«Nevada-Semeıdiń» jańa fotolary tabyldy

Bıyl «Nevada-Semeı» antııadrolyq qozǵalysyna 35 jyl tolyp otyr. Alǵashqylardyń biri bolyp ıadrolyq qarýsyzdanýǵa naqty qadam jasap, jahanǵa úlgi bolǵan Qazaqstannyń aýyr synaqtarmen kúresý joly álem tarıhynda qattalyp qaldy. Antııadrolyq qozǵalys kezinde túsirilgen tyń sýretter amerıkalyq azamattyń jeke arhıvinen tabylyp, endi memleket muraǵatyna tapsyrylatyn boldy,-dep habarlaıdy Qandastar.kz

Bul qundy sýretterdi Alash dalasyndaǵy asharshylyq zardabyn zerttegen belgili AQSh tarıhshysy Sara Kemeron alyp kelmek. Qazaq tarıhyndaǵy «Nevada-Semeı» qozǵalysyna qatysty tyń sýretterdi Sara Kemeronnyń stýdenti tapqan.

Iadrolyq tarıhty zertteýmen aınalysqan Emılı Irvın osy salany zertteý barysynda Almatydaǵy sherýdiń sýretterine kezigip, avtordyń ruqsatymen ony Qazaqstanǵa qaıtarýǵa nıet tanytqan. «Osy sýretter arqyly ózim de qazaq dalasyndaǵy Semeı polıgonynyń jantúrshigerlik zardaptarymen tanysyp, Qazaqstan tarıhymen qaýyshtym», – deıdi Emılı. Emılı Irvın, ǵylymı qyzmetker: – Osydan bir jylǵa jýyq ýaqyt buryn Ýılson ortalyǵyndaǵy muraǵatta tájirıbeden ótken edim. О́zim ıadrolyq tarıhty zerttegendikten, men úshin bul tyń jańalyq boldy. Qazaqstandaǵy antııadrolyq qozǵalys nelikten Nevada dep atalýy kerek dep oıladym. Amerıkanyń osy shtaty Qazaqstanmen qatar atalatyny qatty qyzyqtyrdy. Izdene kele birinshi Nevadada álemdegi eń úlken polıgon, al ekinshi sondaı synaq alańy Qazaqstanda bolǵanyn túsindim.

О́zim Las-Vegastanmyn, al Nevada polıgony Las-Vegastan 100 shaqyrymdaı qashyqta ornalasqan. Men Nevadada týyp-óstim jáne sol jerde 18 jyl turdym. Nevada shtatynda týyp-ósken Emılıdiń aıtýynsha, eki eldegi eń úlken synaq alańdaryna álem nazaryn aýdarý maqsatynda AQSh belsendileri arnaıy Qazaqstanǵa at basyn burǵan. Tabylǵan tarıhı sýretter de sol kezde túsirilgen.

Qaıratker Oljas Súleımenov óz sózinde: «bul qozǵalysty amerıkalyqtardyń áreketine negizdedim», – dep aıtqan bolatyn. Osylaı bul qozǵalys jahandyq sıpat alǵan. Emılı Irvın, ǵylymı qyzmetker: – Pıter sol kezdegi Qazaqstandaǵy qozǵalysty kózben kórip, sýretke túsirip alǵan. Men ıadrolyq synaqtarǵa qatysty onymen sóıleskenimde Qazaqstandaǵy qozǵalystyń sýretterin kórsetti. Tarıhshylar úshin bul – taptyrmas qundy derekter.

Osylaısha, tarıhtyń jańa paraqtary ashylady. Ondaı qundy sýretter jertólede jatpaýy kerek. Men oǵan sýretterdi qazaq eline berý týraly oıymdy aıtyp edim, ol birden kelisimin berdi. Sodan keıin Qazaqstanǵa talaı márte tarıhı zertteýlermen barǵan professorym Sara Kemeronmen aqyldasyp, mańyzdy oqıǵanyń sýretterin qazaq eline qaıtarýǵa bel býdyq. Sara Kemeron, tarıhshy: – Bul – tikeleı Emılıdiń bastamasy.

Ol antııadrolyq qozǵalystyń negizgi músheleriniń biri, 80-shi jyldyń sońynda Qazaqstanǵa birneshe ret arnaıy barǵan amerıkalyq azamattan tarıhı sýretterdi qazaq eline qaıtaryp otyr. Sýret avtorynyń kelisimin alyp, Emılı Qazaqstannyń tarıhy úshin ıgi is atqardy dep oılaımyn. Árıne, amerıkalyqtardyń kópshiligi Chernobyl týraly bilýi múmkin, biraq, ókinishke qaraı, olar Qazaqstanda bolǵan oqıǵa týraly az estigen. Osyndaı derekter arqyly endigi urpaq eki eldi baılanystyrǵan tarıhı oqıǵany jańasha qyrynan tanıtyn bolady.

Buǵan deıin de qazaq dalasyndaǵy asharshylyq qasiretin zerdelep, ǵylymı eńbekter jazǵan professor Sara Kemeron endi bul sýretterdi Qazaqstanǵa alyp kelip, memlekettik arhıvke tapsyrmaq. Osylaısha, 35 jyl ótken soń el tarıhyndaǵy eń eleýli oqıǵanyń fotoshejiresi Qazaqstanǵa oralatyn boldy.