ترامپ قىزمەتىنە كىرىسپەي جاتىپ, گرەنلانديا مەن كانادانى اقش-قا قوسىپ الماقشى

فوتو: eurointegration

پرەزيدەنت ترامپ پاناما كانالىن باسىپ الۋعا ۋادە بەرىپ, دانيادان گرەنلانديانى ساتىپ الۋعا شاقىرىپ, كانادانى اقش-تىڭ 51-ءشى شتاتىنا اينالدىرۋ نيەتىن بايقاتتى, دەپ حابارلايدى qandastar.kz

تەننەسي شتاتىنىڭ وكىلى ەندي وگلس دانيامەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋ ءۇشىن ترامپقا وكىلەتتىك بەرەتىن زاڭ جوباسىن ازىرلەنىپ جاتىر.

گرەنلانديا سولتۇستىك امەريكادا ورنالاسقانىمەن, ەۋروپامەن تاريحي-مادەني جانە گەوساياسي بايلانىستارعا يە ەكەنىن اتاپ وتكەن ءجون.

Fox News Digital باسىلىمىنپ سۇيەنسەك, بۇل زاڭ جوباسى «گرەنلانديانى قاتستا ۇلى ەتەيىك تۋرالى زاڭ» (اعىلش. Make Greenland Great Again Act) دەپ اتالادى.

«دجو بايدەن سوڭعى ءتورت جىلدا ءبىزدىڭ بەدەلىمىزدى تۇبىرىمەن قۇرتتى. ال دونالد ترامپ پرەزيدەنت رەتىندە قىزمەتىنە كىرىسپەي جاتىپ-اق الەمگە «امەريكا ءبىرىنشى» ساياساتىنىڭ قايتا ورالعانىن كورسەتىپ جاتىر. اقش-تىڭ ەكونوميكالىق جانە قاۋىپسىزدىك مۇددەلەرى ەندى ەشقاشان كەيىنگە شەگەرىلمەيدى. رەسپۋبليكالىق پارتيانىڭ وكىلدەرى ترامپتىڭ امەريكالىقتار ءۇشىن ناتيجەگە قول جەتكىزۋىنە كومەكتەسۋگە دايىن», – دەدى وگلس Fox News Digital باسىلىمىنا بەرگەن سۇحباتىندا.

Skifnews.kz  تالعان زاڭ جوباسى ترامپقا 20-دا انت بەرۋ راسىمىنەن كەيىن بىردەن دانيامەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەتىنىن جازدى.

«دانيا كورولدىگىمەن گرەنلانديانى اقش-قا قوسۋ تۋرالى كەلىسىمگە كەلگەننەن كەيىن 5 كۇن ىشىندە پرەزيدەنت بارلىق ءتيىستى قۇجاتتار مەن ماتەريالداردى كونگرەسس كوميتەتتەرىنە تاپسىرۋى كەرەك», – دەلىنگەن زاڭ جوباسىندا.

بىرقاتار رەسپۋبليكاشىلدار ترامپتىڭ بۇل يدەيالارىن جاي عانا تروللينگكە تەڭەسە, كەيبىرەۋلەر ودان اقش-تىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىن نىعايتۋعا باعىتتالعان ستراتەگيالىق ويىندى كورىپ وتىر.

«پاناما ماسەلەسى – قىتاي. قىتايلار باتىس جارتى شاردا ەكونوميكالىق جانە قارجىلىق جاعىنان ۇستەمدىك ەتىپ جاتسا, ءبىز سونى باقىلاۋمەن عانا شەكتەلىپ قالدىق», – دەيدى ترامپتىڭ بۇرىنعى سايلاۋالدى شتابىنىڭ وكىلى.

پاناما ۇكىمەتى اتلانت جانە تىنىق مۇحيتتاردى بايلانىستىراتىن كانالدى 25 جىلعا جۋىق باقىلاپ كەلەدى. ترامپ اقش-تىڭ بۇل جولدى ءوز قولىنا الۋ يدەياسىن العا تارتا وتىرىپ, اقش-تىڭ «شامادان تىس قۇن تولەپ, تونالىپ جاتقانىنا» شاعىمداندى. قىتاي پاناماعا, سونىڭ ىشىندە ونىڭ بىرقاتار قۇرىلىس جوبالارىنا وراسان ينۆەستيتسيا سالدى جانە پانامانىڭ بەس نەگىزگى پورتىنىڭ ەكەۋىن باسقارىپ وتىر.

پاناما پرەزيدەنتى حوسە راۋل مۋلينو بولسا, ترامپتىڭ بۇل مالىمدەمەلەرىن قابىلداۋدان باس تارتىپ, ايگىلى كانال ارقىلى ترانزيت تاريفتەرى «قىڭىرلىقپەن» شەشىلمەيتىنىن اتاپ ءوتتى. گرەنلانديانى ساتىپ الۋ تۋرالى اڭگىمە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى ويىن رەتىندە دە قاراستىرىلۋى مۇمكىن. اركتيكا – ماڭىزدى ايماق. ويتكەنى اقش رەسەيمەن, قىتايمەن تايتالاسىپ جاتقان شاقتا گرەنلانديا مۇزىنىڭ ەرۋى كەمەلەر ءۇشىن جاڭا جول اشادى. بۇعان قوسا, گرەنلانديا – تابيعي رەسۋرستارعا باي اۋماق.

