پاكىستاندىق قايراتكەر توقاەۆتىڭ ادىلەتتى قازاقستانعا ارنالعان ەكونوميكالىق جوسپارىنا پىكىر ءبىلدىردى

پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ جولداۋىندا «ادىلەتتى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق باعىتى» اتتى اۋقىمدى ەكونوميكالىق رەفورمالار باعدارلاماسىن جاريالادى. بۇل كەشەندى جوسپار قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق تۇرعىدان ءوزىن-ءوزى قامتاماسىز ەتۋىن نىعايتا وتىرىپ, حالقى ءۇشىن گۇلدەنگەن بولاشاق قۇرۋعا دەگەن تالپىسىن كورسەتەدى.

جولداۋدىڭ نەگىزگى تاقىرىپتارىنىڭ ءبىرى ەلدە سەنىمدى ونەركاسىپتىك بازانى تەز ارادا قۇرۋ قاجەتتىلىگى بولدى. ەكونوميكانىڭ قوزعاۋشى كۇشى رەتىندە يندۋستريالاندىرۋعا باسا نازار اۋدارۋ قازاقستاننىڭ ساياسي لاندشافتىندا جاڭالىق ەمەس. الايدا پرەزيدەنتتىڭ اۋىر ماشينا جاساۋ, ۋراندى بايىتۋ جانە اۆتوكومپونەنتتەر سياقتى سەكتورلاردى جەدەل دامىتۋعا شاقىرۋى ەكونوميكانى ارتاراپتاندىرۋعا دەگەن ۇمتىلىسىنىڭ ارتقانىن كورسەتەدى. سونىمەن قاتار شەتەلدىك جانە وتاندىق ينۆەستورلارعا العاشقى ءۇش جىلدا سالىقتىق جەڭىلدىكتەر بەرۋ تۋرالى ۇسىنىس قازاقستاننىڭ وسى ومىرلىك ماڭىزدى سەكتورلارعا ەلەۋلى ينۆەستيتسيالار تارتۋعا تىرىساتىنىن اڭعارتادى.

پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ سالىق-بيۋدجەت جانە اقشا-نەسيە ساياساتىن ۇيلەستىرۋگە شاقىرۋى تۇراقتى ەكونوميكالىق وسىمگە قول جەتكىزۋگە دەگەن قۇلشىنىسىن كورسەتەدى. 6-7 پايىزدىق ءوسىمنىڭ نىسانالى كورسەتكىشى امبيتسيالى, بىراق قازاقستاننىڭ ۇزاق مەرزىمدى دامۋى ءۇشىن قاجەت. مۇنداي وسىمگە قول جەتكىزۋ ينفلياتسيا مەن قارجىلىق تۇراقسىزدىققا قاۋىپ توندىرمەي, ەكونوميكالىق بەلسەندىلىكتى ىنتالاندىرۋ ءۇشىن فيسكالدىق جانە مونەتارلىق قۇرالداردى ساقتىقپەن باسقارۋدى تالاپ ەتەدى.

ەل باسشىسىنىڭ باسەكەلەستىكتى ارتتىرۋ جانە كورپوراتيۆتىك نەسيەلەۋدى ۇلعايتۋ ءۇشىن شەتەلدىك بانكتەردى تارتۋعا باسا نازار اۋدارۋى بيزنەس ءۇشىن كاپيتالدىڭ قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ جولىنداعى ماڭىزدى قادام بولىپ تابىلادى. نەسيەگە بارابار قولجەتىمدىلىك كاسىپكەرلىك پەن بيزنەستى كەڭەيتۋ ءۇشىن وتە ماڭىزدى, بۇل ءوز كەزەگىندە ەكونوميكالىق ءوسۋدى ىنتالاندىرادى.

شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىك – كەز كەلگەن ەكونوميكانىڭ تىرەگى. ال پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ ولاردى قولداۋ جونىندەگى ۇستانىمى ماقتاۋعا تۇرارلىق. اكتيۆتەردى باسقارۋداعى اشىقتىقتى ارتتىرۋعا جانە شاعىن بيزنەستى بىرىكتىرۋدى ىنتالاندىرۋعا باعىتتالعان باستامالار باسەكەلەستىكتى تەڭەستىرۋگە جانە نارىقتاعى مونوپوليانى ازايتۋعا كومەكتەسەدى. تۇراقتى جانە سەرپىندى ەكونوميكا ءۇشىن جەكە سەكتوردىڭ ءوسۋى مەن ءارتاراپتاندىرىلۋى وتە ماڭىزدى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ تۇراقتىلىق پەن قورشاعان ورتانى قورعاۋعا باسا نازار اۋدارۋى تازا ەنەرگيا كوزدەرىنە جاھاندىق اۋىسۋدى راستايدى.

قازاقستاننىڭ جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنىڭ الەۋەتىن ارتتىرۋ جانە سۋتەگى ءوندىرىسىن دامىتۋ جوسپارلارى ەنەرگەتيكالىق ساياساتقا دەگەن پەرسپەكتيۆالىق كوزقاراستى كورسەتەدى. ال اتوم ەلەكتر ستانساسىن سالۋ بويىنشا جالپىحالىقتىق رەفەرەندۋم وتكىزۋ تۋرالى ۇسىنىس ەنەرگەتيكانى جاۋاپتى جانە اشىق دامىتۋعا دەگەن ۇمتىلىستى كورسەتەدى. بۇل قادام شەشىمنىڭ قازاقستاندىقتاردىڭ قالاۋى مەن مۇددەلەرىنە ساي كەلەتىنىنە كەپىلدىك بەرەدى.

