ورالمان جانە ءبىلىم

تاۋەلسىز قازاقستان مەملەكەتى ەڭ الدىمەن شەتتەگى ەتنيكالىق قازاق بالالارىنىڭ ەلىمىزدە ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگىن نازاردان تىس قالدىرعان ەمەس. «شەت ەلدەگى قازاق دياسپوراسىنىڭ ءبىلىم الۋ قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋ» ماسەلەسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2007 جىلعى 27 شىلدەدەگى № 319 «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىنىڭ  66-بابىندا قاراستىرىلعان.

وندا بىلاي دەپ اشىق كورسەتىلگەن:

1. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق ادامداردىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ءبىلىم الۋعا قۇقىعى بار.

2. مەملەكەت شەت ەلدەگى قازاق دياسپوراسىنىڭ ءبىلىم الۋ قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋعا جاردەمدەسەدى.

3. شەت ەلدەگى قازاق دياسپوراسى ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىن قۇرۋ جانە وعان قارجىلىق-ماتەريالدىق كومەك كورسەتۋ حالىقارالىق شارتتاردا بەلگىلەنگەن تارتىپپەن جۇزەگە اسىرىلادى.

بۇل جەردە قانداستارىمىزدىڭ «ورالمان» مارتەبەسىنىڭ بار نە جوق ەكەندىگى تالاپ ەتىلمەگەن. تەك, «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق ادامدار» عانا دەپ جازىلعان.

دەمەك, «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىنىڭ وسى بابىنا ساي كەز-كەلگەن ەتنيكالىق قازاق بالاسىنىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنان ءبىلىم الۋعا قۇقىعى بار دەگەن ءسوز.

ەكىنشى ءبىر ۇلكەن جەڭىلدىك –  قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2002 جىلعى 11 قاراشاداعى №1188 «كاسىپتىك ورتا جانە كاسىپتىك جوعارى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنا وقۋعا ءتۇسۋ كەزىندە ادامداردىڭ جەكەلەگەن ساناتتارى ءۇشىن قابىلداۋ كۆوتاسىن بەلگىلەۋ تۋرالى» قاۋلىسى.

بۇل قاۋلىدا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق ادامدارعا – 2 پايىز كۆوتا بەرىلسىن» دەلىنگەن. مىسالى, 2016 جىلى تالاپكەرلەرگە 31 700 ءبىلىم گرانتى بولىنسە, سونىڭ 2 پايىزى شەتتەن كەلگەن قانداستارىمىزعا ارنايى بەرىلەدى.

ءۇشىنشى ءبىر تيىمدىلىك — قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا ءبىلىم الۋ ماقساتىمەن كەلگەن ەتنيكالىق قازاقتار وقۋعا تۇسكەننەن كەيىن:

1) تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك, ورتا بىلىمنەن كەيىنگى, جوعارى جانە جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىنگى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ جاتاقحانالارىندا ۋاقىتشا تىركەلۋگە;

2) تۇراقتى تۇرۋعا جانە جەڭىلدەتىلگەن تارتىپپەن (تىركەۋ تارتىبىمەن) قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىنا قابىلداۋ تۋرالى ءوتىنىشحات بەرۋگە قۇقىعى بار.

بۇل – وتكەن 2015 جىلى قايتالاي وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلىپ, 24 قاراشادا ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆ قول قويعان, بيىل 1 قاڭتاردان باستاپ قولدانىسقا ەنگەن «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» زاڭىنىڭ «ءبىلىم الۋ ماقساتىندا كەلەتىن كوشىپ كەلۋشىلەردىڭ نەگىزگى قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرى» دەگەن 33-بابىنا تولىقتىرىلعان جاڭا ەكى تارماقشا.

وسى باپ بويىنشا, ورالمان ستۋدەنتتەر جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ جاتقحاناسىنا ۋاقىتشا جانە تۇراقتى تىركەۋگە تۇرىپ, قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن الۋ ءۇشىن كوشى-قون پوليتسياسى باسقارماسىنا ءوتىنىش-قۇجاتتار تاپسىرا الادى.

وكىنىشكە وراي, جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ جاتاقحاناسىن باسقارۋشىلار جوعارىدا ايتىلعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق ادامدارعا – 2 پايىز كۆوتا بەرىلسىن» دەگەن ۇكىمەت قاۋلىسىنا ساي گرانتپەن وقيتىن ورالمان ستۋدەنتتەرگە بولا ارنايى جاسالعان وسى تيىمدىلىكتى جەتە تۇسىنبەي جاتقان كورىنەدى. تۇراقتى تىركەۋگە تۇرىپ, قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن الۋعا ءوتىنىش بەرگەن ەتنيكالىق قازاق ستۋدەنتتەرىنە جاتاقحاناعا تۇراقتى تىركەۋگە تۇرۋعا «كەلىسىمحات» بەرمەي جاتقان جايى بار ەكەن. بۇل دۇرىس ەمەس!

ەگەر, شىنىمەن دە جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ جاتاقحانالارى گرانتپەن وقيتىن ەتنيكالىق قازاق ستۋدەنتتەرگە تۇراقتى تىركەۋگە «كەلىسىمحات» بەرمەسە, ول ستۋدەنتتەردىڭ جاتاقحانا قوجايىنىن سوتقا بەرىپ, زاڭدا كورسەتىلگەن ءوز قۇقىقتارىن قورعاۋلارىنا ابدەن بولادى. بۇل – ماسەلەنى شەشۋدىڭ ەڭ وركەنيەتتى ءتاسىلى!

قىسقاسى, شەتتە جۇرگەن ەتنيكالىق قازاق جاستارى تاۋەلسىز وتانى – قازاقستاننىڭ جانە ونى باسقارىپ وتىرعان ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ وزدەرىنە جاساپ وتىرعان وسىناۋ مول قامقورلىعىن جەتە تۇسىنسە ەكەن, ستۋدەنت قانداستارىمىز وزدەرىنىڭ زاڭدا كورسەتىلگەن قۇقىقتارىن پايدالانا بىلسە ەكەن دەيمىز. ءبىر سوزبەن ايتقاندا, قانداس جاستارىمىزدىڭ قازاقستاندا ءبىلىم الۋىنا, وسىندا تۇراقتاپ تۇرىپ قالۋىنا بارلىق جاعداي جاسالعان!

اۋىت مۇقيبەك