Álem jańalyqtaryJańalyqtarMádenıet
«Oryn tabylatyn shyǵar»: Qazaqstanda Qyzylordadan basqa jerde Mustafa Shoqaıdyń eskertkishi joq
Foto: ashyq derekkóz
«Qazaqstanda Syr óńirinen basqa jerde Mustafa Shoqaıdyń eskertkishi joq». Áleýmettik jelide osyndaı habar tarady, – dep jazady qandastar.kz.
«Almaty men Astananyń bir buryshynan Alashtyń ardaqty ulyna, qazaqtyń qaıratker tulǵasyna oryn tabylatyn shyǵar. Túrki birligin kózdegen arda azamatqa arnap, elimizdiń megapolısterinde de eskertkish ornatýdy usynamyz. Bul bastamany senator Darhan Qydyráliniń Qyzylorda qalasyna sapary barysynda ǵalym Saǵat Taıman kóterdi. Durys usynys!», – dep jazdy jýrnalıst Azız Batyrbekov.
Mustafa Shoqaı 1890 jyly 25 jeltoqsanda Syr boıyndaǵy Narshoqy degen jerde dúnıege kelgen. Ol – búkil túrki áleminiń tarıhı tulǵasyna aınalǵan birtýar azamat. Alash partııasynda boldy, Túrkistan avtonomııasynyń basynda turdy. 21 jyl Eýropada emıgraııada júrip, qazaqtyń bostandyǵy úshin kúresken tulǵa.
Mustafa Shoqaı degen edi…
- Ulttyq rýhsyz ult táýelsizdigi bolýy múmkin be? Tarıh ondaıdy kórgen joq ta, bilmeıdi de. Ult azattyǵy – ulttyq rýhtyń nátıjesi. Al ulttyq rýhtyń ózi ult azattyǵy men táýelsizdigi aıasynda ósip-damıdy, jemis beredi.
- Ulttyq rýhtyń negizi – ulttyq til.
- Biz qul bolyp tura almaımyz. Biz ult azattyǵymyzdy alamyz.
- Aǵalar, qypshaq degen ult bolmaıdy, qazaq degen ult bar. Eger árqaısymyz bólinip, qypshaqtyń kósemi, arǵynnyń kósemi, úısinniń kósemi bolyp jatsaq, bizdiń halyq azady.
- Tólqujat degen nárse «ult» bermeıdi, onyń «ultyn» ózgerte almaıdy. Tólqujat degen nárse sol tólqujat ıesiniń ony berýshi úkimetke táýeldi ekenin ǵana kýálandyrady.
- Ylǵı da Otanyma qaıtý oıynda júremin jáne soǵan jetý úshin tyrysamyn. Demek, atamekenimdi qutqarý úshin kúresemin.
- Qazaqpyn dep maqtanýdy ar kóretin, qazaqtyń tilinde sóıleýdi masqaralyq kóretin salt qaıdan shyǵyp otyr? Balalardyń kóbi ne qazaq, ne orys bolyp tárbıelenbeı, shóre-shóre birdeme bolyp ósip jatqanyn nege kórmeısińder?
- О́ziniń ishki birligin nyǵaıta alǵan halyqtar ǵana táýelsizdigine qol jetkize alady jáne ony qorǵap qala alady.
- Jalpy adamgershilik jáne fılosofııalyq turǵydan alǵanda jaqsy halyq, jaman halyq degen uǵym joq, bolmaıdy da.
- Tarıh raqymsyz. Ol – ǵulamany da, bilgirdi de, óner ıesin de, handar men patshalardy da aıamaıdy. Ol óz zańyna qarsy kelgenderdiń bárin ezip-janshyp júre beredi. Tarıh zańdary keri qaıtýdy bilmeıdi jáne ony jaratpaıdy.
- Atamekendi súıý – onyń tutas múddesine qyzmet etý, osy jolda árqashan qyzmet etýge, kerek bolsa janpıda qylýǵa daıyn turý bolyp tabylady.
