О́LKE TÝRIZMIN DAMYTÝDYŃ JAŃA MÚMKINDIGI

Memleket basshysy Ulttyq quryltaıda teńdesi joq Ústirt qoryǵy men jerasty meshitterin IýNESKO tizimine usynýdy tapsyrdy.

Jalpy, elimizdiń batysynda jıyrmadan asa jerasty meshiti bar. Birazy Mańǵystaý óńirinde   ornalasqan. Sultan úpi, Shaqpaq ata, Beket ata jer asty meshitteriniń qashan salynǵany týraly naqty málimet joq. Birine-biri uqsamaıtyn tarıhı nysandardyń dúnıejúzilik muralar tizimine laıyq ekeni daýsyz.

Bul pir Beket ata jerlengen jerasty meshiti. Aqtaýdan 290 shaqyrym qashyq Oǵylandy jerindegi tarıhı orynǵa qysy-jazy adam barady. Shaqpaq ata, Qaraman ata, Shopan ata, Sultan úpi jerasty meshitine de ózge aımaqtan, shetelden zııarat etip   kelýshi kóp. Eskeretin jaıt, kıeli oryndar men týrıstik meken – Qyzylqala qalashyǵyn búkilálemdik muralar tizimine engizý boıynsha jumystar birneshe jyldan beri jalǵasyp keledi.

Nurlan Qulbaı, Mańǵystaý Memlekettik tarıhı-mádenı qoryǵynyń dırektory: – «Rýhanı jańǵyrý» aıasynda ol bastalyp ketken bolatyn. IýNESKO-nyń búkil Orta Azııany zertteıtin ortalyǵynyń qazirgi basshysy Dmıtrıı Voıakın degen kisi. Sol kisiler ózderiniń bastapqy jumysyn bastap ketti. Jibek joly boıyndaǵy eskertkishterdiń tizimine, Qytaıdan bastap bizdiń Qazaqstannyń ishimen ótetin tarmaqtary Otyrar, Paraf, Saýran degen qalashyqtar boıynsha jáne sonymen Mańǵystaýdaǵy Qyzylqala qalashyǵyn da aldyn ala esepke alý tizimine engizilgen bolatyn.

Tarıhı eskertkishterdi jahandyq muralar tizimine engizýdiń erejesi bar. Qoldanystaǵy zańnama aıasynda Mádenıet jáne aqparat mınıstrligi tıisti qujattardy daıyndap, IýNESKO-nyń Parıjdegi shtab-páterine joldaıdy. Maquldanǵan jaǵdaıda, Mańǵystaý dalasynda sheteldik mamandardyń qatysýymen keshendi zertteý jumystary júrgiziledi. Nurlan Qulbaı, Mańǵystaý Memlekettik tarıhı-mádenı qoryǵynyń dırektory: – IýNESKO-ǵa birden enip kete bermeıdi.

Onyń barlyq deńgeıdegi óziniń mamandary bar. Árbir eskertkishtiń óziniń túpnusqasy saqtalýy kerek. Iaǵnı óziniń burynǵy eski qalpyndaǵy kórinisi turýy kerek. Sondyqtan da biz aýdandarda semınarlar ótkizip, ártúrli jumystar jasap, nasıhattap júrmiz. Kóne, memleket qorǵaýyna alynǵan eskertkishterdiń janynan eshqandaı zańsyz qurylys júrmeýi kerek. Jerlemeý kerek baǵyta. Alqajan Edilhan, ólketanýshy: – Árıne, biz keıbir nysandarymyzdy zertteýge mindetti túrde eýropalyq ásirese, nemis, franııalyq, aǵylshyndyq ekspedıııalarǵa olardyń kómegine júginýimiz kerek.

Olardyń kózqarasy óte kerek. Bizde tarıhqa saıası kózqaraspen qaraý bar. Jergilikti kózqaraspen, rýlyq kózqaraspen qaraý bar. Al olarda ol joq. Oılary taza. Osynyń ózi bizge óte qajet. Mańǵystaýdyń jerasty meshitterin IýNESKO tizimine qosý ólke týrızmin damytýǵa tyń serpin beredi. Tarıhı oryndar dúnıejúzine dáriptelgen soń, kıeli óńirge týrıst aǵylady. «Bul óz kezeginde memleket qazynasyna qomaqty qarjy túsýine yqpal eteri sózsiz», – deıdi mamandar.