وشاقباەۆ 5 جىلدا ەلدە نە وزگەرگەنىن ايتتى: پەتيتسيا, «سالتانات زاڭى», الەۋمەتتىك قولداۋ مەن ساياسي رەفورمالار

فوتو: اشىق دەرەككوز

 QANDASTAR.KZ — قازىر قۇندىلىقتار 5 جىلعىدان وزگەشە. 5 جىلدان سوڭ ول ءتىپتى جاڭا باعىتقا بۇرىلۋى مۇمكىن دەپ جازدى جۋرناليست راحىم وشاقباەۆ فەيسبۋك پاراقشاسىندا. ونىڭ ايتۋىنشا, قوعامنىڭ قۇندىلىقتارى باسقاشا.

«سوڭعى بەس جىلداعى ۇلتتىق تاجىريبەمىز – قاسىرەتتى قاڭتار, ال بيلىكتىڭ اۋىسۋى مەن ونىڭ ۆەكتورى, بيشىمباەۆتىڭ اشىق سوتى جانە سونىڭ سالدارىنان قابىلدانعان «سالتانات زاڭى», اسكەرگە شاقىرىلعان سارباز ەرباياننىڭ تراگەدياسى, تالعار ءىسى جانە ارميانى رەفورمالاۋداعى قازىرگى قوعام تالابى – بۇل ءبىزدىڭ قۇندىلىقتارىمىزعا قاتتى, ءتىپتى تۇبەگەيلى اسەر ەتكەن بىرنەشە ماڭىزدى وقيعالار عانا…

ساياسي ەرەجەلەردىڭ تولىعىپ, بيلىكتىڭ اۋىسۋى سالدارىنان وزگەرگەن باسقارۋ ەليتاسىنىڭ بىرتىندەپ اۋىسۋىن دا وسى ساناتقا جاتقىزا الامىز.

قازاقستان ەكونوميكاسى دا ترانسفورماتسيا ساتىسىندا جانە بۇل الەۋمەتتىك ساياساتتىڭ ءرولىن كۇشەيتۋدە بايقالادى. ونىڭ وزگەرۋىنە كوپبالالى جانە الەۋمەتتىك جاعدايى ناشار وتباسىنان شىققان سيتەر اپالاردىڭ قايعىلى قازاسى تۇرتكى بولدى. وسى رەزونانستان كەيىن كوپبالالى وتباسىلاردى جانە حالىقتىڭ باسقا دا وسال توپتارىن ەرەكشە قولداۋ بولىگىندە رەفورمالار ورىن الدى. كانتاردان كەيىن قولدانىستاعى ستەيكحولدەرلەردىڭ ستراتەگياسىنداعى ادىلەتتىلىك ەۆوليۋتسيالىق تۇرعىدان نەگىزگى ماسەلەگە اينالدى», — دەپ جازدى جۋرناليست.

سونىمەن قاتار وشاقباەۆ اكتيۆتەردى قايتارۋ جونىندەگى كوميسسيانىڭ پايدا بولۋى, ەكونوميكانى ىرىقتاندىرۋ جونىندەگى زاڭناماعا وزگەرىستەر ەنگىزىلۋىن دە باستاما رەتىندە اتايدى.

«بۇگىنگى تاڭدا ارنايى مەملەكەتتىك قوردا سوڭعى ەكى جىلدا 177 ملرد تەڭگە ساككۋمۋلياتسيالانعان, ال وسى ۋاقىتقا دەيىن وتىز جىل بۇرىن تاعى قانشا رەسۋرس يەلەنگەنىن ەسەپتەسەك, وندا بۇل سان ايتارلىقتاي ءوسۋى ءتيىس دەپ كۇتۋگە بولادى. سونداي-اق بيلىك پەن قوعامنىڭ ءىرى بيزنەستىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگىنە دەگەن سۇرانىسى دا ارتتى. سوڭعى مىسال — بيزنەسمەندەر تاراپىنان سۋ تاسقىنىن جويۋدى قارجىلاندىرۋ.

