ءتورت ادامنىڭ ءولىمى: فەرروقورىتپا زاۋىتىنداعى اپات ءۇشىن نىعماتۋلليندەر جاۋاپ بەرە مە?

كوللاج: New Times.kz

سوت ماتەريالدارىنان بەلگىلى بولعانداي, جۇمىس بەرۋشى كومپانيانىڭ ارنايى كوميسسياسى تالاپكەر مۇگەدەكتىك العان وقيعادا جۇك تيەۋشىنىڭ كىناسى 90%, ال جۇمىس بەرۋشىنىڭ كىناسى 10% دەگەن قورىتىندىعا كەلگەن.

قاراعاندىداعى «YDD Corporation» جشس فەرروقورىتپا زاۋىتىندا بولعان اپاتتان زارداپ شەككەن سەگىز ادامنىڭ تورتەۋى قايتىس بولدى, تاعى تورتەۋى اۋرۋحانادا جاتىر. ونەركاسىپتىك اپات بولعاندا كەڭەس داۋىرىندەگى شاحتالار ەسكە تۇسەدى. دەگەنمەن, فەرروقورىتپا زاۋىتى مۇلدەم جاڭا جانە زاماناۋي. ال زاۋىت تۋرالى نە بەلگىلى? اپاتقا بايلانىستى كىمدەر جاۋاپ بەرەدى? Skifnews.kz اقپارات وتاندىق باق-قا شولۋ جاساپ كوردى.

ءىnform.kz دەرەگىنشە, 20 شىلدە كۇنى تاڭەرتەڭ بولعان توتەنشە جاعدايدان كەيىن الەۋمەتتىك جەلىلەردە زاۋىتتىڭ قوجايىنى ءماجىلىستىڭ ەكس-توراعاسى نۇرلان نىعماتۋليننىڭ اعاسى ەرلان نىعماتۋلين ەكەنى تۋرالى اقپارات تارادى.

2016 جىلدىڭ 11 قاراشاسىندا شويىن, بولات جانە فەرروقورىتپا شىعاراتىن «YDD Corporation» جشس العاش رەت تىركەلگەن كەزدە قۇرىلتايشىسى ەرلان زايروللا ۇلى نىعماتۋلين بولدى.

كەيىنىرەك قۇرىلتايشىلاردىڭ قۇرامى كەڭەيىپ, بىرنەشە رەت وزگەردى. قۇرىلتاي قۇجاتتارىنا ەنگىزىلگەن سوڭعى تولىقتىرۋلار مەن وزگەرىستەرگە سەنسەڭىز, بۇل كومپانيا قازىر ءۇش جەكە تۇلعانىڭ مەنشىگىندە. بۇل «Imperiyumcy Holdings Limited», نىعماتۋلين ەرلان زايروللا ۇلى جانە اپپاز جارمۇحامەد دىنمۇحامەت ۇلى (قۇجاتتاعى ەملەسى ساقتالعان – رەد.).

ەرلان نىعماتۋليننىڭ اتىنا تاعى ءۇش كومپانيا تىركەلگەن:

«Asia FerroAlloys» جشس (بۇرىنعى اتاۋى — Qaz Carbon — رەد.);

«EkibastuzFerroAlloys» جشس;

«QAZ ENRICHMENT» جشس.

ەكىنشى قۇرىلتايشى جارمۇحامەد اپپازدىڭ اتىندا «YDD Corporation» جشس-نەن باسقا «قازاقستان كوممۋنالدىق جۇيەلەرى», «ورداباسى گرۋپپ», «جاركەنت جەمىسى» جشس بار.

بۇل قۇرىلتايشىنىڭ ەسىمى وتكەن جىلدىڭ كۇزىندە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا كەڭىنەن تاراعان بولاتىن. 2022 جىلدىڭ 28 جەلتوقسانىندا الماتىدا Little Brazil رەستورانىندا بولعان توبەلەستە جارمۇحامەد اپپاز زارداپ شەككەندەردىڭ ءبىرى دەپ تانىلىپ, 7 ادام 6 جانە 6,5 جىلعا سوتتالعان. ولاردىڭ قاتارىندا بەلگىلى اكتەر اسقار جۇمابەك تە بولدى. كەيىن جارمۇحامەد اپپاز ميللياردەر دىنمۇحامەت ىدىرىسوۆتىڭ ۇلى ەكەنى بەلگىلى بولدى. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ونىڭ نۇرلان نىعماتۋليننىڭ قۇداسى ەكەنىن تالاي رەت جازدى.

