О́RTENIP О́LGEN AQYN

О́rtenip ólgen aqyn! Búgin onyń týǵan kúni. Abdolla Jumaǵalıevti halqy umytpaǵan shyǵar dep senemiz.

Iá, soǵysta júrip, Volokalam tas jolynyń ústinde 27 jasynda órtenip ketken áıgili aqynnyń otty jyrlary qaldy. Abdolla aqynnyń dosy Qasym Amanjolov «Aqyn ólimi týraly ańyz» poemasynda «Ot ustaǵan Prometeıim!» – dep jyrlady.

Marqumnyń jyrlary el jadynda qalyp, tasqa basylǵanmen, ol jaıly derek onsha kóp emes aý. Aqynnyń otbasy boldy ma? Urpaǵy bar ma eken? Abdolla Jumaǵalıev soǵys bastalǵanǵa deıin koreı qyzy Aleksandramen kóńil qosyp, zańdy nekede turǵan. Aqyn soǵysta júrip ólgen soń, jary basqa adamǵa turmysqa shyǵady.

Soǵys aıaqtalǵan soń, aqynnyń baýyrlary jeńgesin izdep barǵanda ol mazalamaýyn suraǵan eken. Sodan baılanys úzilgen. Ardaq Jumaǵalıeva, kelini: – Sol Aleksandra ájemiz atamyz soǵysqa ketkende aıaǵy aýyr bolyp, júkti bolyp qalǵan dep aıtady. О́kinishke qaraı, atamyz qaıtqannan keıin ol kisi turmysqa shyǵyp ketken eken. Turmysqa shyǵyp, balany sol turmysqa shyqqan basqa kisiniń atyna jazdyryp, óziniń týystaryn jaqyndatpaǵan. Sertshil aqyndy sum soǵys jalmady. 27 jasynda órtenip ólgen aqyn Abdolla Jumaǵalıev jaıynda qaharman dosy Qasym Amanjolov «Aqyn ólimi týraly ańyz» poemasyn jazdy. Sóıtip Abdollanyń esimi ańyzǵa aınaldy. Ǵaısaǵalı Seıtaq, aqyn: – Onyń kórsetken erligi eren. Jaýmen shaıqasta jalǵyz ózi keıin sheginbeı nemis basqynshylaryna qarsy shaıqasyp, úıdiń ishinde otqa órtenip ólgen. Sol kezdegi saıasattyń áseri me, erligi durys baǵalanǵan joq.

Aqyn Ǵaısaǵalı Seıtaqtyń aıtýynщa Abdolla aqynǵa Oral qalasynan kóshe berý jumystary júrgizilgen. Biraq, aqynnyń medali men ordeni bolmaǵandyqtan onomastıkalyq komıssııadan ótpeı qalǵan. Dese de aqynnyń atynda týǵan jeri Josaly aýylynda mektep bar. Ardaq Jumaǵalıeva, kelini: – Kózi kórgen Ábý Sársenbaev, Qalıjan Bekqojın ata, Dıhan Ábilov atalardyń bar kezinde, Kákimjanova apalar bar kezinde nasıhattalatyn. Endi jazýshylar odaǵynda kóp nasıhattalmaıdy, shynyn aıtqanda. Osy ýaqytqa deıin Pavlodar óńirinde turyp keldim. Kóp bilmeıdi eken. Iaǵnı nasıhat joq degen sóz ǵoı.

Saǵyntaı Bısenǵalıev, aqyn: – Abdolla aýdan emes, aýyl sheńberinde qalyp qoıdy. Abdollany qazir eske alyp jatqan adam joq. Bul ataqty Qasym Amanjolov shyǵarmasyn arnaǵan aqyn. Oralda, Oral óńirinde qyzmet istegen. Anaý Qyzylnııazov Batyr, Abdolla Jumaǵalıev, Qasym Amanjolov degender alyptar tobynyń sońy, soǵys aqyndary bular.

«Aıqas» dep soqtym ázirge, Qaldyryp jastyq dýmanyn. Jarylsań jaýǵa bomba bop, Jaradyń, júrek – týǵanym!» -dep jyrlaǵan Abdolla Jumaǵalıev 1941 jyly Máskeý túbinde fashıstermen shaıqasta qaza bolǵan. Keıin óz baǵasyn almaı ketken, ataǵy joq aqyndy bylaıǵy jurt umyta bastaǵanmen, óleńsúıer qaýymnyń esinde máńgige saqtalyp qaldy.