الەۋمەت جانە قوعام
ماسكەۋدىڭ مەرياسى مەن ء«ماسليحاتىنان» «قۋلىق اسىرعان» كوشەرباەۆ

فوتو: اشىق دەرەككوز
ۇلى ابايدىڭ 180 جىلدىعى اياسىنداعى اتاۋلى 10 كۇندىك باستالدى. قازاققا قۇبىلا بولىپ ورنىعۋعا ءتيىس اباي پاراساتىنا قۇرمەت رەتىندە وتەتىن بۇل كۇندەردىڭ ءمانى مەن مازمۇنىنا تەرەڭىرەك بويلاي جاتارمىز. ال ازىرگە, 2018 جىلى ماسكەۋگە بارعان ساپارىمدا ەستىگەن قىزىق اقپارىمدى بولىسكىم كەلەدى.
ساپار بارىسىندا اباي ەسكەرتكىشىنە تاعزىم ەتتىك. ەسكەرتكىشتىڭ ورىنى, اۋقىمى, ەستەتيكاسى قاتتى ۇنادى. ءوز ەلىمىزدە كوشە, اۋدان اتاۋىن وزگەرتۋدىڭ ءوزى مۇڭعا اينالعاندا, فەدەراتيۆتىك رەسەيدىڭ قاق تورىنەن ابايعا ورىن بۇيىرۋى – تاڭدانىس تۋدىرماي قويمادى. «وسى ىسكە مۇرىندىق بولعان كىم ەكەن?» دەگەن سۇراق كوكەيىمنەن كەتپەدى. ىزدەستىرىپ, زەرتتەي كەلە, بۇل باستامانىڭ ارتىندا مەملەكەت قايراتكەرى قىرىمبەك كوشەرباەۆ تۇرعانىن ءبىلدىم. 1992 جىلدان باستالىپ, نۇكتەسى قويىلۋى وتە ۇزاققا سوزىلعان شەكارا بەكىتۋ جۇمىستارىن تۇيىندەۋ, شەگەلەۋ ميسسياسىمەن ەلشى قىزمەتىنە تاعايىندالعان ەلەۋ ۇلى ايتۋلى ىستە دە شىنىمەن ۇلكەن قاجىر-قايرات كورسەتىپتى.
رەسەي – فەدەراتيۆتىك مەملەكەت. ونداعى ءار گۋبەرنيانىڭ, ءار سۋبەكتىنىڭ ءوز زاڭى, ءوز پارلامەنتى بار. بۇل دەگەنىمىز — بىزدەگىدەي اكىمنىڭ ءبىر اۋىز سوزىمەن, بۇيرىعىمەن شەشىلەتىن ماسەلە ەمەس. ول جاقتا كەلىسۋ, بەكىتۋ ۇزاق قارالىپ, سارالانادى.
وسىنداي كۇردەلى جۇيەگە قاراماستان, ۇلتتىق رۋحانيات اۋقىمىن كەڭەيتۋدى مۇرات تۇتقان كوشەرباەۆ ماسكەۋ مەرى لۋجكوۆقا بارادى. لۋجكوۆ رۋحاني ءھام ساياسي ءمانى بار ۇسىنىستى زەردەلەپ-قولداعان كەيىپ تانىتقانىمەن, وعان قۇزىرى جەتپەيتىنىن اشىق ايتادى. شەشىم شىعاراتىن ماسكەۋدىڭ دۋماسى, بىزشە ايتقاندا «ءماسليحاتى». دۋما قالا تەرريتورياسىندا وزگە تۇگىل ءوز تۇلعالارىنا ەسكەرتكىش ورناتۋعا شەكتەۋ قويىپ تاستاعان. وعان مەريانىڭ, بىزشە «اكىمدىگى» ءالى كەلە بەرمەيدى. «اكىمدىك» پەن «ءماسليحات» قاشان دا قىرعي-قاباق و جاقتا. بىزدەگىدەي «لاۋازىمدى اۋىزدان» تۇسكەن ءسوزدى قاعىپ الا قولمايدى جانە. سول كەزدە قىرەكەڭ وگىزدى دە ولتىرمەيتىن, اربانى دا سىندىرمايتىن قادامعا بارىپ, اۋەلى مەردىڭ ءتىلىن تاۋىپ, تامىرىن باسادى. لۋجكوۆ شىنىن ايتىپ, استارلاپ ءبىر كەڭەس بەرەدى. «دۋما توراعاسىنا مەنى ءسال سىناپ سويلەسەڭىز (جامانداساڭىز) عانا ماقساتىڭىزعا جەتەسىز…» دەيدى. ءلاببايىن كۇتكەن اككى ديپلومات (كوشەرباەۆ) پلاتونوۆپەن كەزدەسىپ, ابايدىڭ ورىس حالقىنا قاتىستى