“Mamasynyń balasyn“ qalaı tanýǵa bolady? Psıholog jaýap berdi

Foto: ashyq derekkóz

Áleýmettik jelide olımpıada chempıony Eldos Smetovtiń kópshilik aldyna anasymen shyqqan vıdeosy kópshiliktiń qyzý talqysyna tústi. Koých, psıhologtar «mamasynyń balasy» dep baǵa berdi. Osy rette Massaget.kz tilshisi psıhoanalız baǵytyndaǵy psıholog Meıirgúl Bımaǵambetovadan qazaq qoǵamyndaǵy er adamdardyń anasynan seperaııalanýy jáne «mamasynyń balasy» dep atalatyn jigitterdiń belgileri týraly suraǵan bolatyn.

«Ýaqytyly seperaııalanbaǵan balada aqaýlar bolady»

Mamannyń aıtýynsha, bala 4 aıǵa deıin anasy ekeýin bir adam dep qabyldaıdy.

«Psıhoanalızdiń teoretıkteriniń «ájesi» Margaret Maler alǵashqy bolyp seperaııa, bala psıhoanalızin zerttegen. Onyń aıtýy boıynsha, dúnıege kelgen kezde náreste men álem, náreste men ana birtutas bolady. Iaǵnı bala úshin ana – búkil álem ǵoı. О́ıtkeni anasy balanyń jórgegin aýystyrady, tamaǵyn beredi, oǵan kútim jasaıdy. Bala 4 aıǵa tolǵannan keıin seperaııa bastalady. Seperaııa degendi shamamen 4-5 aılarda náreste túsinip bastaıdy. «Meni tamaqtandyratyn obekt men emes, bólek adam eken ǵoı» degen túsinik paıda bolady. Oǵan deıin náreste avtomatty túrde qarnym ashsa – óz-ózimdi tamaqtandyramyn, dáret syndyrǵym kelse – ózim syndyramyn dep qabyldaıdy. 4-5 aılarda sımbıoz proesi, ıaǵnı náreste ózi bólek, álem bólek ekenin túsiný proesi bastalady»,- dedi ol.

Eger seperaııa proesi 4 aıdan erte júrse de másele týyndaýy múmkin.

«Máselen, bala alǵashqy aıda anasyz qalsa, ıaǵnı ony tamaqtandyratyn, qýat beretin, kútim jasaıtyn adam bolmaı qalsa, bolashaqta balada qandaı da bir aqaýlar bolady. Atap aıtqanda, shızofrenııa, paranoııa, psıhopatııa, táýeldilik bolýy múmkin. Eger anasy 8-9 aılyq balasyn ózinen alshaqtatpaı, alǵashqy aıdaǵydaı qarap, áli kúnge deıin ony óbektep otyrsa, onda bolashaqta eresek túrdegi «mamasynyń balasyn» kórýimiz múmkin. Jalpy tabıǵatta barlyq nárse ornymen bolý kerek. Qalypty jaǵdaıda balasynyń 4-5 aılyǵynda anasy da odan shamaly alshaqtap, 8-9 aılyǵynda jeke sharýasyn bitiretindeı jaǵdaıǵa jetý kerek. Osylaısha, anasy da balasynan az-azdan, balasy da anasynan az-azdan alshaqtap otyrý kerek. Bizde osy proester keıde ne tym erte, ne kesh bolyp jatady. Sol úshin bolashaqta qandaı da bir aqaýlar bolady», – dedi ol.

Balanyń seperaııalanbaýyna negizgi sebepter qandaı?

Psıholog bala men ananyń seperaııalanbaýy kóbinese anasyna baılanysty ekenin aıtty.

«Anasynyń úreıi joǵary, jalǵyzdyqty tym kóp sezinse, balasyna «jabysyp» qalǵan bolady. Anaǵa beısanaly túrde balanyń oǵan jabysyp, etegine oralýy, «anadan basqa eshkim joq» degen qubylys kerek bolyp turady. О́ıtkeni anasy kúıeýinen jylýlyq, mahabbatty kórmese, ony balasynan alyp otyrady. Balasy oǵan táýeldi ǵoı. Sol táýeldi bolǵandyqtan jibergisi kelmeıdi. Seperaııalaný úshin anasy balasyn jiberý kerek. Mysaly, seperaııalanýdyń emoııalyq turǵysy 4-5 aıda bastalady, 8 aıda bala fızıkalyq turǵyda seperaııalanady. Negizi balanyń eńbektep bastaǵany – naǵyz seperaııanyń bastalýy. Eńbekteıtin balanyń anasynda 1-2 saǵat bolsa da artyq ýaqyty paıda bolady. Sol artyq ýaqytty ol jubaıyna, óziniń jeke sharýalaryna bóletindeı deńgeıde bolýy kerek. Bul – seperaııanyń durys júrip jatqanynyń kórinisi.

