“توقاەۆ بيلىگىنە ىقپال ەتۋدى كوزدەپ وتىر”: ساراپشىلار نازارباەۆ پەن ءپۋتيننىڭ كەزدەسۋى تۋرالى نە ويلايدى

فوتو نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باسپاسوزىنەن

29 مامىر كۇنى ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ ماسكەۋدە رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتينمەن كەزدەستى, دەپ جازدى qandastar.kz

بۇل تۋرالى رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى مالىمدەدى. كەزدەسۋدە قانداي ماسەلە تالقىلانعانى تۋرالى مالىمەت جاريالانبادى. وسى كەزدەسۋ جونىندە ساراپشىلار ءتۇرلى پىكىر ءبىلدىرىپ جاتىر. بۇل تۋرالى Stan.kz اقپارات اگەنتتىگى حابارلايدى.

“توقاەۆ بيلىگىنە ىقپال ەتۋدى كوزدەپ وتىر”

قازاقستاندىق ەكونوميست نۇرلان جۇماعۇلوۆتىڭ پىكىرىنشە, پۋتين نازارباەۆ ارقىلى «روساتومدى» تىقپالاپ, توقاەۆ بيلىگىنە ىقپال ەتۋدى كوزدەپ وتىر.

«ماسكەۋ قازىر اقورداعا قىسىم كورسەتىپ جاتىر. الداعى 1-2 اپتادا قازاقستان اەس سالاتىن كومپانيانى تاڭداپ, تۇپكىلىكتى شەشىم قابىلداۋى كەرەك. جوبانىڭ باستى ۇمىتكەرى و باستان «روساتوم» ەدى. بىراق ونىڭ قارجىلاي جاعدايى مۇشكىل. قالت-قۇلت ەتىپ وتىر. ال توقاەۆ بۇل جوباعا بجزق-نىڭ نەمەسە ۇلتتىق قوردىڭ ءبىر تيىنىن دا جۇمسامايتىنىن بىرنەشە رەت كەسىپ ايتقان ەدى. رەسەي بۇعان دەيىن ەلىمىزدەگى ءۇش كومىر ستانتسياسىن سالۋعا قارجى قۇيۋى ءتيىس بولعان, ارادا ەكى جىل وتسە دە, ءالى ناتيجە جوق. وسى جوبا ءۇشىن ارنايى ۇكىمەتارالىق كەلىسىم دە ازىرلەنگەن. سول ۋاعدا بويىنشا, رەسەي قازاقستانعا جەڭىلدىكپەن نەسيە ۇسىنۋى, ال قازاقستان بۇل نەسيەگە رەسەيدەن قاجەت جابدىق مەن قوندىرعىلار ساتىپ الۋى كەرەك ەدى. بۇل جوبا دا قارجى تاپشىلىعىنا بايلانىستى توقتاپ تۇر», – دەيدى نۇرلان جۇماعۇلوۆ.

سونىمەن قاتار ساراپشى ەكىباستۇزداعى گرەس-3 ستانتسياسىن كەڭەيتۋ جوباسىنا دا رەسەي قاتىسۋعا ءتيىس بولعانىن ايتتى. بىراق رەسەيلىك كومپانيالار قازاقستان اشىق تەندەر جاريالاعان كەزدە ناقتى ۇسىنىس بەرە الماعان. سوندىقتان ساراپشى قازاقستان بيلىگى اەس سالۋدى قىتايلىقتارعا بەرۋى مۇمكىن دەپ توپشىلادى.

«قازاقستاننىڭ قازىرگى پوزيتسياسى كرەملگە ۇناماي وتىر. ايتپەسە, بەيسەنبى كۇنى ءپۋتيننىڭ ءتۇن ىشىندە توقاەۆقا تەلەفون سوعىپ, سەنبى كۇنى تاڭەرتەڭ رەسەي ءمينيسترىنىڭ قازاقستان پرەزيدەنتىمەن كەزدەسۋى قالايشا كەزدەيسوق بولسىن?! توقاەۆ ءمينيستردى مۇلدە قابىلداماۋى كەرەك ەدى. بىرىنشىدەن, پرەزيدەنتتىڭ دەڭگەيى ەمەس, ەكىنشىدەن, بۇل دەمالىس كۇنى ەدى. «روساتومنىڭ» ۇسىنىسى ارزان بولار, بىراق سانكتسيالارعا بايلانىستى ونىڭ كەلەشەگى كۇماندى. قازاقستان سانكتسيا قاۋپىنەن ساقتانىپ, بۇل جوبانى قىتايعا بەرۋى ىقتيمال», – دەدى جۇماعۇلوۆ Ertenmedia.kz سايتىنا.

“بۇل ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزدى مويىنداعىسى كەلمەيتىنىن بىلدىرە مە?”

بۇل كەزدەسۋگە ءماجىلىس دەپۋتاتى ەرمۇرات ءباپي دە پىكىر ءبىلدىردى. ول مۇنى جاقسى بەلگى ەمەس دەپ باعالادى.

