«نەسيەنىڭ پايىزدىق مولشەرلەمەسى ازايادى»: ساراپشى كوممەرتسيالىق بانكتەر تۇرعىن ءۇي جيناعىن ەنگىزسە قانداي وزگەرىستەر بولاتىنىن ايتتى

فوتو: Pixabay.com

قازاقستاندا ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر “وتباسى بانك” سياقتى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق جۇيەسى اياسىندا يپوتەكا بەرۋى مۇمكىن. يپوتەكالىق نەسيەلەۋ جۇيەسىن وزگەرتەتىن تۇزەتۋلەر ماجىلىسكە جىبەرىلدى, دەپ جازدى qandastar.kz

Stan.kz ءتىلشىسى اتالمىش تۇزەتۋ ەنگىزىلسە, تۇرعىن ءۇي نارىعىندا قانداي وزگەرىستەر بولاتىنىن, ءۇيدىڭ قۇنىنا قانشالىقتى اسەر ەتەتىنىن ساراپشىدان سۇراپ كوردى.

قازىر «وتباسى بانك» قانا – تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق جۇيەسىنىڭ جالعىز وپەراتورى. سونىڭ ارقاسىندا تۇرعىندار مەملەكەت سىياقىسىنىڭ كومەگىمەن جانە جەڭىلدەتىلگەن مولشەرلەمەمەن باسپانا الۋ ءۇشىن شوتقا اقشا جينايدى. ەندى ۇسىنىلعان وزگەرىستە تەك وتباسى بانك ەمەس, باسقا كوممەرتسيالىق بانكتەر دە بۇل قىزمەتتى كورسەتە الادى. قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنىڭ مالىمدەۋىنشە, بۇل باسەكەلەستىكتى دامىتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

قارجى ساراپشىسى ارمان بەيسەمباەۆ بۇل وزگەرىسكە وڭ باعاسىن بەرىپ وتىر. سوزىنشە, ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر مىندەتتى تۇردە وتباسى بانكتىڭ تاجىريبەسىن قولدانادى. ياعني جيناقتى قانشالىقتى تولتىراسىز, اي سايىن سالۋىڭىزدى ەسكەرىپ, رەيتينگ ارقىلى يپوتەكا بەرەدى.

مامان ۇزاق مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا بۇل جاڭالىق نەسيەلىك پايىزدىق مولشەرلەمەنىڭ تومەندەۋىنە ىقپال ەتەدى دەپ سانايدى.

“جىلجىمايتىن م ۇلىك نارىعىنا بۇل ايتارلىقتاي تەرىس اسەر ەتپەۋگە تيىس. ارينە, العاشىندا بانك جۇيەسىندە بەلگىلى ءبىر ترانسفورماتسيالىق وزگەرىستەر بولعانعا دەيىن نارىق ءبىراز تۇرالاپ قالۋى نەمەسە ءسال تومەندەپ قالۋى مۇمكىن. سەبەبى ادامدار يپوتەكا الۋعا ەمەس, اقشانى جيناقتاۋعا كوڭىل بولەدى. ال كەيىن كەرىسىنشە سۇرانىس ارتادى. بانكتەردىڭ سانى كوبەيەدى, الەۋەتتى قارىز الۋشىلار ارتادى, ولار تۇرعىن ءۇي جيناق جۇيەسىنە قاتىسىپ, بولاشاقتا پاتەر الۋعا دايىندالا باستايدى. سول سەبەپتى جىلجىمايتىن م ۇلىك باعاسىنىڭ وسۋىنە اسەر ەتەدى”, – دەدى ول.

ارمان بەيسەمباەۆتىڭ سوزىنشە, بانكتەر وسىلايشا وتە سەنىمدى ءارى ۇزاق مەرزىمدى قارجىلاندىرۋ كوزىن يەلەنەدى.

