«Sonda 423 myń teńge jalaqyny kim alady?»: depýtat Úkimettiń resmı statıstıkasyna kúmán keltirdi

Májilistegi «AMANAT» frakııasynyń jetekshisi Elnur Beısenbaev respýblıkalyq bıýdjettiń oryndalýyn synǵa aldy. Onyń aıtýynsha, qazirgi qarjy saıasaty el ekonomıkasyna qaýip tóndiretin ádetterdiń paıda bolýyna áser etip otyr, dep habarlaıdy turkystan.kz.

Eń basty másele retinde Beısenbaev Ulttyq qordan bólinip jatqan trıllıondardy atady. Onyń aıtýynsha, byltyr 5,6 trln teńge alynǵan bolsa, bıyl taǵy 5,3 trln teńge jumsalmaq.

«Iaǵnı, 2024 jyly bıýdjettiń 25 proenti, 2025 jyly taǵy 23 proenti Ulttyq qordan toltyrylady. Bul qaýipti ári ony jaqyn arada toqtatý múmkin emes úrdiske aınaldy. Qynjyltatyny – osy», – dedi depýtat.

Bıýdjet tapshylyǵyn japqanymen, bul shyǵyndar aldaǵy ýaqytta áleýmettik jáne ınfraqurylymdyq mindetterdiń toqtaýyna nemese basqa salalarǵa aýyr soqqy ákelýi múmkin ekenin de eskertti. Onyń pikirinshe, bul – aksıomaǵa aınalǵan shyndyq.

Ekinshi másele – azyq-túlik baǵasynyń kúrt ósýi. Elnur Beısenbaev resmı málimetter men shyndyqtyń arasyndaǵy alshaqtyqqa nazar aýdardy.

«Jylda Úkimet onyń nebári 7-8 paıyzǵa qymbattaǵanyn aıtady. Al shyntýaıtynda bıyl bir ǵana kartoptyń ózi 2,5 esege ósip, 500 teńge boldy. Iaǵnı 150 paıyzǵa kúrt kóterilgen. Mınıstrliktiń baǵasyn retteımiz degen málimdesi oryndalmady. Dál qazir Magnýmdaǵy kartoptyń baǵasy – 550 teńgeden satylýda», – dep naqty mysal keltirdi ol.

Sondaı-aq, buryn 1,5 myń teńgeden asqan qyzanaq pen qııar baǵasyna tańdanatyn halyqtyń qazir baǵaǵa kóndigip ketkenin de eske saldy.

Jalaqy máselesine kelgende depýtat Úkimettiń resmı statıstıkasyna kúmán keltirdi.

«Úkimettiń málimdeýinshe, dál qazir elimizde ortasha jalaqy – 423 myń teńgeni, ıaǵnı 830 dollardy quraıdy degen málimdemesi eshqandaı senim uıalata almaıdy», – dedi ol.

Beısenbaevtyń aıtýynsha, 3 mıllıon qazaqstandyq bar bolǵany 200 myń teńge jalaqy alady, al 1,8 mıllıon adam eń tómengi jalaqy – 85 myń teńgege ómir súrip jatyr.

«Sonda 423 myń teńge jalaqyny kim alady?! Menińshe, bul sannyń arıfmetıkasyn Úkimet bylaı esepteıtin sııaqty. Mysaly, Asan 1 mıllıon teńge jalaqy alsa, al Úsen men Esen 100 myń teńgeden alady. Sonda úsheýine shaqqanda ortasha jalaqy 400 myń teńgeni quraıdy», – dedi ol.

15 jyldan beri ózgermeıtin resmı jumyssyzdyq kórsetkishi – 5 paıyz. Biraq Beısenbaevtyń paıymynsha, bul – naqty kórinisti jasyratyn ıfr.

«Elimizdegi eńbekke qabiletti shamamen 10 mıllıon adamnyń nebári 5,5 mıllıony ǵana naqty ári turaqty jumys istep júr. Qalǵandary qaıda?!» – dep suraq qoıdy ol.

