تالعات تەمەنوۆ: قازاق قىزدارىنىڭ وزگە ۇلتقا تۇرمىسقا شىعۋى تاربيەدەن

فوتو: اشىق دەرەككوز

كينورەجيسسەردىڭ ايتۋىنشا, قازاق جاستارىنىڭ ۇلگى تۇتاتىن ادامى — اتا-اناسى بولۋى كەرەك.

بۇل تۋرالى تەاتر جانە كينورەجيسسەرى تالعات تەمەنوۆ «ۇجدان» اكەلەر الاڭىنا بەرگەن سۇقباتىندا ايتتى, دەپ جازادى Aikyn.kz.

«مەن تالدىقورعان تەاترىندا جۇمىس ىستەپ جۇرگەندە نازىم حيكمەتتىڭ «ەلەۋسىز قالعان ەلشىلەر» قويىلىمى ساحنالاندى. نۇرمۇحان ءجانتورين باستى رولدە سومدادى. سول ۋاقىتتا كينوعا بەت بۇرامىن دەگەن وي كەلدى. نۇرمۇحان وسى شەشىمە قولداۋ تانىتتى. ءبىر كۇنى ءتۇس كوردىم, بوشكە ۇستىنە ءمىنىپ, ۇشىپ ءجۇر ەكەنمىن.  ءبىز «اكە» ءسوزىن قولدانباي «پاپا» دەپ وسكەن ۇرپاقپىز. ءتۇسىمدى اكەمە جورىتتىم.  «ءتۇسىڭ جاقسى ەكەن بالام. ۇلكەن ءبىر وزگەرىستەر توسىپ تۇر. جاقسىلىق بولادى», – دەدى اكەم.  سول كەزدە ماسكەۋ قالاسىنا «كينورەجيسسەر» ماماندىعىن وقىعىم كەلەتىنىن ايتىپ, اكەمنىڭ اق باتاسىن الدىم. «مەنىڭ كوزىم تىرىدە وقىعانىڭ دۇرىس. ماسكەۋ ۇلكەن شاھار, عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ ورداسى. بۇل شەشىمىڭدى قولدايمىن»,- دەدى پاپام. اكەمنىڭ وسى ءسوزى ماعان قامشى بولدى. ەگەردە سول كەزدە «ماسكەۋدى قايتەسىڭ, ءبىر ديپلومىڭ بولادى. ەلمەن قاتارلى جۇمىسىڭدى ىستەي بەر», – دەسە بۇگىندە تاريحىمدا, ومىرىمدە باسقاشا بولار ەدى.  الايدا اكەمنىڭ اقىلى, كۇش-جىگەرى مەنىڭ تاعدىرىمدى وزگەرتتى»,- دەدى تالعات دوسىمعالي ۇلى.

كينورەجيسسەردىڭ ايتۋىنشا, قازاق جاستارىنىڭ ۇلگى تۇتاتىن ادامى — اتا-اناسى بولۋى كەرەك.

«قازاق جاستارىنا ادەبيەتتە «ماعجان جۇماباەۆ, ءاليحان بوكەيحان, احمەت بايتۇرسىنوۆتان ۇلگى الۋ كەرەك» دەپ ايتاتىندار بار. الايدا ءومىردىڭ ءبارى كىتاپ, تيكتوك ەمەس, ءومىردىڭ ءوزىنىڭ زاڭى بار. سوندىقتان قىزعا ۇلگى – اناسى, ۇلعا – اكەسى. ويتكەنى, انانىڭ بويىنداعى جاقسى قاسيەتتەر دە, جامان قاسيەتتەر دە قىزعا بەرىلەدى. قازاق دانالىعىندا «اناسىن كورىپ, قىزىن ال» دەگەن ءتامسىل بار.  ال ەر بالا قالىپتاسىپ, وسەر كەزدە اكەنىڭ بويىنداعى قاسيەتتەرىن ءسىڭىرىپ وسەدى. اكەنىڭ ءرولى وتباسىندا ۇلكەن. وتباسىندا بالا تۇسىنبەيدى دەپ بىلاپىت سويلەۋ, تەمەكى, شاراپ ءىشۋ بالاعا اسەر ەتەدى. سوندىقتان بالانىڭ كوزى اشىلعانداعى ۇستازى – بيولوگيالىق اكە-شەشەسى عانا ەمەس, بالانىڭ العاشقى ەلىكتەيتىن, سودان اقىل سۇرايتىن اتا-اناسى. بۇگىندە قازاق ارۋلارىنىڭ وزگە ۇلتقا كۇيەۋگە شىعۋى, ول قىزدىڭ كىناسى ەمەس. سول اكە-شەشەسىنىڭ بەرگەن تاربيەسى, سويلەگەن ءسوزى, اسىرەسە انا تىلىندە ەمەس, وزگە تىلدە سويلەۋى بالانىڭ پسيحولوگياسىنا كەرىسىنشە اسەر ەتەدى. «ءححى عاسىرداعى ەركىن ءومىر سۇرەتىن جاستارمىز, كىم بولسا سوعان ماحابباتپەن قوسىلسام بولدى» دەگەن ويدىڭ بارلىعى حالىقتىڭ جوعالۋىنا, ونىڭ دەموگرافياسىنا, قازاق ءتىلىنىڭ قولدانىس اياسىنىڭ تىس قالۋىنا الىپ كەلەدى جانە ونىڭ ءبارى اكە- شەشەنىڭ كىناسى. سوندىقتان اتا-انانىڭ تاربيەسى ماڭىزدى»,- دەدى تالعات تەمەنوۆ.

ونىڭ ايتۋىنشا, ومىرگە كەلگەننەن كەيىن اكەڭنىڭ ابىرويىن ويلاۋ كەرەك, ودان كەيىن بالالارىڭا جاقسى اكە بولا ءبىلۋ قاجەت.

«اكە –  اسقار تاۋ. مەنىڭ تىرەنىشىم, مەنىڭ سۇيەنىشىم.  بۇل ومىرگە كەلۋگە سەبەپشى ءبىرىنشى – اللا, ەكىنشى – اكە. سول ءۇشىن اكەنىڭ ءرولى ۇشان-تەڭىز. اكە سەنىڭ بۇل ومىردەگى ەڭ قامقورشىڭ. سەنىڭ سىرلاسىڭ – اكە.  «شەشەمە جامان اتىمىزدى ەستىرتپەيىك, اكەمىزگە «پالەنشەنىڭ بالاسى» دەگەن اتاققا قالمايىق دەپ ءومىر ءسۇردىم.  ال ءوزىم اكە بولعاننان كەيىن مەنىڭ بالالارىما «اكەڭ جامان ادام» دەگەن سوزدەن اۋلاق بولۋ ءۇشىن ءومىر سۇرۋدەمىن. ءومىردىڭ قۇپياسى, كوبەيتۋ كەستەسى سەكىلدى زاڭدىلىعى ومىرگە كەلگەننەن كەيىن اكەڭنىڭ ابىرويىن ويلاۋ, ودان كەيىن بالالارىڭا جاقسى اكە بولۋ. بۇل ءومىردىڭ قاعيداسى. قازاقتىڭ «اكە كورگەن وق جونار, شەشە كورگەن تون پىشەر» دەگەن قاناتتى ءسوزى بار. ءبىز وق جونىپ, تون پىشكەن ۇرپاقپىز» , – دەدى ت.تەمەنوۆ.