رەيتينگ: قازاقستان زەينەتاقى جۇيەسىنىڭ تۇراقتىلىعى بويىنشا كوش باستادى

فوتو: اشىق دەرەككوز

ساقتاندىرۋ سالاسىنداعى Allianz جەتەكشى كومپانياسى ءوزىنىڭ Allianz زەينەتاقى يندەكسىن پايدالانا وتىرىپ, 71 ەلدىڭ زەينەتاقى جۇيەسى تالدانعان جاھاندىق زەينەتاقى ەسەبىنىڭ جاڭا باسىلىمىن شىعاردى. وندا قازاقستان اۋستريا, يسپانيا, چيلي, سينگاپۋر, گونكونگ, قىتاي جانە باسقا دا كوپتەگەن ەلدەن وزىپ, 26-ورىنعا ورنالاستى, دەپ حابارلايدى qandastar.kz

2023 جىلى قازاقستان يندەكستەگى 75 ەلدىڭ ىشىندە 34-ورىنعا يە بولعان ەدى.

Allianz زەينەتاقى يندەكسى (API) زەينەتاقى جۇيەلەرىنىڭ تۇراقتىلىعى مەن تۇتاستىعىن كەشەندى باعالاۋعا نەگىزدەلگەن. ول ءۇش ىشكى يندەكستەن جانە 1-دەن 7-گە دەيىنگى شاكىل بويىنشا باعالانعان 40 ءتۇرلى ولشەمنەن تۇرادى, مۇنداعى 1 ەڭ جاقسى ناتيجەنى بىلدىرەدى. قازاقستاننىڭ زەينەتاقى جۇيەسىنىڭ API يندەكسى – 3,5 بالل.

دەموگرافيالىق وزگەرىستەردىڭ قارقىنىن, مەملەكەتتىك قارىزدى جانە جالپى ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن باعالايتىن ءبىرىنشى سۋب-يندەكس بويىنشا قازاقستاننىڭ جيناعان ۇپايى 4,1 بالعا جەتتى (2023 جىلى – 3,5 بالل). بۇل كورسەتكىش ءباا-دە (2,3 بالل), اۋستراليادا (2,6 ۇپاي) جانە يزرايلدە (2,9 ۇپاي) جوعارى.

زەينەتاقى جۇيەسىنىڭ تۇراقتىلىعىن باعالايتىن ەكىنشى سۋب-يندەكس بويىنشا قازاقستان 3,6 بالل جينادى (2023 جىلى – 3,6 بالل). بۇل سۋب-يندەكستەگى ەڭ جاقسى ناتيجەلەردى يندونەزيا, دانيا جانە بولگاريا (2,1-دەن 2,3-كە دەيىنگى ۇپايلارمەن) نەگىزىنەن زەينەت جاسىن ۇلعايتۋ جانە ولاردىڭ زەينەتاقى جۇيەلەرىنە قور قۇرامداۋىشىن ەنگىزۋ ارقىلى قول جەتكىزدى.

زەينەتاقى جۇيەسىنىڭ قارتتىق كەزەڭدە ءومىر ءسۇرۋدىڭ لايىقتى (جەتكىلىكتى) دەڭگەيىن قانشالىقتى قامتاماسىز ەتە الاتىنىن باعالايتىن ءۇشىنشى سۋب-يندەكس بويىنشا قازاقستاندىق زەينەتاقى جۇيەسى 3,2 بالل (2023 جىلى – 3,3 بالل) جينادى. دانيا, نيدەرلاندى جانە جاڭا زەلانديا – وسى رەيتينگتىڭ كوشباسشىلارى (ۇپايلارى 1,7-دەن 2,0-گە دەيىن), ولار زەينەتاقى جۇيەسىنىڭ ەكىنشى جانە ءۇشىنشى دەڭگەيلەرىنىڭ مىقتى قور قۇرامداۋىشتارىنا يە.