Dekrettik ýaqyt analarda 3 jyldan soń bitedi. Alaıda áıelderdiń kópshiligi 3 jyldan soń da sol balanyń janynda otyrady. Bul da balanyń seperaııalanýyna kedergi dep qarastyrýǵa bolady. Kóptegen analar ómirin balasyna arnaıdy. Sondaı balalar «mamasynyń balasy» bolyp jatady», – dedi ol.

Mamannyń aıtýynsha, árbir ana ózin túbegeıli balaǵa arnamaı, hobbıimen de aınalysý kerek.

«Adamnyń eki qanaty bar. Bir qanaty – otbasy, ekinshisi – kásibı ómiri. Ana barlyq ómirin túbegeıli balaǵa, otbasyǵa arnamaı, qandaı da bir hobbılarymen aınalysyp júrý kerek. Sol kezde anasyna qarap balasy da derbestigin úırene bastaıdy.

Qazaq qoǵamynda er adamnyń anasynan seperaııalanbaýynyń birden-bir sebebi – mentalıtetten. Bizdiń mentalıtette áıel kúıeýinen bir saty tómen turǵandyqtan bar ómirin otbasyna arnaıdy. Al er adam istiń, tystyń adamy dep qaraıdy. Sol úshin de erler otbasylyq ómirde belsene atsalyspaıdy. Balalardyń basym kópshiliginiń úı degendegi assoıaııasy anasy bolady da, sonyń eteginen ári aspaıdy. Nátıjesinde, «anam biz úshin búkil ómirin arnady, men endi sonyń aldynda ómir boıy qaryzdarmyn, ómirimdi anama arnaýym kerek» dep oılaıdy. Osylaısha, bala da anasynyń aldynda ózin kináli sezinedi», – dedi psıholog..

Seperaııalanbaǵan er adamdy qalaı bilýge bolady?

Psıholog ata-anasynan seperaııalanbaǵan er adamnyń belgileri týraly aıtty.

«Jas jigitter óldim-kúıdim dep tursa da, bolashaq jaryna shart qoıyp jatady. «Ata-anammen turasyń», «anamnyń aıtqanyn jasaısyń», «ákemniń aıaǵyn jyly sýmen jýasyń» degen sekildi talaptar aıtady. Ásirese merekelerde qyzyna 3 tal gúl berse, anasyna bir býma gúl shoǵyn tartý etedi. Bul jerde ol anasyn birinshi orynǵa qoıyp tur. Jigitterden «sen úshin birinshi orynda kim?» dep ashyq suraýǵa bolady. Saý psıhıka boıynsha biz birinshi orynǵa ózimizdi, odan keıingi orynda ekinshi jartymyzdy, sosyn balalarymyzdy qoıý kerek. Sebebi biz olarǵa jaýapkershilik alamyz. Odan keıin ǵana ata-analarymyzdy aıtamyz. О́ıtkeni ata-ana óziniń ómirin súrdi jáne olar eresek adamdar. Qazaq qoǵamynyń jas jigitteri eń birinshi orynǵa áke-sheshesin qoıady. Bul – olardyń seperaııalanbaǵanynyń kórinisi», – dedi ol.

Onyń aıtýynsha, psıhologtyń tájirıbesinde mundaı klıentter kóp kezdesken.

«Kóbinese qyz-kelinshekter «bólek turǵym keledi, biraq kúıeýim kelispeıdi» degen sekildi máselemen maǵan kóp júginedi. Bizde Qazaqstanda ajyrasýdyń eń kóp sebebi – úshinshi adamnyń paıda bolýy. Úshinshi adam – jigittiń anasy, ene araǵa túskende statıstıka boıynsha ajyrasý bolyp jatady. Kóp jaǵdaıda ata-anamen qarym-qatynas, kúıeýiniń óz otbasyn emes, ata-anasyn qorǵaýy kóp kezdesedi. Bul máseleni sheshý qıynǵa soǵady. Sebebi seperaııa táýeldilik máselesimen ushtasyp jatyr. Keıde konsýltaııaǵa kelgen jigitter áıelin birge túsinýge tyrysyp jatady. «О́z otbasymdy ózim asyraıtyn deńgeıge jetippin ǵoı, al men otbasymdy satyp júr ekenmin» degen túsinikteri qalyptasyp jatady. Ári qaraı solaı seperaııalanyp jatady. Keıbir jaǵdaıda jigitter túsinbeıdi, «sizdiki qazaqı mentalıtet emes, ata-ananyń ekinshi orynǵa qoıý durys emes» dep jatady. Ondaı kezde kómektesý óte qıyn», – dedi ol.