جاڭالىقتار
شىڭعىس مۇقان: سپورتشىلار ءدىني يدەولوگيا جەتەگىندە كەتىپ, ۇلتتىق بىرەگەيلىگىن جوعالتىپ الماسا ەكەن
فوتو: Olympic.kz
الەمدىك بەستسەللەر كىتاپتاردى قازاق تىلىندە سويلەتىپ جۇرگەن «مازمۇنداما» جوباسىنىڭ اۆتورى شىڭعىس مۇقان الەۋمەتتىك جەلىدە قىزۋ تالقىعا ءتۇسىپ جاتقان تاقىرىپقا قاتىستى پىكىر ءبىلدىردى,– دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
«كەشە وليمپيادا تۋرالى پوست جازا قويايىنشى دەپ, ۇكىلى ءۇمىتىمىز بولعان بوكسشىلار مەن بالۋانداردى قاراپ وتىرىپ, ءبىر ۇقساستىقتى بايقادىم: كوبىنىڭ (مەن كورگەردەردىڭ), تاكسيشى جىگىت سياقتى ساقالى بار دا, مۇرتى جوق ەكەن. سودان الدىم دا دوسىم Erkinbek Shokai قاريگە حابارلاستىم. كەزىندە اتىراۋدا ءبىر توپ جىگىت بولىپ اعىمدارمەن بىرگە كۇرەستىك. ەرەكەڭ تاپتىشتەپ ءتۇسىندىرىپ بەردى: “مۇرتتى باسىڭدار دەگەن بار. ونىڭ ەكى تۇسىندىرمەسى بار: ءبىرىنشىسى, مۇرت ەرىن مەن اۋىزدى جاۋىپ قالاتىنداي بەي-بەرەكەت وسپەسىن دەسە, ەكىنشىسى تەرى كورىنەتىندەي الىپ تاستا دەيدى. جالپى بۇل سالافيلەرگە, باسقالارعا ەمەس, جالپى مۇسىلماندارعا ورتاق دۇنيە”, — دەدى. بوكس پەن كۇرەستەگى جىگىتتەر ءسالاف پا, باسقا ما, كىمنىڭ ءپاتۋاسىن تىڭداپ جۇرگەنىن بىلمەدىم, بىراق ولارعا ساقال-مۇرت نە بالاق سياقتى سىرتقى اتريبۋتتارى ماڭىزدىراق سەكىلدى. ال شىن مانىندە سىرتى ەمەس, ىشكى ءمانى, مىنەز-قۇلقى ماڭىزدى بولعانى ءجون, مەنىڭشە», – دەپ جازدى ول.
شىڭعىس مۇقان سپورتشىلار ءدىني يدەولوگيا جەتەگىندە كەتىپ, ۇلتتىق يدەولوگيادان الىستاپ كەتپەسە ەكەن دەگەن پىكىردە.
«كەيبىر قىز-جىگىتتەردىڭ ءجۇزى نۇرلانىپ تۇرادى. كوزىندە ەش اگرەسسيا, قۋلىق-سۇمدىق جوق, سويلەسكەن ادامىنا مەيىرىم توگىپ تۇرادى. يكونالارداعى قاسيەتتى ادامداردى نەگە نۇر شاشتىرىپ بەينەلەيتىنىن سوندا ۇقتىم. (تەك ءدىندى ۇستانعاندار عانا نۇرلانىپ جۇرەدى دەپ تاعى دا ايتا المايمىن) مەن بىلەتىن ەركىنبەك شوقاي يجازانىڭ يەگەرى, ءدىني ءبىلىمى الگى سپورتشىلاردان ارتىق ەكەنى انىق, بىراق ساقال-مۇرت قويا بەرمەيدى, مەنىڭ بايقاعانىم.
سوعان قاراعاندا ءدىندى تەرەڭ بىلمەيتىندەر ونى شارتتار تىزبەگى دەپ تۇسىنسە كەرەك, مەنىڭشە. ال شىن مانىندە, تاعى دا مەنىڭ ويىمشا, ءدىن — بۇل شارتتىلىق ەمەس, مادەنيەت, ال مادەنيەت ادامنىڭ مىنەز-قۇلقىنان كورىنىس تابادى, ياعني ماتەريالدانادى. مۇمكىن, يماندىلىقتىڭ دەگەيلەرى بولسا, شارتتار — باستاپقى دەڭگەي, مادەنيەت — اقىرعى دەڭگەي شىعار.
