نارتاي ارالباي ۇلى سۋ تاسقىنىنا قاتىستى پىكر ءبىلدىردى

سۋ تاسقىنى جىلدا قايتالاندى, ال ودان بيلىك ەشقانداي ناتيجە شىعارمايدى, ەسكەرتپەلەردى ەلەمەيدى. بىلتىر ەلىمىزدىڭ 10 وبلىسى سۋ استىندا قالعاندا دا كوپتەگەن ەسكەرتپەلەر ايتىلدى. الايدا ودان قورىتىندى شىعارعان ۇكىمەت جوق. قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى نارتاي ارالباي Qasqa Jol ارناسىنا بەرگەن سۇحباتىندا ەلدەگى كەلەڭسىزدىكتەردى سىنعا الدى, دەپ حابارلايدى qandastar.kz

ونىڭ ايتۋىنشا, بيىل دا مىڭداعان اۋىل توپان سۋدىڭ استىندا قالۋى مۇمكىن. قاۋىپ كۇن وتكەن سايىن كوبەيىپ كەلەدى.

«بۇل شىنىمەندە جانىمىزدى ايازداي قاريتىن ماسەلە, ويتكەنى, تۇتاستاي قارا شاڭىراقتار تاس-تالقان بولعان, مال-مۇلكى تۇتاستاي سۋعا اعىپ كەتكەن. حالىقتىڭ ورتاسىندا بولعاندا كوردىك. حالىقتىڭ سول كەزدەگى اشۋى, ىزاسى, وكپەسى, نازىن قازىر ۇكىمەتتە وتىرعان ازاماتتار كورسە, جاعداي باسقاشا بولار ما ەدى دەپ ويلايمىن. بىلتىرعى ەسكەرتپەلەردان ناتيجە شىقتى دەپ مەن 100 پايىز ايتا المايمىن. مەن بيىلدا دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادىم. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءوزى ناقتى ايتتى. «سۋ مينيسترلىگى, توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى, جەرگىلىكتى اكىمدىكتەر ءوزارا بىرلەسىپ جۇمىس ىستەمەيدى. بۇلار جاۋاپكەرشىلىك الۋدان قاشادى» دەپ ناقتى ايتتى. قازىر وزەندەردە كوپىردى تاس-تالقان قىلاتىن سۋ كەلمەگەنننىڭ وزىندە قار سۋىنىڭ وزىنەن قانشاما ءوڭىر زارداپ شەگىپ جاتىر. سولتۇستىكتە, باتىستاعى ايماقتاردا سۋ ۇيلەردىڭ ىشىنە كىرگەن, اۋلالاردى باسىپ قالعان. بۇل جاي عانا ەرىگەن قار سۋى», — دەدى دەپۋتات.

ونىڭ سوزىنشە, ءتيىستى قاداعالاۋ ورگاندارى زەرتتەۋدى دۇرىس جۇرگىزبەگەن. سالدارىنان بيىل دا 1200-دەن استام اۋىل سۋ استىندا قالۋى مۇمكىن. جاعداي كۇردەلى, اۋىل ادامدارىنان كۇندىز-ءتۇنى مازا كەتكەن.

