Oralman stýdentter Zań bilmegendikten kóldeneń kók attyǵa jem bolyp júr

Keshe «Abai.kz» aqparttyq portalynda jaryq kórgen jýrnalıst Nurgeldi Ábdiǵanıulynyń «Qytaıdan qashqan aǵaıyn deldaldarǵa jem bolyp jatyr» atty maqalasyna oraı, bir-eki aýyz sóz aıtýǵa týra kelip tur.

Maqalada Qazaqstanyń Joǵarǵy oqý oryndarynda oqıtyn stýdentterdiń turaqty tirkeýge tura almaı, deldaldarǵa jem bolǵany sóz bolypty.

Aldymen osy keleńsizdiktiń betiniń ashylýyna yqpal etken «Atajurt jastary» eriktiler birlestiginiń azamattaryna alǵys aıtýymyz kerek!

Ashyǵyn aıtý kerek, Joǵarǵy oqý oryndaryna oqýǵa túsken etnıkalyq qazaq stýdentter úshin jaı tirkeýge turýǵa jáne turaqty tirkeýge turyp, Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattyǵyn alý máselesi «Halyqtyń kóshi-qony týraly» Zańy (2011 jylǵy 22 shildedegi № 477-IV) aıasynda tolyq sheshilip qoıǵan. Atap aıtar bolsaq, atalǵan Zańnyń «Bilim alý maqsatynda keletin kóship kelýshilerdiń negizgi quqyqtary men mindetteri» degen 33-babynda bylaı dep jazylǵan:

Qazaqstan Respýblıkasyna bilim alý maqsatymen kelgen etnıkalyq qazaqtar oqýǵa túskennen keıin:

1) tehnıkalyq jáne kásiptik, orta bilimnen keıingi, joǵary jáne joǵary oqý ornynan keıingi bilim berý mekemeleriniń jataqhanalarynda ýaqytsha tirkelýge;

2) turaqty turýǵa jáne jeńildetilgen tártippen (tirkeý tártibimen) Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattyǵyna qabyldaý týraly ótinishhat berýge quqyǵy bar.

Bul norma «Halyqtyń kóshi-qony týraly» Zańyna 2015 jyly ózgertýler men tolyqtyrýlar engizilgen kezde enip, 2016 jyldyń 1 qańtarynan beri atqarýǵa berilgen.

О́kinishke oraı, shetten kelgen ulty qazaq stýdentter Ult Kóshbasshysy Nursultan Nazarbaevtyń qoly qoıylǵan Zańdaǵy osy quqyǵyn óz deńgeıinde paıdalana almaı keledi.

Qazaqta «О́zi jaman kisini túıeniń ústinen ıt qabady» degen keremet maqal bar. Stýdent degen – zııaly qaýymnyń ókili! Onyń ústine, Zańnyń bul  baby jaıynda az jazylyp, aıtylyp jatqan joq, túsinetin ýaqyt álde qashan jetti! Endi Qudaıdyń ózi berip turǵan osynaý jeńildikten paıdalana almasa, stýdent ini-qaryndastarymnyń óz obaly ózinde, ıt pen qusqa jem bolǵany – bolǵan!

Qandas stýdentterdiń deldaldarǵa aldanyp, osylaısha qańǵyp qalýyna taǵy eki basty sebepshi kisi bar. Onyń bireýi – Joǵary oqý oryndarynyń Jatqhanasyn basqarýshylary bolsa, ekinshisi – kóshi-qon qyzmeti polıııasynyń ınspektorlary!

Jasyraty joq, mine, Zań jobasy qoldanysqa engeli úsh jylǵa taıap keledi, osy eki mekemeniń ekeýi de osy bapty (jeńildikti) áli kúnge deıin bilmeıdi. Astanada ornalasqan L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıteti men S. Seıfýllın atyndaǵy qazaq agrotehnıkalyq ýnıversıteti ǵana bizdiń aıǵaıymyzdyń arqasynda (https://abai.kz/post/48285 ), áreń degende osy normany oryndaǵandaı boldy.

Atalǵan Zańda quqyqtary ashyq jazýly tur, stýdentter Jataqhanada turyp jatqan soń, jaı tirkeýge de, turaqty tirkeýge de sol Jataqhanada turýǵa mindetti.

Eger, basqa mekenjaıǵa turaqty tirkeýge turyp, yqtııarhatqa nemese azamattyqqa qujat ótkizse, sol jerde turýyń kerek. Bolmasa, tirkelgen jerinde turmaǵanyń úshin Qazaqstan Respýblıkasynyń «Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly» Kodeksiniń 517-babynyń 2 tarmaǵyna saı, jaýapqa tartylyp, on bes aılyq eseptik kórsetkish mólsherinde aıyppul tóleısiń, ne Qazaqstan Respýblıkasynyń sheginen ákimshilik jolmen shyǵaryp jiberilesiń! Stýdentter muny jaqsy bilgeni jón!!!

Otandy súıýdiń basy – óz memleketińniń zańyn syılaýdan bastalady. Árıne, barlyq zańdy bilý mindet emes te shyǵar, degenmen shetten kelip, Qazaqstan topyraǵyna aıaq basqan soń, múmkindik bar, barlyq qandastarymyz, ózderine qatysty «Halyqtyń kóshi-qony týraly» zańynyń tarmaqtaryn aqtaryp, ózderiniń quqyqtary men mindetterin bilýi kerek! Olardyń basynda, árıne, stýdentter men zııaly qaýym ókilderi turýǵa mindetti. Sonymen birge, Joǵary oqý oryndary da jańa oqý jyly bastala salysymen arnaıy mamandardy, kóshi-qon qyzmeti polıııasynyń jaýaptylaryn shaqyryp, shetten oralǵan stýdentterge Zań jóninde túsindirý jumystaryn júrgizip otyrýy tıis! Sondaı-aq, kezinde shetten kelip, JOO-da qyzmet atqaratyn ǵalymdar men muǵalimder de bul jumysty qaperine alyp, artynan kelgen jerlesterine jol siltep otyrsa, artyq bolmas edi.

Qyqartyp aıtqanda, bul iske óz quqyǵyn bilmegen stýdentter de, olaǵa Zańdy túsindirý jumysyn júrgizbeı qańǵytyp, deldaldarǵa jem qylǵan Joǵarǵy oqý oryndarynyń jataqhana basshylary da, durys keńes bermegen kóshi-qon qyzmeti polıııasynyń ınspektorlary da kináli!

Al, deldaldardyń áreketi – qylmys!

Qazaqstan – quqyqtyq memleket. Eger, etnıkalyq stýdentterge jataqhana basshylary turaqty tirkeýge turý týraly qoldaýhat bermese, al bergen qoldaýhatty kóshi-qon qyzmeti polıııasynyń ınspektorlary qabyldamasa, ol stýdenttiń ana ekeýin qosyp sotqa berýge tolyq quqyǵy bar jáne sotta sózsiz oısyrata jeńip shyǵady!

Aýyt Muqıbek

05.07.2018

Astana

Abai.kz