Onyń aıtýynsha, pandemııa kezinde 42 500 teńge kóleminde kómek alǵan 4,5 mıllıon adam áli kúnge deıin turaqty jumyspen qamtylmaǵan.

Elnur Beısenbaev bıýdjettiń qurylymy men el ekonomıkasynyń shynaıy beınesin bylaı sıpattady:

«Jalpy salyqtyq túsim – 13,5 trln. teńge bolsa, al shyǵysymyz – 25,7 trln. Iaǵnı biz jyl saıyn tapqan tabystan shamamen eki esege artyq jaratamyz».

Buǵan qosa, halyqtyń bankterge qaryzy da alańdatarlyq. 25 trln teńge – bul memlekettiń búkil bıýdjetimen para-par soma.

«Iaǵnı biz qaryzǵa ómir súrip jatyrmyz degen sóz», – deıdi depýtat.

Elimizdegi tabys teńsizdigi aýyl men qala arasyndaǵy alshaqtyqtan da baıqalady.

«85 myń teńge jalaqy alatyndardyń 1,2 mıllıony – aýyl turǵyndary», – dedi Beısenbaev.

Onyń aıtýynsha, 200-den astam aýylda emdeý mekemesi múldem joq. Al bar medıınalyq mekemelerdiń 55 paıyzy eskirgen. Jedel járdem kólikteriniń 80 paıyzy – júrýge jaramsyz. Sonymen birge 858 aýylda keń jolaqty ınternet te joq.

Reseıshe aıtqanda, «bıýdjettik tártiptiń» taǵy bir kórinisi – mınıstrlikterdiń ıgermeı qalǵan mıllıardtary.

Beısenbaev atap ótkendeı, Eńbek mınıstrliginiń bıýdjeti 96 mlrd teńgege qysqarǵan. Bul qarajat múmkindigi shekteýli jandarǵa beriletin járdemaqyny 20 paıyzǵa arttyrýǵa nemese 100 myń erekshe balany qamtıtyn ońaltý ortalyqtaryn salýǵa jumsalýy múmkin edi.

Sol sekildi, Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi de 52 mlrd teńgeden bas tartqan. Depýtattyń sózinshe, bul qarajat naqty ǵylymǵa baǵyttalýy kerek edi. Alaıda bul ýáde oryndalmaǵan.

«Bul – jyldyq bıýdjeti bar bir vedomstvomen teń qarajat. Bul jaǵdaı – sapasyz boljamdardyń saldary», – dedi ol.

Keıingi úsh jylda baspana kezeginde turǵandar sany 400 myńnan 720 myńǵa jetken. Iaǵnı jyl saıyn 100 myńnan astam otbasy qosylyp otyr.

Memlekettik qaryz da kúrt ósken.

«Ol qazirgi tańda 32 trln teńgege jetip, bıýdjet kóleminen 6,2 trln teńgege artyq. Al ony jyl saıyn óteýge 2 trln teńge jumsalady. Biraq bul soma negizgi boryshty azaıtpaıdy», – dedi frakııa jetekshisi. «Kórsetkishter men bıýdjettiń teris saldosy elde «jetkiliktilik ıllıýzııasyn» qalyptastyryp otyr», – dep atap ótti depýtat.

Onyń aıtýynsha, qazirgi tańda 20 óńirdiń 17-si dotaııalyq jaǵdaıda otyr.

«Tipti munaıly óńir Mańǵystaýdyń ózi qazir dotaııaǵa májbúr», – dedi ol.

Frakııa jetekshisi «Aýyl – El besigi» sekildi ulttyq jobalardyń da tolyq oryndalmaı jatqanyn synǵa aldy.

«Esepti jyl ishinde jobalardyń 49,2% ǵana aıaqtalǵan. Iaǵnı onyń jartysynan kóbi, 463 joba aıaqtalmaǵan. Atap aıtqanda, «Aýyl – El besigi» aıasynda 176 joba tolyq bitpegen», – dedi ol.

Eń tómen kórsetkish Soltústik Qazaqstan, Mańǵystaý jáne Ulytaý oblystarynda baıqalǵan.