«توڭنىڭ قاباتىن ءبىلۋىمىز كەرەك ەدى. نەگە سۋ كوپ جەرلەردى باسىپ كەتتى, ويتكەنى توڭنىڭ قاباتى ءبىر مەتردەن اسىپ كەتتى, جەر قاتىپ جاتىر. سۋ جەرگە سىڭبەيدى, مۇزدىڭ ۇستىمەن سىرعىپ كەلەدى دە, بارلىعىن تاس-تالقان قىلادى. بيىل دا 1223 اۋىل سۋ استىندا قالۋى مۇمكىن. رەسەي تاراپىنان كەلەتىن سۋ ەندى باستالادى. باتىستاعى ازاماتتار رەسەيدەن اعىپ جاتقان سۋدىڭ بىرنەشە ەسەگە كوبەيگەنىن ايتتى. دامبا سوعامىز دەپ جاتىرمىز, الايدا كوپىرلەر تازالاندى ما? سۋ سوراتىن قۇرىلعىلار دايىن با? وسىنىڭ ءبارىنىڭ ەسەبىن حالىققا بەرۋىمىز كەرەك ەدى. الايدا ونىڭ بىرىدە جاسالعان جوق. ايماقتاردا سۋ تاسقىنىنا كوپ قاراجات جۇمسالدى. بىلتىر ۇكىمەتتىڭ رەزەرۆتىك اقشاسىنان 46,9 ملرد تەڭگە جۇمسالدى. جۇمىستىڭ ءبارى ءتيىمدى, جۇيەلى جاسالسا, وسى اقشانىڭ ءبارىن الەۋمەتتىك توپتاعى ازاماتتارعا, جەتىم-جەسىرلەرگە,  الجۋاز جاندارعا, مۇگەدەكتەردىڭ جاعدايىن كوتەرۋگە, ينفراقۇرىلىمداردى جاقسارتۋعا جۇمسار ەدىك. جوق, سالعىرتتىق, ۋاقىتىندا جاسالماعان جۇمىستىڭ كەسىرىنەن وسىنشاما شىعىنعا الىپ كەلدى», — دەپ سىنادى نارتاي ارالباي ۇلى.

ونىڭ سوزىنشە, بيىل توتەنشە جاعدايدىڭ الدىن الۋ ءۇشىن اقمولا وبلىسى 131,5 ملن تەڭگە, اقتوبە وبلىسى 848,7 ملن, بقو 10,5 ملرد تەڭگە, پاۆلودار وبلىسى 3,6 ملرد تەڭگە قاراستىرىپ قويعان. ال سالدارىمەن كۇرەسۋ ءۇشىن اباي وبلىسى 67 ملن, اتىراۋ وبلىسىنىڭ اكىمدىگى 22,1 ملرد تەڭگە, قاراعاندى وبلىسىنىڭ اكىمدىگى 6 ملرد تەڭگە, قوستاناي وبلىسى 916,5 ملن تەڭگە, سقو 2 ملرد تەڭگە دايىنداپ قويعان.

«بۇل قاراجات توتەنشە جاعدايلاردىڭ سالدارىمەن كۇرەسۋگە. مەن سەنىممەن ايتا الام, بارلىق وبلىسقا سۋ تاسقىنىمەن كۇرەسۋگە ءتيىستى قاراجات ورتالىقتان ءبولىنىپ, بەرىلىپ جاتىر. بىراق ماسەلە, وسىنىڭ ءبارى جەۋدە بولىپ تۇر. اركىمنىڭ قولىنان وتكەن كەزدە قولدارىندا جابىسقاق بار ما, ءتيىستى جەرگە جەتكەنشە ازايىپ قالادى. دىتتەگەن جەرگە جەتپەي جاتادى. بىلتىر تىپتەن كۇرەك ۇستاپ, ءار جەردەن قاپ ىزدەپ كەتتىك, قاپ تاپپاي قالدىق قوي ماسقارا بولعاندا. پاندەميا بولعاندا ماسكا تاپپاي قالدىق. وكىنىشكە وراي وسىنداي جاعداي بىزدە كوپ, بىراق وسىدان ساباق الۋ قايدا? بۇل اقشالار تەك الدىن الۋعا باعىتتالعان قاراجات. ەرتەڭ سۋ تاسقىنى بولسا, قۇداي ساقتاسىن قوسىمشا اقشا سۇراۋ بولەك بولادى سالدارىمەن كۇرەسۋگە. وعان بىلتىرعىداي تاعى قارجى سۇراپ كەلەدى. كەي وڭىرلەردە ونداعان ميلليارد تەڭگە ءبولىنىپ وتىر الدىن الۋعا. الدىن الۋعا مۇمكىندىك تولىق بار, جىرۋعا, سىرۋعا, تۇسىرۋگە, تاعى باسقا قىلۋعا. بىراق باتىستا, قوستانايدا تراسسالار تاعىدا سۋدىڭ استىندا قالدى. ونىڭ ءبارىن قالپىنا كەلتىرۋ كەرەك, جاڭالاۋ كەرەك. نەگە ءبىز الدىن قاۋىپتىڭ الدىن  المايمىز, پروبلەما وسىندا جاتىر», — دەدى ول.