ەسەپكە ساي, بارلىق تالدانعان زەينەتاقى جۇيەلەرى بويىنشا ورتاشا بالل – 3,7. Allianz نۇسقاسى بويىنشا, زەينەتاقى جۇيەسى ەڭ جاقسى ەل – دانيا. 2023 جىلى دا وسى ەل كوشتى باستاعان ەدى, جيناعان ۇپاي سانى – 2,3. ەكىنشى جانە ءۇشىنشى ورىندا – نيدەرلاندى مەن شۆەتسيا (2,6 بالل), ودان ءارى جاڭا زەلانديانى ىعىستىرىپ, 2,7 بالل جيناعان جاپونيا ءتورتىنشى ورىنعا جايعاستى. جاڭا زەلانديا – 2,8 بالل, يزرايل – 3, اۋستراليا, ۇلىبريتانيا, نورۆەگيا جانە اقش – 3,2 بالل جينادى.

رەيتينگتەگى ەڭ تومەنگى ورىنداردى ماروككو, ءۇندىستان, لاوس, مالايزيا, شري-لانكا ەلدەرىنىڭ زەينەتاقى جۇيەلەرى الادى (4,5-تەن 5 ۇپايعا دەيىن). بۇل ەلدەردە حالىقتى زەينەتاقى جۇيەسىمەن قامتۋ ماسەلەسى اسا وتكىر بوپ تۇر, سەبەبى   بەيرەسمي جۇمىسپەن قامتۋ باسىم.

Allianz Group – الەمنىڭ 70-كە جۋىق ەلىندەگى 125 ميلليون جەكە تۇلعالار مەن كورپوراتيۆتىك كليەنتتەرگە قىزمەت كورسەتەتىن ساقتاندىرۋ كومپانيالارى مەن اكتيۆتەردى باسقارۋشىلار اراسىنداعى الەمدىك كوشباسشى. ءوز قىزمەتى اياسىندا Allianz جەكە جانە كورپوراتيۆتى ساقتاندىرۋ قىزمەتتەرىنىڭ كەڭ سپەكترىن ۇسىنادى, سونىڭ ىشىندە جىلجىمايتىن م ۇلىكتى, ءومىردى جانە دەنساۋلىقتى ساقتاندىرۋ, كومەك قىزمەتتەرى, نەسيەلىك ساقتاندىرۋ جانە حالىقارالىق بيزنەستى ساقتاندىرۋ. سونىمەن قاتار كومپانيا ەكونوميكانىڭ ءارتۇرلى سالالارىندا زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋمەن بەلسەندى اينالىسادى, سونىڭ ىشىندە الەمنىڭ زەينەتاقى جۇيەلەرىن تالداۋ بويىنشا ەسەپتەر شىعارادى.

ەسەپتە حالىقتىڭ قارتايۋ ماسەلەسىنە ەرەكشە نازار اۋدارىلادى. بۇۇ-نىڭ سوڭعى بولجامدارىنا سايكەس, الداعى 25 جىل ىشىندە 65 جانە ودان جوعارى جاستاعى ادامداردىڭ سانى 2 ەسەگە جۋىق, ياعني قازىرگى 857 ميلليوننان 2050 جىلى 1 578 ميلليونعا دەيىن وسەتىنى اتاپ وتىلگەن. بالا تۋ دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋى ەڭبەككە قابىلەتتى جاستاعى حالىق سانىنىڭ ءوسۋىن باياۋلاتىپ, عاسىردىڭ ورتاسىنا قاراي 15 پەن 64 جاس ارالىعىنداعى ءاربىر 100 ادامعا 65 جاستان اسقان 26 ادام كەلەتىن بولادى. ال قازىرگى ۋاقىتتا بۇل كورسەتكىش سانى 16 ادامعا تەڭ. بۇكىل جەر شارىنىڭ 75% قۇراپ, تالداۋعا تۇسكەن 71 ەلدەگى تۋ دەڭگەيى گونكونگتاعى ءبىر ايەلگە 0,7 بالادان, نيگەريادا 4,4 بالاعا دەيىن قۇبىلىپ وتىرادى. بۇل ەلدەر, سونداي-اق  ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىنىڭ دا جوعارى جانە تومەنگى شەكتەرىن كورسەتە الادى. گونكونگتا – ورتا ەسەپپەن 85,6 جىل بولسا, نيگەريادا – 54,6 جىل. زەينەت جاسىنداعى ادامداردىڭ ەڭبەككە قابىلەتتى جاستاعى 100 ادامعا شاققانداعى سانىن كورسەتەتىن دەموگرافيالىق جۇكتەمە كوەففيتسيەنتىنىڭ (دجك) كورسەتكىشتەرى ءار ەلدە ءارتۇرلى.

