Álem jańalyqtary
Parıjde jańa memleket qurý týraly kelisimge qol qoıyldy
Foto: lnc.nc
Parıjde Franııa úkimeti men Jańa Kaledonııa arhıpelagy turǵyndarynyń ókilderi arasynda kelisimge qol qoıyldy. Arhıpelag jańa memleketke aınalady, biraq Franııadan táýelsizdigin tolyq almaıdy. Franııa premer-mınıstri Fransýa Baırý bul kelisimge “tarıhı” dep baǵa berdi, dep jazdy qandastar.kz
Bul týraly Stan.kz aqparat agenttigi Les Nouvelles Calédoniennes basylymyna silteme jasap habarlaıdy.
Basylymnyń habarlaýynsha, kelisimde Jańa Kaledonııa azamattyǵyn engizý qarastyrylǵan. Arhıpelag turǵyndary bul azamattyqty franýz azamattyǵymen qatar ala alady. Sondaı-aq jańa memleket óz syrtqy saıasatyn derbes aıqyndaı alady.
Turǵyndardyń ózin-ózi bıleýi týraly jańa referendým ótkizý ıdeıasy alynyp tastaldy, biraq kelisimniń ózi Jańa Kaledonııa turǵyndarynyń daýysy negizinde shyǵarylady. Al provınııalyq saılaýlar 2026 jyldyń mamyr-maýsym aılaryna shegeriledi degen boljam bar.
Eske salaıyq, 2024 jyldyń kókteminde Jańa Kaledonııada Parıj usynǵan reformaǵadaǵy saılaý júıesine qatysty jappaı tártipsizdikter boldy.
Franııa parlamenti usynǵan zań jobasy narazylyqtarǵa sebep boldy. Ol jergilikti saılaýlarda daýys berý quqyǵyna ıe azamattardyń sanyn keńeıtýdi kózdedi. Qoldanystaǵy zań boıynsha, aralda tek 1998 jylǵa deıin saılaý tizimine engen azamattar men olardyń balalary ǵana daýys bere alady. Jańa Kaledonııada táýelsizdik týraly úsh referendým sátsiz aıaqtalǵannan keıin, Franııa arhıpelagta 10 jyldan astam ýaqyt turaqty turyp jatqan barlyq adamdarǵa daýys berý quqyǵyn berýdi josparlaǵan.
Bul reforma arhıpelag halqynyń 40 paıyzyn quraıtyn baıyrǵy turǵyndar — kanaktardyń saıası yqpalyn tómendetedi degen qaýip týdy.
Franııa Jańa Kaledonııany 1853 jyly óz qaramaǵyna alyp, 1946 jyly bul aýmaqqa franýzdyń teńiz asyp jatqan ıeligi mártebesin bergen. Jańa Kaledonııa — álemdegi úshinshi iri nıkel óndirýshi, alaıda bul sala daǵdarysqa baılanysty toqyrap tur. Búginde aımaq turǵyndarynyń árbir besinshisi kedeılik sheginen tómen ómir súrip jatyr.
