Rústem Qabjanov: Qorqynysh Semeı tragedııasymen baılanysty, biraq AES beıbit maqsatqa, energııa óndirýge negizdeletinin eskerý kerek

Foto: ashyq derekkóz

Qazaqstanda atom elektr stansasyn (AES) salý máselesi qyzý talqylandy, ıadrolyq energııa týraly alyp-qashpa áńgime az emes,- dep jazady qandastar.kz

ECOJER Qazaqstandyq ekologııalyq bastamalar qaýymdastyǵynyń bas dırektory Rústem Qabjanovtyń aıtýynsha, atalǵan máseleni praktıkalyq turǵydan, obektıvti túrde qarastyrý mańyzdy.

Eń aldymen, aıqyn faktilerdi alǵa shyǵarý kerek. Moıyndaýdy qajet etetin basty dúnıe, Qazaqstannyń aldynda kúrdeli energetıkalyq synaq tur. Ekonomıka ósip, halyq sany artyp, elektr energııasyna degen suranys turaqty ósip jatyr.

“Qoldanystaǵy qýat kózderi kóp uzamaı suranysty qanaǵattandyra almaıdy. Bul elektr energııasynyń tapshylyǵyna jáne sonyń saldarynan damýdy tejeýi múmkin. Bul rette Qazaqstandaǵy elektr energııasyn óndirýdiń negizgi bóligin kómirmen jumys isteıtin elektr stanııalar qamtamasyz etip otyrǵanyn eskergen durys. Bul ádis salystyrmaly túrde arzan bolǵanymen, qorshaǵan ortaǵa zor zııan keltiredi. Atmosferaǵa túsetin parnıktik gazdardyń, kúkirt pen azot oksıdteriniń jáne qatty bólshekterdiń shyǵaryndylary aýanyń lastanýyna, klımattyń ózgerýine jáne halyq densaýlyǵynyń nasharlaýyna ákeledi”, – dedi ol.

Qazaqstan qazirdiń ózinde alańdatarlyq klımattyq ózgeristerdi bastan keshirýde: qurǵaqshylyq jıilep, jer degradaııalanýda, aýa raıy ózgeriske ushyrap keledi. Munyń bári qoldanystaǵy energııa kózderinen shyǵatyn parnıktik gazǵa baılanysty. Ári qaraı bul jaıt údese, keri áser kóbeıedi, ıaǵnı biz tezirek ekologııalyq taza tehnologııaǵa kóshýimiz kerek dep otyr mamandar. Árıne, kún jáne jel elektr stanııalary sııaqty jańartylatyn energııa kózderi (JEK) kómir óndirýge balama bola alady.

Degenmen, jańartylatyn energııa kózderiniń úzdiksiz jumys isteýi úshin generaııanyń aýytqýyn óteı alatyn rezervtik «teńdestirýshi» qýat qajet. Biraq oǵan qol jetkizý arzan shyǵyn emes, bul sózsiz elektr energııasy tarıfteriniń aıtarlyqtaı ósýine ákelýi de ǵajap emes.

“Mundaı jaǵdaıda AES salý tıimdi sheshim dep oılaımyn. Daý-damaıǵa qaramastan, qazirgi zamanǵy atom elektr stanııalary eń sońǵy qorǵanys jáne basqarý júıelerimen jabdyqtalǵan, ári joǵary tehnologııalyq qondyrǵy bolyp tabylady. «Beıbit atomnyń» ıadrolyq energııany áskerı maqsatta paıdalanýdan túbegeıli aıyrmashylyǵy bar.

El turǵyndarynyń qorqynyshy Semeı polıgonynyń tragedııasymen baılanysty, biraq AES tek beıbit jáne asa mańyzdy maqsatqa – elektr energııasyn óndirýge arnalǵan. Sonymen qatar Qazaqstan Aqtaý qalasynda elektr qýatyn óndirip qana qoımaı, sýdy tuщytýǵa múmkindik bergen ıadrolyq reaktordy paıdalaný tájirıbesin qolǵa alyp kórdi”, – dedi R.Qabjanov.

Qoǵamdyq talqylaýlar kezinde jıi qoıylatyn suraqtardyń biri – AES-tiń Balqash kóline áseri týraly boldy. Sarapshy reaktorlardy salqyndatý úshin paıdalanylǵan sý kólge ketpeıdi, bul termııalyq nemese radıoaktıvti lastaný qaýpin tolyǵymen joıady dep sendirip otyr. Oǵan qosa barlyq tehnologııalyq sheshimder tehnıkalyq qujattamada naqty kórsetilip, tıisti jobalyq qujattarmen rastalady jáne Qazaqstannyń qoldanystaǵy ekologııalyq zańnamasyna sáıkes qorshaǵan ortaǵa áserdi baǵalaý rásiminen ótýi kún tártibine shyǵady.

“Bastapqy ınvestıııalardyń joǵary bolýyna qaramastan, atom elektr stanııasynan elektr energııasyn óndirý quny turaqty bolyp qalady. Eń bastysy, atom elektr stansasy elimizdiń energetıkalyq táýelsizdigin qamtamasyz etedi”, – dedi maman.