ورامدى ويلارىن ءتىزىپ, رەسەيمەن شەكارالاس مەملەكەتتەردىڭ رۋحاني كوسەمدەرىنىڭ ەشقايسىنىڭ مۇرالارىندا ورىس حالقىنا قاتىستى قۇندى وي-تۇجىرىم جوعىن دالەلدەپ, ءسوزىنىڭ سوڭىن «وسى دايەكتەرىمدى مەرگە ۇسىنىپ ەدىم, ءتىپتى تۇسىنبەدى دە» دەپ اياقتايدى. سوڭعى ءسوز مەرمەن ىشكى تايتالاسى بار پلاتونوۆقا جاعا كەتەدى. وسىلايشا قىرىمبەك ەلەۋ ۇلى قالالىق دۋمادا «اباي تۋرالى ءسوز» دەگەن تاقىرىپتا كەڭ اۋقىمدى بايانداما جاساۋعا مۇمكىندىك الادى. دەپۋتاتتار ماسكەۋ ورتالىعىنا ەسكەرتكىشتەر ورناتۋعا شەكتەۋ قويعان زاڭ-شەشىمدى وزگەرتەدى. سونىڭ ناتيجەسىندە رەسەي استاناسىنىڭ ءدال جۇرەگىندە حاكىمنىڭ ەسكەرتكىشى بوي كوتەرەدى. بۇل شەت ەل استانالارىنداعى ەڭ العاشقى اباي ەسكەرتكىشى ەدى.
كەسەك ساياساتكەر بۇل قادامعا قولى بوستىقتان بارعان جوق. ۇلتتى ايقايلاپ مويىنداتا المايتىنىمىز بەلگىلى. ماسكەۋدە قاسقايىپ تۇرعان قازاقتىڭ كىم ەكەنىن بىلسە, قازاقتىڭ ينتەللەكتىسىنىڭ دەڭگەيىن دە مويىندايدى دەگەن تەرەڭ وي تۇرعانى انىق اعامىزدا. قازىر وزگە ەلدەردە ويشىلىمىزدىڭ بىرنەشە ونداعان ەسكەرتكىش-ءبيۋستى بار. ساياسي مانسابىنىڭ اۋەلگى كەزەڭىندە وسىنداي تاۋەكەلدەردى باستان وتكەرگەن قايراتكەر قىرەكەڭنىڭ ۇلت رۋحانياتىنىڭ التىن قورىنا اينالعان «AbaiTV» ارناسىنىڭ اشىلۋىنا جول اشقان ءىرى ءىسىن دە اتاپ وتكەنىمىز ءجون.
مەنىڭ ويىمشا, شىندىعىنا كەلسەك, حاكىم ابايدىڭ ءوزى ءبىزدىڭ دارىپتەۋىمىزگە مۇقتاج ەمەس. ءبىز ابايعا مۇقتاجبىز. بىزگە باعدارشام بولاتىن ونىڭ اقىل-پاراساتىنا مۇقتاجبىز. ابايدىڭ ولەڭدەرى مەن قارا سوزدەرىن وقيتىن, جاتتايتىن, تۇسىنەتىن قوعام قالىپتاستىرۋعا ءزارۋمىز. سول ءۇشىن دە وڭ-سولىن تانىماعان وسكەلەڭ ۇرپاققا, جارىق دۇنيەدە اداسقان قاراكوزدەرىمىزگە – مىنا وزىمىزگە ابايدىڭ اسىل مۇراسىن دارىپتەۋىمىز كەرەك, باعاسىن ارتتىرۋىمىز كەرەك. سول سەبەپتى دە اركىم ابايدى تانىعانىنشا ناسيحاتتاۋى كەرەك. ساياسات پەن رۋحانياتتىڭ قاناتىن تەڭ قاتايتقان قىرىمبەك كوشەرباەۆتىڭ قارىم-قابىلەتىنىڭ قارقىنى بولەك قوي, ول ءوز دەڭگەيىندە ابايدى وزىمىزگە دە, وزگە دە تانىتاتىن ەلەۋلى ەڭبەك ەتتى. بۇل ءبىر مىسال.
ال قازىرگى ءسوز ۇستاعاندار مەن اتقا مىنەر اعالار حالىققا ادال قىزمەتپەن بىرگە ابايعا قىزمەتتى ءوزىنىڭ ارىنىڭ الدىنداعى پارىزى ساناۋى كەرەك. سوندا عانا ءداۋىرىمىزدىڭ ۇلى ميسسياسى ەشبىر قاتە-قيسىقسىز ورىندالىپ, اباي دانالىعى دا, حالىق ساناسى دا ءوز بيىگىنە كوتەرىلەدى.
180 جىلدىق مەرەيتوي قۇتتى بولسىن, اعايىن!
داۋرەن وماروۆ,
جۋرناليست