قولدانۋعا قۇقىلى”, — دەيدى زاڭگەر.
قانداي جاعدايدا جۇمىستان شىعارۋعا بولادى?
ايگۇل وقاسوۆا ەڭبەك كودەكسىنە سايكەس, جۇمىستان شىعارۋدىڭ بىرنەشە زاڭدى نەگىزى بار ەكەنىن ءتۇسىندىردى:
1.ەڭبەك مىندەتتەرىن ورەسكەل بۇزۋ — كليەنتپەن دورەكى سويلەسۋ, كومپانيانىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرۋ.
2.ىشكى ءتارتىپ ەرەجەلەرىن بۇزۋ — بىرنەشە رەت نەمەسە ورەسكەل ءتارتىپ بۇزعان جاعدايدا.
3.سەنىمسىزدىك ءبىلدىرۋ — جۇمىس بەرۋشىنىڭ سەنىمى جوعالعان جاعدايدا, اسىرەسە زيان كەلتىرسە.
“مەملەكەتتىك ءتىلدى قۇرمەتتەۋ ماڭىزدى, بىراق قىزمەت كورسەتۋ سالاسىندا كليەنتپەن قارىم-قاتىناس كەزىندە ءتىل ماسەلەسىن كوتەرۋ ارقاشان قىزمەتكەردىڭ مىندەتىنە ساي كەلە بەرمەۋى مۇمكىن”, — دەپ قورىتىندىلادى ول.
سوڭعى اقپاراتتارعا قاراعاندا, قازاق تىلىندە سويلەۋدى سۇراعانى ءۇشىن جۇمىستان قۋىلعان Magnum ەكس-قىزمەتكەرى قازىرگى تاڭدا جالاقىسى الدەقايدا جوعارى جۇمىسقا ورنالاسقان.
“نەشە ەسە كوپ جالاقى! ءومىر دەگەن سول — ءبىر ەسىك جابىلسا, ەكىنشىسى اشىلادى. ەشقاشان مويىماۋ كەرەك”, — دەپ جازدى جۋرناليست داستان قاستاي.
