«Sıyr etiniń kelisi 6000 teńgege jetti»: Qazaqstanda et baǵasynyń ósýine ne sebep boldy

Foto: Stan.kz

Qazaqstandyqtar sońǵy kúnderi ettiń kelisi 6 myń teńgege jetkenin aıtyp, shaǵymdanyp jatyr, dep jazdy qandastar.kz

Osy tusta Stan.kz tilshisi ettiń baǵasynyń ne sebepti kóterilgenin sarapshylardan surap kórdi.

hreads áleýmettik jelisinde qazaqstandyqtar sıyr eti baǵasynyń sharyqtap ketkenin sóz etip jatyr. «Sıyr eti jylqynykinen qymbat bolatyn kez keledi dep eshqashan oılamappyn», «Sıyr eti 6 myńǵa jetti, áli ósedi dep estidim», «Baǵany kórip shoshydym, sıyr etiniń ótkizilgen eti 5300 teńge dep tur», «Jańa jylǵa deıin 7 myń bolady» dep jazdy olar.

Áleýmettik jeli qoldanýshylarynyń sózinen keıin tóńirektegi dúkenderdi, Almaty jáne Astanadaǵy et bazarlaryna baryp, ettiń baǵasyn surastyrdyq. Shynymen de et baǵasy sharyqtap ketkenine kózimiz jetti. Bazarlardyń ózinde sıyr etiniń baǵasy súıeksiz 5-6 myń teńgege jetedi. Almatyda satýshylar sıyr etin 5-6 myń, jylqy eti 6 myń dep tur. Astanadaǵy úı janyndaǵy dúkenderde súıekti sıyr etiniń baǵasy 3600-4700 teńge bolsa, súıeksiz et 5-6 myń teńgege saýdalap tur.

“Sıyr etiniń qymbattaýynyń taǵy bir sebebi syrtqa eksport ósken”

Osy oraıda sarapshylar men fermerlerdiń de óz aıtary bar. Mal etiniń qymbattaýy zańdylyq ekenin aıtady.

«Kez kelgen taýar men qyzmet baǵasy suranys  pen usynyspen anyqtaldady. Eger suranys kóp bolsa, onyń baǵasy ósýi tıis, qymbattaı beredi. Bizde aqsha massasy kóp.Buny monetarldyq saıasat deıdi, ony ulttyq bank retteıdi. Aqsha massasy azaımaıynsha baǵa óse beredi. Jem-shóp, qyzmetterdiń baǵasy qymbattaýy et baǵasyna áser etedi. Onyń ústine ony tasymaldaý, saqtaý, keıin ony dúkenderde bólshekteý qyzmeti qosylyp, bári baǵanyń ósýine ákeledi. Aýyl sharýashylyǵy ónimderiniń baǵasyn suranys pen ózindik quny jabý kerek. Eger jappasa, bolmaıdy. Úkimet pen Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi túsiniksiz saıasat júrgizedi. Bári arzan bolsyn, sýbsıdııa beremiz deıdi. Ony qoly jetken olıgarhtar alady, qarapaıym halyq almaıdy. Sondyqtan aýylda mal basy da, fermerler de azaıyp ketti. Iaǵnı aýylda mal baǵý tıimsiz bolyp bara jatyr. Olardy ákimshilik jolmen, mınıstrliktiń sheshimimen, buıryqpen kóbeıte almaısyń, olardyń eńbegi tıimdi bolý kerek. Tıimdi bolý úshin baǵasy ınflıaııadan joǵary bolý kerek. Másele osynda

Sıyr etiniń qymbattaýynyń taǵy bir sebebi syrtqa eksport ósken. О́zbekstanmen shekara ashylǵaly beri sol jaqtan suranys atqan. Túrikter de etke kóp tapsyrys berip jatqan kórinedi. Sol sebepti de jylqy etine qaraǵanda sıyrdyki qymbattaǵan. Bizdiń ortalyq Azııadaǵy kórshilerimiz, onyń arǵy jaǵyndaǵy Aýǵanstan, Iran, Azerjaıjan, Pákistan, Túrkııa, arab elderi bizdiń etimizdi kútip otyr. Solarǵa eksporttaýǵa ruqsat berý kerek. Sonda bizde mal sharýashylyǵy damıdy.