ء“بىز بۇل جۇيەگە 20 جىل بۇرىن كەلۋىمىز كەرەك ەدى. قازاقستان ەكونوميكاسىنداعى ماسەلە – «ۇزاق اقشانىڭ» جوقتىعى. ۇزاق اقشا جوق, سەبەبى ۇزاق مەرزىمدى جوبالار جوق. ۇزاق مەرزىمدىگە تۇرعىن ءۇي جيناقتارى سياقتى جوبالار كىرەدى. بۇگىندە دەپوزيتتەردىڭ ورتاشا مەرزىمى – شامامەن ءبىر جىل, ال بانككە 20 جىلعا نەسيە بەرۋ قاجەت بولعان كەزدە ماسەلە تۋىندايدى. ءبىر جاعىنان, بانكتىڭ دەپوزيتتىك بازاسى بار, بىراق ونىڭ مەرزىمى – بار بولعانى ءبىر جىل. ونىڭ ۇستىنە ادامدار اقشاسىن ءجيى سالىپ-الىپ وتىرادى. سوندىقتان بانك سۇيەنەتىن تۇراقتى دەپوزيتتىك «كوپشىك» جوق. وسىدان ۇزاق مەرزىمدى قارجىلاندىرۋدىڭ ۇلكەن تاپشىلىعى پايدا بولادى. ال تۇرعىن ءۇي جيناقتارى – شامامەن 10–15 جىلعا جاسالاتىن دەپوزيت. بانك مۇنداي سالىمشى دەپوزيتىن ۇزاق ۋاقىت ۇستايتىنىن تۇسىنەدى. سوندىقتان ول 10 جىلعا كرەديت بەرۋدەن قورىقپايدى. بانكتىڭ ءوز اقشاسى جوق, ول سالىمشىلاردىڭ اقشاسىن الىپ, سونى قارىزعا بەرەدى. بۇل ۇزاق مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا بانكتىك جۇيەگە دە وڭ اسەر ەتەدى. ۋاقىت وتە كەلە قارجىلاندىرۋ ارزاندايدى, ياعني ستاۆكالار تومەندەپ, نەعۇرلىم قولايلى دەڭگەيگە جەتەدى.”, – دەدى قارجى ساراپشىسى.

ايتۋىنشا, ينفلياتسيا دا بىرتىندەپ تومەندەۋى مۇمكىن. سەبەبى قارجىلاندىرۋ تۇراقتىراق, بولجامدىراق, سەنىمدىرەك بولادى, سول ءۇشىن بانكتەر جوعارى ستاۆكالار قويمايدى.

“ولارعا ۇزاق مەرزىمدى قارجى جوبالارى قىزىق بولادى. ويتكەنى بانك ءۇشىن 10–15 جىلعا نەسيە بەرۋ ءتيىمدى. ول ءوز جوسپارىن قۇرا الادى, قارىز الۋشى بۇل مەرزىمدە تۇراقتى تولەيتىنىنە سەنىمدى بولادى. ياعني بانك ءۇشىن دە بولجامدى, ول اكتيۆتەردىڭ اعىنىن كورىپ, 10–15 جىلعا جوسپار قۇرادى. وسى ۋاقىت ىشىندە ەشقانداي قاۋىپ تونبەيتىنىن تۇسىنەدى, سەبەبى وسىنداي اكتيۆتەر اعىنى وعان تۇراقتى تابىس بەرەدى», – دەدى بەيسەمباەۆ.

“وزگەرىس قابىلدانسا, جەڭىلدەتىلگەن يپوتەكالاردى الىپ تاستاۋ قاجەت”

مامان ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردە جيناق جۇيەسى پايدا بولسا, جەڭىلدەتىلگەن يپوتەكانى الىپ تاستاۋ كەرەك دەپ سانايدى. وسىلايشا تۇرعىن ءۇي باعاسى تومەندەيدى دەپ بولجادى. سوزىنشە, ەكەۋىن دە قالدىرۋ نارىقتى بۇزىپ, ينفلياتسيانى كۇشەيتەدى.

ء«بارىن نارىقتىق جولعا قويامىز, تۇرعىن ءۇي جيناقتارىن ەنگىزەمىز, بىراق جەڭىلدەتىلگەن يپوتەكا بولمايدى. بۇل دۇرىس قادام بولار ەدى. ەگەر جەڭىلدەتىلگەن يپوتەكا جويىلسا, وندا جىلجىمايتىن م ۇلىك باعاسى15–20 پايىز تومەندەۋى مۇمكىن. نەگە? سەبەبى ارزان قارجىلاندىرۋ جوعالادى. ادامدار «جەڭىلدەتىلگەن يپوتەكا جوق ەكەن» دەپ تۇسىنەدى, سوندىقتان كوبى كۇتىپ, اقشا جيناۋعا كوشەدى. ال جيناق جۇيەسى مەن جەڭىلدەتىلگەن يپوتەكا بار كەزدە نارىقتاعى يپوتەكا باعاسى دا تومەندەمەيدى. سەبەبى ەكونوميكاعا ارزان اقشا ءتۇسىپ جاتىر. ول ينفلياتسيانى كۇشەيتەدى. ال كۇشەيگەن ينفلياتسيا حالىقتىڭ ينفلياتسيالىق كۇتۋلەرىن ارتتىرادى. جوعارى ينفلياتسيا پايىزدىق مولشەرلەمەلەردى تۇسىرۋگە مۇمكىندىك بەرمەيدى. ال جوعارى ستاۆكالار نارىقتاعى يپوتەكانى قولجەتىمسىز ەتەدى. وسىلايشا جابىق شەڭبەردە قالامىز. سوندىقتان جەڭىلدەتىلگەن يپوتەكانى تولىعىمەن جابۋ قاجەت”, – دەدى ول.

