Jańalyqtar
“Magným Konstıtýııany burmalap alǵan” — belgili jýrnalıst
Foto: Dalanıýs
Qazaqstanda memlekettik til mártebesi zańmen bekitilgenimen, ony kúndelikti ómirde qoldaný máselesi áli de talas týdyryp keledi. Sońǵy ýaqytta Magnum sýpermarketter jelisindegi kýrerdiń klıentten qazaqsha sóıleýdi surap, artynan jumystan shyǵarylǵany qoǵamda úlken rezonans týǵyzdy. Áleýmettik jelilerde boıkot pen qoldaý parallel júrip jatqan tusta, jýrnalıster men zańgerler bul jaǵdaıdyń quqyqtyq jáne moraldyq qyrlaryn talqylady, dep jazdy qandastar.kz
Bul oqıǵa — eldegi til saıasaty men bıznes etıkasynyń toǵysqan tusyn aıqyn kórsetip bergendeı. Dalanews.kz tilshisi oqıǵanyń qalaı bastalǵanyna sholý jasap, zańger pikirin bildi.
Oqıǵa neden bastaldy?
Áleýmettik jelilerde Magnum sýpermarketter jelisiniń kýreriniń jumystan shyǵarylýy qoǵamda úlken talqyǵa tústi. Bul jaǵdaı kýrerdiń klıentten qazaq tilinde sóıleýin suraýynan keıin bolǵan.
Klıent Asylhan esimdi azamattyń aıtýynsha, ol Magnum-nan azyq-túlikke tapsyrys bergen kezde, kýrer odan qazaqsha sóıleýdi talap etken. Keıin bul oqıǵa áleýmettik jelide jarııalanyp, nátıjesinde kýrer jumystan qýylǵan.
Magnum kompanııasy ne deıdi?
Magnum kompanııasy bul jaǵdaıǵa qatysty resmı málimdeme jasap, kýrerdiń jumystan shyǵarylýy tek til máselesine baılanysty emes ekenin aıtty. Olardyń málimetinshe, kýrer klıenttermen birneshe ret dóreki sóılesken.
Kompanııa barlyq tutynýshylarǵa birdeı qurmetpen qaraıtynyn jáne qyzmet kórsetý mádenıetin joǵary baǵalaıtynyn jetkizdi.
Qoǵamdyq reakııa jáne boıkot jarııalaý
Bul jaǵdaı qoǵamda úlken narazylyq týdyrdy. Kóptegen qazaqstandyqtar Magnum jelisine boıkot jarııalaıtynyn málimdedi. Áleýmettik jeli qoldanýshylary kompanııanyń áreketin synǵa alyp, memlekettik tilge degen qurmettiń tómendigin atap ótti.
Serik Ábikenuly: “Magným Konstıtýııany burmalap otyr”
Belgili jýrnalıst, medıa menedjer, jazýshy Serik Ábikenulynyń aıtýynsha, Magnum Konstıtýııa mátinin óz yńǵaıyna beıimdep alǵan.
“Konstıtýııanyń 7-bap 2-tarmaǵynda “Memlekettik uıymdarda jáne jergilikti ózin-ózi basqarý organdarynda orys tili resmı túrde qazaq tilimen teń qoldanylady”- delingen. Soǵan magnýmdyqtar “jáne uıymdarda” degen jalǵan tirkes qosyp alypty. Iaǵnı eshbir saýda dúkenine bizdiń Zań oryssha saýda jasaýǵa ruqsat bermeıdi. Ony qoldanýǵa basqa aktiler ruqsat etedi. «Magným» parlament, mınıstrlik, ákimdik emesi anyq”, — deıdi jýrnalıst.
Foto: malim.kz“Magným senderdi mensinbeıdi” — Bekbolat Qarjannyń jazbasy
Áleýmettik jelide qyzý talqylanǵan jazbalardyń biri — Bekbolat Qarjannyń posty. Ol Magnum-nyń áreketin ashyq synap, onyń artynda turǵan adamdarǵa da toqtaldy.
«QR Konstıtýııasynyń 7-babynyń 2-tarmaǵynda bylaı dep kórsetken:
-Memlekettik uıymdarda jáne jergilikti ózin-ózi basqarý organdarynda orys tili resmı túrde qazaq tilimen teń qoldanylady-dep kórsetken. Al, Magnýmnyń bir pysyqaı qyzmetshisi osy bapty ózinshe ózgertip, Konstıtýııadaǵy memlekettik uıymdarda degendi ózderinshe «kásipkerlik uıymdarda» dep ózgertip, senderdi loh qylý bizge ne turady degendeı, qasaqana jasap otyr. Bular Konstıtýııany da ózgerte alady eken ǵoı. Dınara degen attan sadaǵa ket! Mangýmnyń Dınara degen qyzmetkeri de reseıtildi bir ıt bolýy múmkin. Ol endi belgili ǵoı», deıdi ol.
Bekbolat Qarjannyń paıymynsha, Qazaqstan táýelsizdik alǵaly beri 300-500 mıllıard dollar qarajat syrtqa ketken. Ol muny ulttyq qundylyqtarǵa qurmetsizdikpen baılanystyrady.
“Memlekettik tildi qurmettemeıtin eldi Magnum sekildi kompanııalardyń da mensinbeýi zańdylyq”, — deıdi ol.
Zańger ne deıdi?
Zańger Aıgúl Oqasova Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýııasyna sáıkes, qazaq tili — memlekettik til ekenin atap ótti. Alaıda eńbek qatynastary salasynda qyzmetkerlerdiń quqyqtary men mindetteri eńbek sharttary men ishki tártip erejelerinde aıqyndalady.
“Qyzmetkerdiń klıentten belgili bir tilde sóıleýdi talap etýi onyń laýazymdyq mindetterine kirmese jáne bul áreket klıenttiń quqyqtaryn shektese, jumys berýshi tártiptik jaza qoldanýǵa quqyly”, — deıdi zańger.
Qandaı jaǵdaıda jumystan shyǵarýǵa bolady?
Aıgúl Oqasova Eńbek kodeksine sáıkes, jumystan shyǵarýdyń birneshe zańdy negizi bar ekenin túsindirdi:
1.Eńbek mindetterin óreskel buzý — klıentpen dóreki sóılesý, kompanııanyń bedeline nuqsan keltirý.
2.Ishki tártip erejelerin buzý — birneshe ret nemese óreskel tártip buzǵan jaǵdaıda.
3.Senimsizdik bildirý — jumys berýshiniń senimi joǵalǵan jaǵdaıda, ásirese zııan keltirse.
“Memlekettik tildi qurmetteý mańyzdy, biraq qyzmet kórsetý salasynda klıentpen qarym-qatynas kezinde til máselesin kóterý árqashan qyzmetkerdiń mindetine saı kele bermeýi múmkin”, — dep qorytyndylady ol.
Sońǵy aqparattarǵa qaraǵanda, qazaq tilinde sóıleýdi suraǵany úshin jumystan qýylǵan Magnum eks-qyzmetkeri qazirgi tańda jalaqysy áldeqaıda joǵary jumysqa ornalasqan.
“Neshe ese kóp jalaqy! О́mir degen sol — bir esik jabylsa, ekinshisi ashylady. Eshqashan moıymaý kerek”, — dep jazdy jýrnalıst Dastan Qastaı.
