Jańalyqtar
Shyńǵys Muqan: Sportshylar dinı ıdeologııa jeteginde ketip, ulttyq biregeıligin joǵaltyp almasa eken
Foto: Olympic.kz
Álemdik bestseller kitaptardy qazaq tilinde sóıletip júrgen «Mazmundama» jobasynyń avtory Shyńǵys Muqan áleýmettik jelide qyzý talqyǵa túsip jatqan taqyrypqa qatysty pikir bildirdi,– dep habarlaıdy Dalanews.kz.
«Keshe Olımpıada týraly post jaza qoıaıynshy dep, úkili úmitimiz bolǵan boksshylar men balýandardy qarap otyryp, bir uqsastyqty baıqadym: kóbiniń (men kórgerderdiń), taksıshi jigit sııaqty saqaly bar da, murty joq eken. Sodan aldym da dosym Erkinbek Shokai qarıge habarlastym. Kezinde Atyraýda bir top jigit bolyp aǵymdarmen birge kúrestik. Erekeń táptishtep túsindirip berdi: “Murtty basyńdar degen bar. Onyń eki túsindirmesi bar: birinshisi, murt erin men aýyzdy jaýyp qalatyndaı beı-bereket óspesin dese, ekinshisi teri kórinetindeı alyp tasta deıdi. Jalpy bul sáláfılerge, basqalarǵa emes, jalpy musylmandarǵa ortaq dúnıe”, — dedi. Boks pen kúrestegi jigitter sáláf pa, basqa ma, kimniń pátýasyn tyńdap júrgenin bilmedim, biraq olarǵa saqal-murt ne balaq sııaqty syrtqy atrıbýttary mańyzdyraq sekildi. Al shyn máninde syrty emes, ishki máni, minez-qulqy mańyzdy bolǵany jón, menińshe», – dep jazdy ol.
Shyńǵys Muqan sportshylar dinı ıdeologııa jeteginde ketip, ulttyq ıdeologııadan alystap ketpese eken degen pikirde.
«Keıbir qyz-jigitterdiń júzi nurlanyp turady. Kózinde esh agressııa, qýlyq-sumdyq joq, sóılesken adamyna meıirim tógip turady. Ikonalardaǵy qasıetti adamdardy nege nur shashtyryp beıneleıtinin sonda uqtym. (Tek dindi ustanǵandar ǵana nurlanyp júredi dep taǵy da aıta almaımyn) Men biletin Erkinbek Shoqaı ıjazanyń ıegeri, dinı bilimi álgi sportshylardan artyq ekeni anyq, biraq saqal-murt qoıa bermeıdi, meniń baıqaǵanym.
Soǵan qaraǵanda dindi tereń bilmeıtinder ony sharttar tizbegi dep túsinse kerek, menińshe. Al shyn máninde, taǵy da meniń oıymsha, din — bul sharttylyq emes, mádenıet, al mádenıet adamnyń minez-qulqynan kórinis tabady, ıaǵnı materıaldanady. Múmkin, ımandylyqtyń degeıleri bolsa, sharttar — bastapqy deńgeı, mádenıet — aqyrǵy deńgeı shyǵar.
Sportshylardyń dinı sharttardy oryndaǵany durys emes dep otyrǵanym joq, árıne, biraq “dini bar da, ulty joq…” dinı ıdeologııalardyń jeteginde ketip, ózi men ókili bolyp týǵan ultynyń biregeıligin joǵaltyp almasa eken deısiń. Ondaılardy talaı kórdik, betin aýlaq qylsyn, olardyń túri jaman. Olar massaǵa aınalyp, saıası bılik qolyna tıse, ulttan da, elden de — bárinen aıyrylamyz», – deıdi ol.
«Mazmundama» jobasynyń avtory el namysyn qorǵaıtyn, kóp aldyna shyǵatyndardyń syrt álpetine zor mán berý kerek ekenin, óıtkeni óskeleń urpaq olardan úlgi alatynyn aıtty.
«Búgin qaharman bolyp júrgen sportshylar balalar men jastarǵa úlgi. Saqal qoıa ma, joq pa, árkimniń óz erki ǵoı, dese de keıbir atrıbýttar men keıbir kilt-sózder teris aǵymdardyń nasıhaty úshin qoldanatyn erekshelik belgisi, al bul belgiler óskeleń urpaqty adastyra ma dep qorqamyn. (Atyraý men Shymkentte 6-7 jyl aǵymdarmen kúresken tájirıbesi bar adam retinde “qaýip etkennen aıtamyn”. Máselen, Atyraýda ortalyq kóshelermen qara kıimdilerdi ádeıi árli-berli júrgizip qoıady eken, halyqtyń kózi úırensin dep) Atrıbýttar — propagandanyń quraly. Iakı, teris aǵym ıdeologtary qataryn kóbeıtý úshin oılap tapqan (oılap tapqanda, osyndaı dúnıelerge basymdyq berip) nasıhattyń bir túri. Aǵymdardyń propagandasynyń jemtigi, múmkin qurbany bolyp jatqanyn bizdiń sportshylar oılana bermeýi de múmkin. Sondyqtan da, bul ıdeologııalyq soǵysta mundaıǵa mán bergen jón dep oılaımyn.
Pýblıkaǵa alyp shyǵatyn adamdardyń, eldiń atynan jarysqa qatysatyndardyń júris-turysy men ústi-basyna mán bergeni jón. Atrıbýttardy bilip-bilmeı nasıhattap júrgender balalarymyz (bárimiz de bala tárbıelep otyrmyz degendeı) úshin shamshyraqqa aınalyp ketpese eken. (Asyly, jastarǵa saqaldy sportshylar emes, adamzattyń beınetin jeńildetkisi keletin ǵalymdar úlgi bolǵany abzal). Aıtpaqshy, Eldostyń saqalyn aldyryp tastaǵany (múmkin osyny túsinip ózi alyp tastady) durys boldy. Ákimdikten bireý-mireý eskerdi ári eskertti dep úmittenemin. Saqaldyń bar-joǵy Eldostyń ımanyn ııa joǵarlatady, ııa túsiredi dep oılamaımyn. Iman árkimniń óz júregindegi dúnıe. Iman betke saqal bolyp shyǵýy tipti mindet emes. Ol, shynynda da, bolsa, kisi júzin nurlandyryp turady», – deıdi Shyńǵys Muqan.