О́zderinde qum, mal ósirýge jaǵdaı joq. Sondyqtan olar mal etin syrttan alady. Buryn Eýropadan, Reseı, Ýkraınadan alýshy edi. Qazir olardyń jaǵdaıy belgili. О́zara soǵysyp jatyr.Sondyqtan, Qazaqstan men Mońǵolııadan kútedi. Bizge osy elderge barynsha etti eksporttaýǵa jaǵdaı jasaý kerek. Áıtpese, naryqty Mońǵolııa tartyp alýy múmkin”,  — deıdi ekonomıst Saparbaı Jubaev.

Al fermer Ádilet Talǵatbekov mal eti 4-5 myń boldy degenderge bylaı deıdi.

«Mal degen kóldegi balyq, pytyrlatyp týatyn shoshqa, taýyq emes. Ony baǵyp-qaǵýǵa qajyr-qaırat, densaýlyq, ýaqyt pen shydam kerek. Mal baǵatyndar tańǵy altydan turyp, qara keshke deıin júredi, senbi-jeksenbi de jumys isteıdi. Sóıtip júrip 63 jasynda zeınetke shyǵady. Keıbireýleri soǵan jetpeı qalyp jatyr. Al qalada  40-45 jasynda shyǵady. Eger sol qaladaǵy adamdardy osynda ákelip mal baqqyzsa, olar bundaı jumysqa tózbeıdi. Osynshama eńbekti qajet etetin maldyń etiniń baǵasy qymbat deýshiler onyń artynda qanshama beınet jatqanyn bilmeıdi»,  — deıdi ol.

Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi sıyr etiniń baǵasy sharyqtap bara jatqanyn moıyndasa da, kelisi alty myńǵa jetti degen sózdi joqqa shyǵardy.

«Biz ettiń ózindik qunynyń dınamıkasyn taldadyq, ol baǵanyń ósýi eń aldymen ishki faktorlarǵa baılanysty ekenin kórsetedi. Atap aıtqanda, bul — uıymdastyrylǵan sharýashylyqtardaǵy jem-shóptiń qymbattaýy (mıkro jáne makroqospalar, súrlem, pishendeme jáne t.b.), jalaqynyń ósýi (jeke qosalqy sharýashylyqtarda – baqtashyǵa bir basqa 5-7 myń teńge, uıymdastyrylǵan sharýashylyqtarda – buzaýshy, tehnolog, zootehnık jáne t.b.) jáne basqa da óndiristik shyǵyndar. Bir basty ósirý úshin 2 jyl qajet.

Taýarlyq sharýashylyqtarda, ıaǵnı jaıylymdyq mal baǵýmen aınalysatyn jerlerde, 1 kg et óndirýdiń ózindik quny shamamen 2400–2500 teńgeni quraıdy. 15% marjany eskersek, kóterme baǵa 2800–2900 teńgege deıin jetedi.

Al mamandandyrylǵan bordaqylaý alańdarynda, ıaǵnı qorada ustaý jaǵdaıynda, ózindik qun joǵary – 1 kg etke 3000–3100 teńge, al kóterme baǵa 3400–3500 teńge deńgeıinde qalyptasady», — deıdi mınıstrlik.

Sonymen qatar, mınıstrliktiń málimetinshe, bul ózindik qun qurylymynda kóptegen sharýashylyqtar 23% jyldyq mólsherlememen alýǵa májbúr bolǵan banktik nesıeler esepke alynbaǵan. Osyǵan baılanysty, 1 tamyzdan bastap bordaqylaý alańdary úshin jyldyq 5% mólsherlememen 12 aı merzimge jeńildetilgen nesıe ónimi engizilgen.

«Bul maqsatqa 50 mlrd teńge bólindi. Qarajat mal, jem-shóp, janar-jaǵarmaı jáne qosalqy bólshekter satyp alýǵa baǵyttalady, bul óndiristik qýattardy júkteýdi arttyrýǵa múmkindik beredi. Baǵdarlamanyń basty sharty – maldyń kem degende 50%-yn otandyq et kombınattaryna ótkizý. Bul, eksportqa suranystyń joǵary bolýyna qaramastan, ishki naryqty etpen qamtamasyz etýge kepildik beredi.
1 kg ettiń ózindik qunynyń qurylymynda sondaı-aq buryn kúshin joıǵan selekııalyq-asyl tuqymdy jumysqa arnalǵan sýbsıdııa da bar (buǵan deıin jumyrtqa óndirisin sýbsıdııalaý toqtatylǵan kezde de osyndaı jaǵdaı bolǵan).

Osylaısha, joǵaryda atalǵan barlyq faktorlar ózindik qunnyń qurylymyn qalyptastyrady, al bul mal basynyń jetispeýshiligimen emes», — deıdi mınıstrliktegiler.