سپورتشىلاردىڭ ءدىني شارتتاردى ورىنداعانى دۇرىس ەمەس دەپ وتىرعانىم جوق, ارينە, بىراق ء“دىنى بار دا, ۇلتى جوق…” ءدىني يدەولوگيالاردىڭ جەتەگىندە كەتىپ, ءوزى مەن وكىلى بولىپ تۋعان ۇلتىنىڭ بىرەگەيلىگىن جوعالتىپ الماسا ەكەن دەيسىڭ. وندايلاردى تالاي كوردىك, بەتىن اۋلاق قىلسىن, ولاردىڭ ءتۇرى جامان. ولار ماسساعا اينالىپ, ساياسي بيلىك قولىنا تيسە, ۇلتتان دا, ەلدەن دە — بارىنەن ايىرىلامىز», – دەيدى ول.
«مازمۇنداما» جوباسىنىڭ اۆتورى ەل نامىسىن قورعايتىن, كوپ الدىنا شىعاتىنداردىڭ سىرت الپەتىنە زور ءمان بەرۋ كەرەك ەكەنىن, ويتكەنى وسكەلەڭ ۇرپاق ولاردان ۇلگى الاتىنىن ايتتى.
«بۇگىن قاھارمان بولىپ جۇرگەن سپورتشىلار بالالار مەن جاستارعا ۇلگى. ساقال قويا ما, جوق پا, اركىمنىڭ ءوز ەركى عوي, دەسە دە كەيبىر اتريبۋتتار مەن كەيبىر كىلت-سوزدەر تەرىس اعىمداردىڭ ناسيحاتى ءۇشىن قولداناتىن ەرەكشەلىك بەلگىسى, ال بۇل بەلگىلەر وسكەلەڭ ۇرپاقتى اداستىرا ما دەپ قورقامىن. (اتىراۋ مەن شىمكەنتتە 6-7 جىل اعىمدارمەن كۇرەسكەن تاجىريبەسى بار ادام رەتىندە “قاۋىپ ەتكەننەن ايتامىن”. ماسەلەن, اتىراۋدا ورتالىق كوشەلەرمەن قارا كيىمدىلەردى ادەيى ءارلى-بەرلى جۇرگىزىپ قويادى ەكەن, حالىقتىڭ كوزى ۇيرەنسىن دەپ) اتريبۋتتار — پروپاگاندانىڭ قۇرالى. ياكي, تەرىس اعىم يدەولوگتارى قاتارىن كوبەيتۋ ءۇشىن ويلاپ تاپقان (ويلاپ تاپقاندا, وسىنداي دۇنيەلەرگە باسىمدىق بەرىپ) ناسيحاتتىڭ ءبىر ءتۇرى. اعىمداردىڭ پروپاگانداسىنىڭ جەمتىگى, مۇمكىن قۇربانى بولىپ جاتقانىن ءبىزدىڭ سپورتشىلار ويلانا بەرمەۋى دە مۇمكىن. سوندىقتان دا, بۇل يدەولوگيالىق سوعىستا مۇندايعا ءمان بەرگەن ءجون دەپ ويلايمىن.
پۋبليكاعا الىپ شىعاتىن ادامداردىڭ, ەلدىڭ اتىنان جارىسقا قاتىساتىنداردىڭ ءجۇرىس-تۇرىسى مەن ءۇستى-باسىنا ءمان بەرگەنى ءجون. اتريبۋتتاردى ءبىلىپ-بىلمەي ناسيحاتتاپ جۇرگەندەر بالالارىمىز ء(بارىمىز دە بالا تاربيەلەپ وتىرمىز دەگەندەي) ءۇشىن شامشىراققا اينالىپ كەتپەسە ەكەن. (اسىلى, جاستارعا ساقالدى سپورتشىلار ەمەس, ادامزاتتىڭ بەينەتىن جەڭىلدەتكىسى كەلەتىن عالىمدار ۇلگى بولعانى ابزال). ايتپاقشى, ەلدوستىڭ ساقالىن الدىرىپ تاستاعانى (مۇمكىن وسىنى ءتۇسىنىپ ءوزى الىپ تاستادى) دۇرىس بولدى. اكىمدىكتەن بىرەۋ-مىرەۋ ەسكەردى ءارى ەسكەرتتى دەپ ۇمىتتەنەمىن. ساقالدىڭ بار-جوعى ەلدوستىڭ يمانىن يا جوعارلاتادى, يا تۇسىرەدى دەپ ويلامايمىن. يمان اركىمنىڭ ءوز جۇرەگىندەگى دۇنيە. يمان بەتكە ساقال بولىپ شىعۋى ءتىپتى مىندەت ەمەس. ول, شىنىندا دا, بولسا, كىسى ءجۇزىن نۇرلاندىرىپ تۇرادى», – دەيدى شىڭعىس مۇقان.