يندۋستريالىق جاعىنان دامىعان ەلدەردىڭ كوپشىلىگىندە دجك-نىڭ جالپى دەڭگەيى الاڭداۋشىلىق تۋدىرسا, كوپتەگەن دامۋشى ەلدەردە جىلدام قارتايۋ قارقىنى الاڭداۋشىلىققا سەبەپ بولىپ وتىر. قارتايۋ قارقىنى ەڭ جىلدام ەلدەر – گونكونگ, وڭتۇستىك كورەيا, تايۆان جانە ساۋد ارابياسى. دەسەك تە, 2050 جىلى الەمدەگى ەڭ «كارى» 20 ەل نەگىزىنەن ەو-عا مۇشە ەلدەردەن تۇراتىن بولادى: يتاليا, يسپانيا, گرەتسيا جانە پورتۋگاليا ەلدەرىندە دجك 60% اسادى. نيگەريا, كەنيا جانە پاكىستانداعى تۋ دەڭگەيى ءالى دە جوعارى, ال ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىنىڭ سالىستىرمالى تۇردە تومەن بولۋىنا وراي, حالقى ەڭ جاس مەملەكەتتەر قاتارىندا بولادى.

Allianz ساراپشىلارى دەموگرافيالىق وزگەرىستەردىڭ زەينەتاقى جۇيەسىنە تيگىزەتىن كەرى اسەرىن ازايتۋدىڭ ءبىر جولى – مەملەكەتتىك زەينەتاقى جۇيەسىن جيناقتاۋشى قۇرامداۋىشپەن تولىقتىرۋ ەكەنىن اتاپ كورسەتتى.

سونىمەن قاتار ەسەپتە  زەينەتاقى جۇيەسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى  – قارتتىق شاقتاعى ۇزاق ءومىر ءسۇرۋ مەن كەدەيلىك قاۋپىنەن قورعاۋ, سونداي-اق قارتتىقتا لايىقتى ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن قامتاماسىز ەتۋ ەكەنى ەسكەرتىلگەن. سوندىقتان زەينەتاقى جۇيەلەرىن رەفورمالاۋ نەمەسە قۇرۋ كەزىندە ساياساتكەرلەر ولاردىڭ ۇزاقمەرزىمدى تۇراقتىلىعىن عانا ەمەس, سونىمەن بىرگە ولاردىڭ لايىقتىلىعىن دا ەسكەرۋى كەرەك. ەگەر مەملەكەتتىك زەينەتاقى جۇيەلەرى قاريا شاقتاعى لايىقتى ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن قامتاماسىز ەتە الماسا, وندا سالىق سالۋ جوسپارىندا قوسىمشا جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلىپ, مەملەكەت سۋبسيديا بولەتىن زەينەتاقى ونىمدەرى, كاسىبي جانە جەكە زەينەتاقى جوسپارلارى قولجەتىمدى بولۋى ءتيىس.

زەينەتاقى جۇيەسىنىڭ لايىقتىلىعى تۇرعىسىنان رەفورمالاۋدى از دارەجەدە قاجەت ەتەتىن ەلدەر – دانيا, نيدەرلاندى جانە جاڭا زەلانديا. بۇل ەلدەردە قازىردىڭ وزىندە قوسىمشا كاسىبي جيناقتاۋ باعدارلامالارى مەن جەكە زەينەتاقىمەن قامسىزداندىرۋ زەينەتاقى جۇيەلەرىنىڭ نەگىزگى ەلەمەنتى بولىپ سانالادى.

