OTANDYQ ǴALYMDAR «FOTOKATALIZATOR» JASADY

Elimizdegi taza sý qory jyl sanap azaıyp keledi. «Aldaǵy segiz jylda tirshilik nárine tapshylyq 15 paıyzǵa jetýi múmkin». Sarapshylar osylaı deıdi. Qazir máseleni sheshýge otandyq ǵalymdar atsalysyp jatyr. Olar sýdaǵy lastaýshy zattardyń ydyraýyn jedeldetetin «fotokatalızator» jasap shyǵardy.

Onyń ekologııaǵa da oń áseri bar kórinedi. Adamzat úshin aýadan keıingi qajettilik sýda. Onsyz tirshilik toqtaıdy. Biraq ol shekteýli resýrsqa aınaldy. Taza sý qorynyń kólemi azaıyp jatyr. Máseleni sheshýge otandyq ǵalym Batýhan Tatyqaev 4 adamnan quralǵan komandasymen kirisken.

Mysaly myna untaq tárizdes zat «fotokatalızator» dep atalady. Ol kún sáýlesiniń áserinen sýdaǵy lastaýshy zattardyń zııansyz elementterge ydyraýyn tez iske asyrady. Sondaı-aq ol ońaı sıntezdeledi. Batýhan Tatyqaev, energııa saqtaý júıeleri zerthanasynyń jetekshi ǵylymı qyzmetkeri: — Fotokatalızatordy qorshaǵan ortany tazartý jáne jasyl sýtekti óndirý úshin qoldanamyz.

Qorshaǵan ortany tazartý degenimizde organıkalyq zattarmen lastanǵan sýlardy fotokatalıtıkalyq jolmen tazartý jáne aýadaǵy organıkalyq úshkir zattardy osy jolmen tazartý bolyp tabylady. Biz qorshaǵan ortaǵa zııany az tıetin tehnologııalardy damytýymyz kerek. Al endi hımııalyq tehnologııa degende, árdaıym bizge energııa kózi kerek. Ol – kún sáýlesi. «Qazir elimizde 600 myńnan astam adam taza aýyzsýǵa zárý. Bul resmı statıstıka. 2040 jylǵa taman onyń tapshylyǵy 50 paıyzǵa jetedi degen boljam da bar. Al 2050-shi jyly elimiz «sýǵa óte muqtaj» elderdiń sanatyna kirýi múmkin. Sondyqtan ekologııaǵa oń áseri tıetindeı sý tazartatyn jańa tehnologııalardy jasaǵan ǵalymdarǵa qoldaý qajet», — deıdi sarapshylar. Aıjan Sqaqova, ekolog: — Qazaqstanda sý resýrstaryna, ásirese onyń lastanýyna ákeletin ónerkásip oryndary kóp. Qazir eldegi 69 ózen «lastanǵan» sanatyna kiredi. Tek 9-y «ortasha lastanǵan» qatarynda. Mundaı kórsetkishter kóńil kónshitpeıdi. Biz ekologııa men tirshilik náriniń lastanýyna jol bermeýimiz kerek.

Al bul rette, arnaıy tehnologııa oılap tabatyn ǵalymdardyń róli aıyryqsha. Olarǵa qoldaý qajet. Osydan 2 jyl buryn Batýhan Tatyqaevtyń bastaýy Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi tarapynan qoldaý tapty. Jańa tehnologııany zerttep, ony jasap shyǵarý jobasyna vedomstvo 50 mıllıon teńgeden astam qarjy bólgen.