ساراپشى باستاپقىدا قيىن بولاتىنىمەن كەلىسەدى. قۇرىلىس سالاسىنا دا سوققى بولاتىنىن, كەيبىر قۇرىلىس كومپانيالارى جابىلۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتادى. بىراق مۇنداي داعدارىس ەكونوميكانىڭ ساۋىعۋىنا اكەلەدى دەيدى.

“بۇل جاڭا قۇرىلىستار ءۇشىن تۇراقتى قارجى بازاسىن قالىپتاستىرادى, قارىز الۋشىلاردى تارتىپكە كەلتىرەدى, بانك جۇيەسىن نىعايتادى, ەكونوميكاعا ۇزاق اقشا اكەلەدى. اقىر سوڭىندا بۇل ينفلياتسيانىڭ تومەندەۋىنە, ينفلياتسيالىق كۇتۋلەردىڭ ازايۋىنا جانە پايىزدىق ستاۆكالاردىڭ تۇسۋىنە الىپ كەلەدى. ال ستاۆكالار تومەندەگەندە, نارىقتاعى يپوتەكا دا ارزاندايدى. بىراق بۇل بىردەن ەمەس, كەمىندە 3–-5 جىلدا جۇزەگە اسادى”, – دەدى قارجى مامانى.

وتباسى بانك باسەكەلەستىككە توتەپ بەرە الا ما?

ارمان بەيسەمباەۆ بۇل جوبانىڭ ماقساتى نارىقتا باسەكەلەستىكتى كۇشەيتۋ ەكەنىن ايتتى.

“قازىر جەڭىلدەتىلگەن يپوتەكانىڭ دا, تۇرعىن ءۇي جيناق جۇيەسىنىڭ دە جالعىز وپەراتورى – وتباسى بانك. بۇل ءىس جۇزىندە مونوپوليا. باسقا بانكتەر بۇل سالادا مۇلدە جوق نەمەسە وتە شەكتەۋلى فورماتتا عانا قاتىسادى. ەگەر “وتباسى بانكتىڭ” تاجىريبەسىن بارلىق بانككە تاراتسا, بۇل بانك جۇيەسى ءۇشىن پايدالى: بانكتەردىڭ ءونىم تۇرلەرى كوبەيەدى, وتباسى بانككە باسەكەلەستىك پايدا بولادى”, – دەدى ول.

الايدا ول “وتباسى بانكتىڭ” زارداپ شەكپەيتىنىن, ءالى دە ماڭىزدى رولدە بولاتىنىن ءتۇسىندىردى.

“پرەزيدەنتتىڭ ءوزى “وتباسى بانك ەندى جاي بانك قانا بولمايدى, ول تۇرعىن ءۇيدى دامىتۋ ينستيتۋتىنا اينالۋعا تيىس” دەدى. ياعني ول جارتىلاي مەملەكەتتىك, ءتىپتى تولىق مەملەكەتتىك قۇرىلىم بولۋى مۇمكىن, ءارى تەك ءوزىنىڭ ەرەكشە مىندەتتەرىمەن اينالىسادى. “وتباسى بانك” نارىقتاعى بارلىق ادامعا بىردەي قىزمەت كورسەتپەيدى. ول, ەڭ الدىمەن, مەملەكەت اتىنان ستراتەگيالىق باعىتتارمەن شۇعىلدانادى. مىسالى, الەۋمەتتىك تۇرعىدان ءالسىز توپتاردى قارجىلاندىرۋ. ويتكەنى مۇنداي ىسپەن ەشبىر جەكە بانك اينالىسپايدى. وتباسى بانك مەملەكەتتىك قارجىنى وپەراتور رەتىندە باسقارىپ, ونى الەۋمەتتىك ءالسىز توپتارعا, كوپبالالى وتباسىلارعا, مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە باعىتتاي الادى. ال قالعان بارلىق ازامات ءۇشىن تۇرعىن ءۇي جۇيەسىمەن ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر جۇمىس ىستەمەك”, – دەپ ءتۇسىندىردى قارجى ساراپشىسى.