«بايقادىڭىز با, تمد ەلدەرىنىڭ بارلىعى دەرلىك جانە كوپ شەت مەملەكەتتەر ءبىرىن-ءبىرى تاۋەلسىزدىك كۇنىمەن قۇتتىقتادى. اقوردانىڭ سايتىن اشىڭىز, وندا پۋتيننەن ەشقانداي قۇتتىقتاۋ جوق. بۇل نەنى بىلدىرەدى? مىسالى, مەن قاتتى قورقامىن. بۇل ونىڭ ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزدى مويىنداعىسى كەلمەيتىنىن بىلدىرە مە? ەسىڭىزدە بولسا, وتكەن اپتادا رەسەيدىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى مەدۆەدەۆ تاعى دا رەسەي قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ قۇرامىنا قوسۋى مۇمكىن. بۇل ونىڭ حابارى بولدى. سوسىن ءبىر اپتادان كەيىن بىزدە قازاقستان ءۇشىن تاماشا داتا, تاۋەلسىزدىك كۇنى, پۋتيننەن ەشقانداي قۇتتىقتاۋ جوق. بۇل جەردە ءارتۇرلى قورىتىندى جاساۋعا بولادى”, – دەدى ول ءماجىلىس كۋلۋارىندا.

سونىمەن بىرگە ەرمۇرات ءباپي بۇل كەزدەسۋ ەكىنشى قاڭتاردىڭ جارشىسى بولا الادى دەگەنگە سەنبەيدى.

“پۋتين قۇداي بولعاندا دا, ونى ۇيىمداستىرۋعا كۇشى جەتپەيدى. قاڭتار وقيعاسى حالىقتىق نارازىلىق, حالىقتىڭ ەركىن ءبىلدىرۋى بولدى, بىراق بۇل جەردە پۋتين بۇكىل قوعامنىڭ مۇنداي قارسىلىعىن قايتا جاڭعىرتا المايدى, ول سيقىرشى ەمەس. مەنىڭ ويىمشا, بۇل جەردە باسقا دا سۇراقتار بار. ساياساتتانۋشىلار بۇل كەزدەسۋدى تالقىلاۋدى ساياسي تەحنولوگيا رەتىندە قوعامدى تاعى ءبىر دۇرلىكتىرۋ, «ەسكى قازاقستاننىڭ قانداي جاقسى بولعانىن» ەسكە سالۋ ءۇشىن پايدالانىپ جاتىر”, – دەدى دەپۋتات.

“بۇل كەزدەسۋدە مەملەكەتتىك فۋنكتسيالار بولعان جوق”

ال دەپۋتات ايدوس سارىم قورقاتىن ەشتەڭە جوق دەپ ەسەپتەيدى.

«ول ەكس-پرەزيدەنت جانە ەشقانداي مەملەكەتتىك فۋنكتسيالاردى نەمەسە تاپسىرمالاردى ورىندامايدى. بۇل — ونىڭ جەكە ساپارى. ول پۋتينمەن ۇزاق جىل جۇمىس ىستەگەندىكتەن, ونى قابىلداعان سياقتى. بۇل بەلگى ەمەس دەپ ويلايمىن. وزدەرىڭىز كوردىڭىزدەر, (قازاقستانعا – رەد.) ساپارىنان كەيىن پۋتين رەسەيدە قازاقستان تۋرالى كەز كەلگەن ادام رەسەيدىڭ جاۋى ەكەنىن ايتتى. بۇل ءىس جۇزىندە دايەكسوز, ياعني مۇنداي مالىمدەمەلەردەن كەيىن ەرەكشە ەشتەڭە جاسالمايدى. ەكەۋى ۇزاق جولدى بىرگە باسىنان وتكەرگەندىكتەن, وعان دەگەن قۇرمەت بار, بالكىم, ول وسىنى پايدالاناتىن شىعار. قانداي ماسەلە تالقىلاندى دەگەندە بۇل حاتتامادان تىس كەزدەسۋ بولدى, مەملەكەتتىك فۋنكتسيالار بولعان جوق. ءبىز پۋتينگە ەشكىممەن كەزدەسۋگە تىيىم سالا المايمىز, بۇل –  ونىڭ قۇقىعى», – دەپ پىكىر ءبىلدىردى ايدوس سارىم.

“مۇندا ەشقانداي دا كونسپيرولوگيا جوق”

ال رەسەيلىك ساياساتتانۋشى الەكساندر اسافوۆ نازارباەۆ پەن پۋتينگە تالقىلايتىن نارسە ۇنەمى تابىلادى دەيدى. ونىڭ پىكىرىنشە, رەسپۋبليكانىڭ قازىرگى ساياسي باسشىلىعىمەن تۇسىنىسپەۋشىلىككە جول بەرمەۋ ءۇشىن دە قوس ساياساتكەر كەزدەسۋدە نە ايتىلعانىن جاريالاماي وتىر.