سونىمەن قاتار, ءبىزدىڭ ەكونوميكامىزدا كوپتەگەن پروبلەمالار مەن سىن-قاتەر بار. ءبىز ولاردى ءارتۇرلى بەدەلدى ساراپشىلارمەن «ەكونوميستەردىڭ باتىلى» پودكاست تسيكلىندە پرەپاراتتاۋعا تىرىسامىز. مۇندا S&P, Fitch, Moody’s سوڭعى بولجامدارىن كەلتىرۋگە بولادى, ياعني ءۇش حالىقارالىق رەيتينگ اگەنتتىگى دە قازاقستان ەكونوميكاسى بويىنشا وڭ بولجام بەردى. اەم 2 ەسەگە ارتىپ, 85 مىڭ تەڭگەگە جەتتى, ال بۇل 1,8 ملن ازاماتتىڭ ومىرىنە تىكەلەي اسەرىن تيگىزەدى. ەڭبەكاقى تولەۋ جۇيەسىندەگى وزگەرىستەر مۇعالىمدەردى, دارىگەرلەر مەن ازاماتتىق قىزمەتشىلەردى قوسا العاندا, 3 ميلليوننان استام ادامعا قاتىستى بولدى. 2018 جىلدان باستاپ سىرتقى ساۋدا اينالىمى 77% -دان استام ءوستى, ءجىو نومينالدى مولشەرى 2 ەسە ءوستى.

ساياسي جانە ەكونوميكالىق وزگەرىستەردەن باسقا قازاقستان دا ەلەۋلى دەموگرافيالىق ىلگەرىلەۋلەر بايقالادى. قازىر ەلىمىز پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتە تۋ كوەففيتسيەنتى 3-تەن اساتىن تۋ بويىنشا كوشباسشىلاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. بۇل ينفراقۇرىلىمعا, دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسiنە جانە بiلiم بەرۋگە ەلەۋلi اسەر ەتەدi, ويتكەنi جاڭا جۇمىس ورىندارى مەن الەۋمەتتiك قىزمەتتەرگە قاجەتتiلiك وسۋدە», — دەدى ول.

«تاعى ءبىر ماڭىزدى ءۇردىس – تسيفرلاندىرۋ جانە ۋربانيزاتسيانىڭ ءوسۋى. تسيفرلىق تەحنولوگيالار مەن الەۋمەتتiك جەلiلەر الەۋمەتتiك كاپيتال جيناقتاۋدىڭ جانە بiرلەسكەن تاجiريبە جاساۋدىڭ جاڭا جولدارىن اشا وتىرىپ, قوعامدى جانە ونىڭ قۇندىلىقتارىن جىلدام وزگەرتۋدە. قالالاردا, اسiرەسە جاستار اراسىندا بەلسەندi الەۋمەتتiك قاتىسۋعا جانە تاۋەلسiز پiكiر الماسۋعا ۇمتىلۋ ارتا تۇسۋدە. ۋربانيزاتسيا جاڭا جۇمىس ورىندارى مەن ينفراقۇرىلىمعا قاجەتتىلىكتى ارتتىرا وتىرىپ, ەكونوميكاعا دا وزگەرىستەر اكەلەدى, بۇل مەملەكەتتىڭ الدىنا جاڭا مىندەتتەر قويادى» دەيدى وشاقباەۆ.

الدا شەشىلمەگەن ماسەلەلەر مەن ماڭىزدى سىن-قاتەرلەر بارىن دا جاسىرمايدى جۋرناليست. 2025 جىل ەكونوميكا مەن ساياسات تۇرعىسىنان تاۋەكەلدەر بار. ال ونى شەشۋ ازاماتتىق قوعامنىڭ ودان ارعى كۇش-جىگەرى مەن باستامالارىنا بايلانىستى.