ءۇشىنشى قۇرىلتايشىسى Imperiyumcy Holdings Limited 2019 جىلدىڭ 2 قازانىندا كيپردە تىركەلگەن. سوندىقتان قازاقستاننىڭ اشىق اقپارات كوزدەرىندە بۇل كاسىپورىن تۋرالى رەسمي اقپارات جوق.

توتەنشە جاعدايلار جانە سوتتار

سوڭعى توتەنشە جاعداي كومپانيا تاريحىنداعى جالعىز وقيعا ەمەس. اشىق اقپارات كوزدەرىنەن «YDD Corporation» جشس قاتىسۋىمەن 18 سوت ءىسى قارالعانى بەلگىلى بولدى. ونىڭ ىشىندە ءۇش ءىس بويىنشا «ادام دەنساۋلىعىنا كەلتىرىلگەن زياندى وتەۋ» تۋرالى تالاپ ارىز بولسا, ونىڭ ەكەۋى ءبىر تالاپكەرگە قاتىستى.

زاۋىت اۋماعىندا ورىن العان وقيعانىڭ سالدارىنان ەكىنشى توپ مۇگەدەكتىگىن العان جۇك تيەۋشى «YDD Corporation» جشس-نەن مورالدىق شىعىندى وتەۋ رەتىندە 10 ميلليون تەڭگە تالاپ ەتىپ, سوت شەشىمىمەن 1,5 ميلليون تەڭگە ءوندىرىپ العان. سوت ماتەريالدارىنان بەلگىلى بولعانداي, جۇمىس بەرۋشى كومپانيانىڭ ارنايى كوميسسياسى تالاپكەر مۇگەدەكتىك العان وقيعادا جۇك تيەۋشىنىڭ كىناسى 90%, ال جۇمىس بەرۋشىنىڭ كىناسى 10% دەگەن قورىتىندىعا كەلگەن. الايدا قاراعاندى ​​قالاسى ءا.بوكەيحان اۋدانىنىڭ ازاماتتىق ىستەر جونىندەگى سوتى جۇمىس بەرۋشىنىڭ كىناسىن 100 پايىز مويىنداپ, كوميسسيا قورىتىندىسىن جوققا شىعاردى.

ءۇشىنشى جاعدايعا كەلسەك, «YDD Corporation» جشس-نەن تاپسىرىس العان جەكە كاسىپكەر سىرلاۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ءۇشىن جەكە تۇلعانى جالداعان. جۇمىسشى زاۋىت اۋماعىنداعى بالقىتۋ پەشىنەن شىققان جالىنعا ورانىپ, سونىڭ سالدارىنان بەتى مەن قۇلاعى, ەكى قولى, ەكى يىق جانە ەكى بوكسەسى كۇيىپ قالعان. ءىس ماتەريالدارىندا كەندى بالقىتۋ پەشىنىڭ جۇمىسى كەزىندە ونىڭ ماڭايىنا بوگدە ادامداردىڭ كىرۋىنە جول بەرۋ قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىنە قايشى ەكەنى كورسەتىلگەن.

بۇدان شىعاتىنى, «YDD Corporation» زاۋىتىندا 2022 جىلدىڭ 12 مامىرىندا 20 شىلدەدە بولعان اپاتقا دەيىن ادام وندىرىستە كۇيىپ قالعان. اتىنداعى ۇلتتىق تراۆماتولوگيا جانە ورتوپەديا عىلىمي ورتالىعىنىڭ كومبۋستيولوگتارى دا بەلگىلى. سوت شەشىمىنە نەگىز بولعان 2022 جىلعى وقيعاعا قاتىستى قورىتىندى جاساعان باتپەنوۆا قازىر اپاتتان زارداپ شەككەندەردى ەمدەۋمەن اينالىسۋدا.

زاۋىتتىڭ جۇمىسى جانە قارجىسى

زاۋىتتىڭ رەسمي سايتىنداعى مالىمەتكە قاراعاندا, ولاردىڭ ونىمدەرى الەمنىڭ 50 ەلىنەن اكەلىنەدى. ولاردىڭ قاتارىندا جاپونيا, وڭتۇستىك كورەيا, ەۋروپا جانە امەريكا ەلدەرى بار.