ترامپ 2019 جىلى ءوزىن-ءوزى باسقاراتىن, بىراق دانياعا تيەسىلى گرەنلانديانى ساتىپ الۋدىڭ «ستراتەگيالىق» تۇرعىدان قىزىقتى ەكەنىن ايتىپ, سول كەزدەگى دانيانىڭ پرەمەر-ءمينيسترى مەتتە فرەدەريكسەننىڭ اشۋىن تۋعىزدى. سونىمەن قاتار, وتكەن اپتادا ترامپ اقش-تىڭ بۇل ارالعا يەلىك ەتۋى «ابسوليۋتتىك قاجەتتىلىك» دەپ ايتقان.

پرەمەر-مينيستر مۋتە ەگەدە گرەنلانديانىڭ «ەشقاشان ساتىلمايتىنىن» ەسكەرتىپ, اركتيكالىق ارالدىڭ قاۋىپسىزدىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن جاڭا پاكەت جاريالادى.

«ترامپ بۇل جەردە شىنىمەن نەنى مەڭزەپ تۇر? ول مونرو دوكتريناسىن قالپىنا كەلتىرۋ جايىندا, ياعني, باتىس جارتى شاردى باسقاراتىن اقش تۋرالى ايتىپ وتىر», – دەيدى رەسپۋبليكاشىل ستراتەگ فورد و’كوننەلل ترامپتىڭ گرەنلانديا, كانادا جانە پاناما كانالى تۋرالى اڭگىمەلەرىنە پىكىر بىلدىرە وتىرىپ.

1823 جىلى بۇرىنعى پرەزيدەنت مونرو قابىلداعان مونرو دوكتريناسى اقش-تىڭ ەۋروپانىڭ ساياسي ىستەرىنە قاتىسۋىنا نەمەسە ارالاسۋىنا جول بەرمەيدى. ترامپ كانادادان, سونداي-اق مەكسيكادان اكەلىنەتىن ونىمدەرگە 25 پايىزدىق باج سالىعىن ەنگىزۋگە ۋادە بەردى جانە ول بۇل ەكى ەلدى ارەكەتسىزدىك پەن ترانسشەكارالىق ەسىرتكى ساۋداسىنا, قىلمىستارعا جاۋاپتى دەپ كىنالاپ وتىر.

سونىمەن قاتار, ترامپ روجدەستۆو كۇنىندەگى جازباسىندا كانادا پرەمەرى تريۋدونى «گۋبەرناتور» دەپ اتاپ, ونىڭ ەلىندەگى سالىقتاردىڭ «تىم جوعارىلىعىن» سىناپ, ەگەر كانادا 51-ءشى شتات اتانسا, سول سالىقتاردىڭ تومەندەيتىنىن جەتكىزدى. ترامپ تانىمال حوككەيشى ۋەين گرەتسكيگە كانادانىڭ پرەمەر-ءمينيسترى لاۋازىمىنا ۇمىتكەر بولۋدى ۇسىنىپ, بۇل لاۋازىمنىڭ «جاقىندا كانادا گۋبەرناتورى قىزمەتىنە اينالاتىنىن» ەسكەرتتى. كوپتەگەن كانادالىقتار ترامپتىڭ جەلىدەگى سوزدەرىن قىزىق دەپ قابىلدامادى.

«ونىڭ امەريكانىڭ ەڭ جاقىن وداقتاسىنا مۇنداي قاۋىپ ءتوندىرۋدى پروبلەما كورمەيتىنى وتە قورقىنىشتى», – دەيدى باتىس ونتاريو ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ساياساتتانۋ پروفەسسورى جانە ماكگيلل ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ شاقىرىلعان پروفەسسورى مەتيۋ لەبو.

Canadian Press حابارلاعانداي, كانادالىقتاردىڭ 13 پايىزى عانا اقش-قا قوسىلۋ يدەياسىنا اشىق ەكەن. «بۇل – رەسەيدىڭ ءبىر بولىگى بولۋدى قالايتىن ۋكراينداردىڭ پايىزىمەن بىردەي كورسەتكىش», – دەيدى لەبو.

كانادا بيلىگى اقش پرەزيدەنتىنىڭ ۇسىنىسىنا ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسىلىق ءبىلدىردى. پرەمەر-مينيستر دجاستين تريۋدو مەن سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مەلاني دجولي X الەۋمەتتىك جەلىسىندە وسى ماسەلە بويىنشا ءوز ويلارىن جاريالادى.

«كانادانىڭ امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ ءبىر بولىگىنە اينالۋ مۇمكىندىگى مۇلدە جوق. ەكى ەلدەگى جۇمىسشىلار مەن قاۋىمداستىقتار ءبىر-بىرىمەن ساۋدادا جانە قاۋىپسىزدىك سالاسىندا سەرىكتەستەر بولۋدان عانا ۇتادى», – دەپ جازدى جاقىندا وتستاۆكاعا كەتەتىنىن حابارلاعان تريۋدو.

ءدجوليدىڭ پىكىرىنشە, ترامپتىڭ بۇل كوممەنتاريلەرى ونىڭ «كانادانى نەندەي جاعدايلار كۇشتى ەتەتىن تولىق تۇسىنبەيتىنىن» كورسەتىپ بەردى.