«پۋتين مەن نازارباەۆ ۇنەمى كەزدەسىپ تۇرادى, سوندىقتان مۇندا ەشقانداي دا كونسپيرولوگيا جوق. ال كەزدەسۋدىڭ ەگجەي-تەگجەيى قازاقستاننىڭ قازىرگى ساياسي ەليتاسىمەن تۇسىنبەۋشىلىكتەر بولماۋى ءۇشىن ءارى تۇرلىشە تالقىلانىپ كەتپەسىن دەگەن ويمەن اشىلماي جاتىر دەپ بولجاۋعا بولادى. پۋتين مەن نازارباەۆتىڭ قارىم-قاتىناسى بۇرىننان سەنىمگە قۇرالعان. سوندىقتان ولاردىڭ ءاردايىم تالقىلايتىن تاقىرىپتارى بولادى», – دەدى رەسەيلىك ساياساتتانۋشى الەكساندر اسافوۆ Ura.news سايتىنا.

“ورتالىق ازيانىڭ شاحمات تاقتاسىنا ماڭىزدى ءبىر فيگۋرانى تاستاعانىمەن بىردەي بولدى”

ال جۋرناليست ەرتاي ءنۇسىپجانوۆ وسى وقيعاعا «ەكى كارى تۇلكىنىڭ ءپۋتيننىڭ كۇندەلىكتى تۇراتىن جەرىندە جەكە كەزدەسۋى ساياساتتاعى ەڭ ءىرى شاحمات ويىنىنىڭ باستالعانىن بىلدىرەدى» دەپ پىكىر جازدى. جۋرناليست جازعان قىتاي ساراپشىلارىنىڭ ساياسي شولۋى بۇل كەزدەسۋدى قاراپايىم بولعانىمەن, استىرتىن دەپ باعالادى.

قىتايلىق ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە, توقاەۆتىڭ بىرقاتار وپەراتسياسى رەسەيدىڭ ستراتەگيالىق اۋلاسىندا وت تۇتاتقانمەن تەڭ بولدى.

«بۇل درامانى «تاقتار ويىنىنىڭ» ورتالىق ازيالىق نۇسقاسى دەۋگە بولادى. نازارباەۆتىڭ دەرجاۆالىق يمپەريا كەستەسى توقاەۆتىڭ «تەمىر جۇدىرىعىندا» كۇيرەدى. ال ماسكەۋ توقاەۆ نازارباەۆ ىقپالىن جويعانى عانا ەمەس, قازاقستاننىڭ ديپلوماتيالىق باعىتىن دا بىرتىندەپ وزگەرتىپ جاتقانى قاتتى الاڭداتىپ وتىر. بىرىنشىدەن, رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى سوعىس كەزىندە ول ۋكراينانىڭ شىعىسىنداعى ءتورت بىردەي ءوڭىردىڭ رەسەيگە كىرۋىنە اشىق قارسىلىق كورسەتتى. وعان قوسا رەسەي ەنەرگيا كوزدەرىن پايدالانىپ, ەۋروپاعا قاۋىپ توندىرۋگە دايىندالىپ جاتقاندا توقاەۆ ەۋروپاعا ەنەرگيا جەتكىزۋشى بولۋعا بەيىلدى ەكەنىن تانىتتى. مۇنىمەن قويماي توقاەۆ ەۋرووداق وتىرىسىندا ءپۋتيننىڭ الدىندا رەسەي-بەلارۋس اليانسىن دا سىنعا الدى. ول ءتىپتى ناقتى ەكونوميكالىق شەكارانى سىزىپ كورسەتىپ, رەسەي باسشىلىعىنداعى تمد-نىڭ ترانسۇلتتىق ۆاليۋتالىق كەلىسىمىنەن دە شىعىپ كەتتى», – دەلىنگەن حابارلامادا.

توقاەۆتىڭ بۇل ارەكەتتەرى ماسكەۋگە ناقتى بەلگىلەر بەردى دەيدى ساراپشىلار.

«قازاقستان بۇدان بىلاي رەسەيدىڭ «ىنىشەگى» بولعىسى كەلمەيدى. ءپۋتيننىڭ ءدال وسى كەزدە نازارباەۆتى شاقىرا قالۋى وتكەن كۇندەردى ەسكە الۋ ەمەس. بۇل – رەسەيدىڭ ورتالىق ازيا بويىنشا الداعى ارەكەتتەرىنە شولۋ مۇقيات ويلاستىرىلعان ساياسي سيگنال. ءپۋتيننىڭ نازارباەۆپەن كەزدەسۋى ورتالىق ازيانىڭ شاحمات تاقتاسىنا ماڭىزدى ءبىر فيگۋرانى تاستاعانىمەن بىردەي بولدى. بۇل سيگنال توقاەۆ ءۇشىن عانا ەمەس, بۇكىل ورتالىق ازياعا بەرىلىپ وتىر. رەسەي ءبارىن رەتتەۋگە كىرىسپەك», – دەپ جازىلعان قىتاي ساراپشىلارىنىڭ ساياسي شولۋىندا.

ەسكە سالساق, ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ 2024 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا دا پۋتينمەن كەزدەسكەن ەدى.