زەينەتاقى جۇيەلەرىنىڭ لايىقتىلىعى, سونداي-اق  كىرىستى الماستىرۋ كوەففيتسيەنتىمەن (كاك) دە انىقتالادى. تالداۋعا الىنعان ەلدەردىڭ مەملەكەتتىك زەينەتاقى جۇيەلەرىندەگى ورتاشا جالپى كاك 53% تەڭ. بۇل رەتتە كوەففيتسيەنتتەر وڭتۇستىك افريكادا 8%-دان برازيليادا 88%-عا دەيىن وزگەرەدى. قازاقستانداعى كاك 2024 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا, 41% كورسەتتى. الايدا حالىقارالىق ەڭبەك ۇيىمى (حەۇ) زەينەتاقى رەفورمالارىنا بايلانىستى كەيبىر ەۋروپالىق مەملەكەتتەردەگى زەينەتاقى تولەمدەرىنىڭ دەڭگەيى جارنالاردى 30 جىل بويىنا جۇزەگە اسىرعاننان كەيىن كىرىستىڭ ۇسىنىلىپ جۇرگەن 40-45% ەڭ تومەنگى دەڭگەيىنەن دە ازايۋ قاۋپى بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى. بۇل زەينەتاقى جۇيەلەرىنىڭ قوسىمشا جيناقتاۋشى دەڭگەيلەرىن شۇعىل نىعايتۋ قاجەتتىلىگىن راستايدى.

Allianz ەسەبىندە «مەملەكەتتىك زەينەتاقى جۇيەلەرى تۋ كوەففيتسيەنتىنىڭ تومەندەۋى جانە ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىنىڭ ارتۋى جاعدايىندا دەموگرافيالىق قيىندىقتاردى جەڭە الا ما?» دەگەن سۇراق قويىلعان. ءارتۇرلى ەلدەردىڭ زەينەتاقى جۇيەلەرىن جان-جاقتى تالداۋ ناتيجەسىندە ەڭبەككە قابىلەتتى حالىقتىڭ جارنالارى قازىرگى زەينەتكەرلەردىڭ زەينەتاقىسىن قارجىلاندىرۋعا پايدالانىلاتىن تاراتۋ جۇيەلەرى (pay-as-you-go)  قاعيداتى بويىنشا قارجىلاندىرىلاتىن جۇيەلەر ۇزاقمەرزىمدى قارجىلىق تۇراقتىلىقتى جانە قارتتىق شاقتا لايىقتى زەينەتاقى تولەمدەرىمەن قامسىزداندىرا الاتىن جاقسى ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىنە كەپىلدىك بەرە المايدى دەگەن قورىتىندى جاسالدى.

مىندەت – زەينەتاقى جۇيەلەرىنىڭ تۇراقتىلىعى مەن لايىقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ جانە زەينەتاقىنى جيناقتاۋشى قۇرامداۋىش ەسەبىنەن قوسىمشا قارجىلاندىرۋ ءۇشىن قاجەتتى جاعدايلار جاساۋ اراسىنداعى تەڭگەرىمدى تابۋ. سونىمەن قاتار ەگدە جاستاعى جۇمىسشىلارعا ەڭبەك قىزمەتىن جالعاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرۋ مەملەكەتتىك زەينەتاقى جۇيەلەرىنىڭ تەپە-تەڭدىگىن ساقتاۋ ءۇشىن دە ماڭىزدى.

وسىلايشا, ەسەپتە ء«مىنسىز» زەينەتاقى جۇيەسى – بۇل مەملەكەتتىك زەينەتاقى جۇيەسى (pay-as-you-go) مەن جيناقتاۋشى زەينەتاقى جۇيەسى اراسىنداعى دۇرىس تەڭگەرىم دەگەن قورىتىندى جاسالعان. وسى ەكى قۇرامداۋىشتى بىرىكتىرەتىن ەلدەردىڭ دەموگرافيالىق وزگەرىستەرگە جانە زەينەتاقى جۇيەسىنىڭ ۇزاقمەرزىمدى كەلەشەكتەگى تۇراقتىلىعى مەن زەينەتاقى تولەمدەرىنىڭ جەتكىلىكتىلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە دايىندىعى جاقسى بولماق. الايدا  جۇمىسى ءتيىمدى ەڭبەك نارىعى كەز كەلگەن زەينەتاقى رەفورماسىن ءساتتى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن قاجەتتى شارت بولىپ سانالادى, بۇل دامۋشى نارىقتارداعى رەسمي جۇمىسپەن قامتۋ ۇلەسىنىڭ ۇلعايۋىن جانە ەڭبەك نارىقتارىنىڭ ءوندىرىسى دامىعان ەلدەردەگى قارتايعان جۇمىس كۇشىنىڭ قاجەتتىلىكتەرىنە بەيىمدەلۋىن بىلدىرەدى.