كاسىپورىن نەگىزىنەن ىستىققا ءتوزىمدى بولات, كونسترۋكتسيالىق بولات, سەرىپپەلەر مەن سەرىپپەلەر جاساۋعا ارنالعان بولات, ەلەكتر بولات سياقتى شيكىزات تۇرلەرىن شىعارادى. ەڭ كوپ ەكسپورتتالاتىن ونىمدەردىڭ قاتارىندا بولات پەن شويىن قورىتپالارىن وشۋگە جانە توت باسۋعا ءتوزىمدى ەتەتىن فەرروسيليتسي بار.

ول قۇرىلىمدىق قۇرىلىمداردا, كەمە قۇراستىرۋدا, اۋە كولىگىندە جانە اۆتوموبيل ونەركاسىبىندە كەڭىنەن قولدانىلادى. جىلىنا 240 مىڭ توننا فەرروسيليتسي وندىرىلەدى. بۇل رەتتە اتموسفەراعا جىلىنا 10 مىڭ توننا فەرروسيليتسي شلاكتارى مەن 18 مىڭ توننا ميكروكرەمني (سيليكات توزاڭى) شىعادى.

زاۋىتتا مەتالدى بالقىتىپ, فەرروقورىتپا شىعاراتىن 4 پەش بار. ارقايسىسىنىڭ قۋاتى 85,5 مەگاۆولت-امپەر. Statsnet.co رەسۋرسىنىڭ مالىمەتىنشە, «YDD Corporation» جشس 2016 جىلدان بەرى بيۋدجەتكە 12 ميلليارد 388 ميلليون 676,5 مىڭ تەڭگە سالىق تولەگەن. ونىڭ ىشىندە ەڭ كوپ سالىق 2022 جىلى اۋدارىلعان – شامامەن 5,3 ملرد تەڭگە. ال وتكەن جىلى تولەنگەن سالىق كولەمى نەبارى 1,9 ملرد تەڭگەنى قۇراعان.

«YDD Corporation» جشس دەرەكتەرى مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلار سايتىندا دا, «سامۇرىق-قازىنا» قورىنىڭ كۆازيمەملەكەتتىك ساتىپ الۋلار تىزىمىندە دە تابىلمادى.

Vlast.kz پورتالىندا جاريالانعان جۋرناليستىك زەرتتەۋدە ەرلان نىعماتۋليننىڭ ءۇش بىردەي فەرروقورىتپا زاۋىتىنىڭ (YDD Corporation, Asia FerroAlloys, EkibastuzFerroAlloys) قۇرىلىسىنا مەملەكەتتەن 177 ميلليارد تەڭگە جيناعانى ايتىلعان. ونىڭ ىشىندە مەملەكەت «YDD Corporation» جشس قۇرىلىسىنا 36,6 ملرد تەڭگە نەسيە ءبولدى.

ماتەريالدا قازاقستاننىڭ دامۋ بانكى اتالعان زاۋىتتاردىڭ قۇرىلىسى مەن ىسكە قوسىلۋىنا قارجىلىق قولداۋ كورسەتكەنى تۋرالى دەرەكتەر كەلتىرىلگەن. سونىمەن قاتار, سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ونەركاسىپ كوميتەتىمەن جاسالعان كەلىسىم-شارتتىڭ ارقاسىندا بۇل ءۇش زاۋىت كەدەندىك باج سالىعىنان, يمپورتقا قوسىلعان قۇن سالىعىنان بوساتىلىپ, زاتتاي گرانتقا يە بولدى. اۆتور زاۋىت قۇرىلىسىنا زاتتاي گرانت رەتىندە قالا اۋماعىنان ءوندىرىستى ىسكە قوسۋعا قاجەتتى ينفراقۇرىلىمعا سايكەس كەلەتىن 126 گەكتار جەر بەرىلگەنىن اتاپ وتكەن.

ەسكە سالساق, قاراعاندىدا فەرروقورىتپا زاۋىتىنىڭ پەشتەرىندە كەنەت جالىن شىققان بولاتىن. توتەنشە جاعداي سالدارىنان كومپانيانىڭ سەگىز قىزمەتكەرى زارداپ شەكتى. 31 جاستاعى جۇمىسشى قايتىس بولدى, تاعى ءبىر جابىرلەنۋشى 2 كۇننەن كەيىن قايتىس بولدى. ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن دارىگەرلەر تاعى ەكى قۇرباننىڭ قايتىس بولعانىن مالىمدەدى.