قازاقستاننىڭ اقپاراتتىق تەحنولوگياعا باعدارلانعان ەل بولۋعا ۇمتىلىسى جاھاندىق ۇردىستەرگە سايكەس كەلەدى. قاسىم-جومارت كەمەل ۇلىنىڭ قازاقستاننىڭ ەلەكتروندىق ۇكىمەت جانە فينتەح-تەحنولوگيالاردى دامىتۋ سالاسىنداعى الەمدىك كوشباسشىلاردىڭ قاتارىنا كىرەتىنىن مويىنداۋى ەلدىڭ تسيفرلىق سالاداعى الەۋەتىن كورسەتەدى. 2026 جىلعا قاراي ءىت-قىزمەتتەرىنىڭ ەكسپورتىن ءبىر ميلليارد دوللارعا دەيىن ۇلعايتۋ ماقساتى شەتەلدىك ءىرى IT-كومپانيالارمەن سەرىكتەستىك ورناتۋ ارقىلى تەحنولوگيا سەكتورىنىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتىن پايدالانۋعا دەگەن ۇمتىلىستى كورسەتەدى. پرەزيدەنتتىڭ قازاقستان اقپاراتتىق تەحنولوگياعا باعدارلانعان ەلگە اينالۋى كەرەك دەگەن كوزقاراسى تسيفرلىق ترانسفورماتسيا داۋىرىنە سايكەس كەلەدى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ ەلدى ەۋرازياداعى ءىرى ترانزيتتىك حابقا اينالدىرۋ جونىندەگى كوزقاراسى مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق ءوسىمى ءۇشىن وتە ماڭىزدى. قۇرعاق پورتتار مەن كونتەينەرلىك توراپتار سياقتى كولىك ينفراقۇرىلىمىنا ينۆەستيتسيا سالۋ ايماقتاعى ساۋدا مەن بايلانىستى جەڭىلدەتۋ ءۇشىن باستى ءرول اتقارادى. بۇعان قوسا, كورشى ەلدەرمەن, سونىڭ ىشىندە رەسەيمەن, قىتايمەن, ورتالىق جانە وڭتۇستىك ازيا ەلدەرىمەن وڭ ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناستاردى ساقتاۋ بۇل پايىمدى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ماڭىزدى بولىپ سانالادى. قازاقستاننىڭ ستراتەگيالىق ورنالاسۋى ونى ايماقتىق ساۋدا جولدارىنىڭ تىرەگى ەتەدى جانە بۇل قارىم-قاتىناستاردى نىعايتۋ ايتارلىقتاي ەكونوميكالىق مۇمكىندىكتەر اشۋى مۇمكىن.

اۋداندار مەن قالا اكىمدەرىنىڭ سايلاۋىن وبلىستىق دەڭگەيدە ۇيىمداستىرۋ تۋرالى شەشىم جەرگىلىكتى باسقارۋ مەن تومەنگى دەڭگەيدە دەموكراتيانى قامتاماسىز ەتۋدى كورسەتەدى. جەرگىلىكتى باسشىلاردىڭ وكىلەتتىكتەرىن كەڭەيتۋ رەسۋرستاردى تيىمدىرەك بولۋگە جانە قازاقستاننىڭ ءارتۇرلى ايماقتارىنىڭ ناقتى قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىراتىن بەيىمدەلگەن دامۋ باستامالارىنا اكەلۋى مۇمكىن.

قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ جولداۋى سونىمەن قاتار اۋىل شارۋاشىلىعى مەن گازداندىرۋدان باستاپ سۋ قاۋىپسىزدىگىنە دەيىنگى ءارتۇرلى سالالاردى قامتىدى. ازاماتتاردى, اسىرەسە, جاستاردى «ادال ازامات» نەمەسە سانالى ازامات قۇندىلىقتارىن بويىنا سىڭىرۋگە شاقىرۋ مەملەكەت قۇرۋداعى مىنەز بەن ادالدىقتىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ كورسەتەدى. بۇل قۇندىلىقتار ادىلەتتى قوعام قۇرۋدىڭ اجىراماس بولىگى بولىپ تابىلادى.

پرەزيدەنتتىڭ ۇكىمەتتى بيۋروكراتيالىق كەدەرگىلەرسىز ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك ساياساتتى جۇزەگە اسىرعانى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋعا باسا نازار اۋدارۋى ءتيىمدى باسقارۋ مەن ساياساتتى جۇزەگە اسىرۋعا دەگەن ۇمتىلىستى كورسەتەدى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ حالىققا جولداۋىندا قازاقستاننىڭ ترانسفورماتسيالىق ەكونوميكالىق رەفورمالارىنىڭ جول كارتاسى كورسەتىلگەن. بۇل جول كارتاسى ازاماتتاردىڭ ءال-اۋقاتىنا, ەكونوميكانى ارتاراپتاندىرۋعا, تۇراقتىلىققا, تەحنولوگيالىق جەتىستىكتەرگە جانە ءتيىمدى باسقارۋعا باسىمدىق بەرەدى. قازاقستان ءوز حالقىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتا وتىرىپ, ءوزىن الەمدىك ارەنادا سەرپىندى ويىنشى رەتىندە كورسەتۋگە دايىن سىني كەزەڭدە تۇر. وسى رەفورمالاردىڭ ءساتتى جۇزەگە اسۋى قازاقستاننىڭ گۇلدەنگەن جانە ادىلەتتى بولاشاققا دەگەن ۇمتىلىسىن كورسەتەدى.

مۇحاممەد اسيف نۇر,
بەيبىتشىلىك جانە ديپلوماتيالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ جانە ورتالىق ازيا مەن ەۋرازيانى زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى