Tramp qyzmetine kirispeı jatyp, Grenlandııa men Kanadany AQSh-qa qosyp almaqshy

Foto: eurointegration

Prezıdent Tramp Panama kanalyn basyp alýǵa ýáde berip, Danııadan Grenlandııany satyp alýǵa shaqyryp, Kanadany AQSh-tyń 51-shi shtatyna aınaldyrý nıetin baıqatty, dep habarlaıdy qandastar.kz

Tennesı shtatynyń ókili Endı Ogls Danııamen kelissózder júrgizý úshin Trampqa ókilettik beretin zań jobasyn ázirlenip jatyr.

Grenlandııa Soltústik Amerıkada ornalasqanymen, Eýropamen tarıhı-mádenı jáne geosaıası baılanystarǵa ıe ekenin atap ótken jón.

Fox News Digital basylymynp súıensek, bul zań jobasy «Grenlandııany qata uly eteıik týraly zań» (aǵylsh. Make Greenland Great Again Act) dep atalady.

«Djo Baıden sońǵy tórt jylda bizdiń bedelimizdi túbirimen qurtty. Al Donald Tramp prezıdent retinde qyzmetine kirispeı jatyp-aq álemge «Amerıka birinshi» saıasatynyń qaıta oralǵanyn kórsetip jatyr. AQSh-tyń ekonomıkalyq jáne qaýipsizdik múddeleri endi eshqashan keıinge shegerilmeıdi. Respýblıkalyq partııanyń ókilderi Tramptyń amerıkalyqtar úshin nátıjege qol jetkizýine kómektesýge daıyn», – dedi Ogls Fox News Digital basylymyna bergen suhbatynda.

Skifnews.kz  talǵan zań jobasy Trampqa 20-da ant berý rásiminen keıin birden Danııamen kelissózder júrgizýge múmkindik beretinin jazdy.

«Danııa Koroldigimen Grenlandııany AQSh-qa qosý týraly kelisimge kelgennen keıin 5 kún ishinde prezıdent barlyq tıisti qujattar men materıaldardy Kongress komıtetterine tapsyrýy kerek», – delingen zań jobasynda.

Birqatar respýblıkashyldar Tramptyń bul ıdeıalaryn jaı ǵana trollıngke teńese, keıbireýler odan AQSh-tyń ulttyq qaýipsizdigin nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan strategııalyq oıyndy kórip otyr.

«Panama máselesi – Qytaı. Qytaılar Batys jarty sharda ekonomıkalyq jáne qarjylyq jaǵynan ústemdik etip jatsa, biz sony baqylaýmen ǵana shektelip qaldyq», – deıdi Tramptyń burynǵy saılaýaldy shtabynyń ókili.

Panama úkimeti Atlant jáne Tynyq muhıttardy baılanystyratyn kanaldy 25 jylǵa jýyq baqylap keledi. Tramp AQSh-tyń bul joldy óz qolyna alý ıdeıasyn alǵa tarta otyryp, AQSh-tyń «shamadan tys qun tólep, tonalyp jatqanyna» shaǵymdandy. Qytaı Panamaǵa, sonyń ishinde onyń birqatar qurylys jobalaryna orasan ınvestıııa saldy jáne Panamanyń bes negizgi portynyń ekeýin basqaryp otyr.

Panama prezıdenti Hose Raýl Mýlıno bolsa, Tramptyń bul málimdemelerin qabyldaýdan bas tartyp, áıgili kanal arqyly tranzıt tarıfteri «qyńyrlyqpen» sheshilmeıtinin atap ótti. Grenlandııany satyp alý týraly áńgime ulttyq qaýipsizdik salasyndaǵy oıyn retinde de qarastyrylýy múmkin. Arktıka – mańyzdy aımaq. О́ıtkeni AQSh Reseımen, Qytaımen taıtalasyp jatqan shaqta Grenlandııa muzynyń erýi kemeler úshin jańa jol ashady. Buǵan qosa, Grenlandııa – tabıǵı resýrstarǵa baı aýmaq.

Tramp 2019 jyly ózin-ózi basqaratyn, biraq Danııaǵa tıesili Grenlandııany satyp alýdyń «strategııalyq» turǵydan qyzyqty ekenin aıtyp, sol kezdegi Danııanyń Premer-mınıstri Mette Frederıksenniń ashýyn týǵyzdy. Sonymen qatar, ótken aptada Tramp AQSh-tyń bul aralǵa ıelik etýi «absolıýttik qajettilik» dep aıtqan.

Premer-mınıstr Mýte Egede Grenlandııanyń «eshqashan satylmaıtynyn» eskertip, arktıkalyq araldyń qaýipsizdigin arttyrý úshin jańa paket jarııalady.

«Tramp bul jerde shynymen neni meńzep tur? Ol Monro doktrınasyn qalpyna keltirý jaıynda, ıaǵnı, Batys jarty shardy basqaratyn AQSh týraly aıtyp otyr», – deıdi respýblıkashyl strateg Ford O’Konnell Tramptyń Grenlandııa, Kanada jáne Panama kanaly týraly áńgimelerine pikir bildire otyryp.

1823 jyly burynǵy prezıdent Monro qabyldaǵan Monro doktrınasy AQSh-tyń Eýropanyń saıası isterine qatysýyna nemese aralasýyna jol bermeıdi. Tramp Kanadadan, sondaı-aq Meksıkadan ákelinetin ónimderge 25 paıyzdyq baj salyǵyn engizýge ýáde berdi jáne ol bul eki eldi áreketsizdik pen transshekaralyq esirtki saýdasyna, qylmystarǵa jaýapty dep kinálap otyr.

Sonymen qatar, Tramp Rojdestvo kúnindegi jazbasynda Kanada premeri Trıýdony «gýbernator» dep atap, onyń elindegi salyqtardyń «tym joǵarylyǵyn» synap, eger Kanada 51-shi shtat atansa, sol salyqtardyń tómendeıtinin jetkizdi. Tramp tanymal hokkeıshi Ýeın Grekıge Kanadanyń Premer-mınıstri laýazymyna úmitker bolýdy usynyp, bul laýazymnyń «jaqynda Kanada gýbernatory qyzmetine aınalatynyn» eskertti. Kóptegen kanadalyqtar Tramptyń jelidegi sózderin qyzyq dep qabyldamady.

«Onyń Amerıkanyń eń jaqyn odaqtasyna mundaı qaýip tóndirýdi problema kórmeıtini óte qorqynyshty», – deıdi Batys Ontarıo ýnıversıtetiniń saıasattaný professory jáne MakGıll ýnıversıtetiniń shaqyrylǵan professory Metıý Lebo.

Canadian Press habarlaǵandaı, kanadalyqtardyń 13 paıyzy ǵana AQSh-qa qosylý ıdeıasyna ashyq eken. «Bul – Reseıdiń bir bóligi bolýdy qalaıtyn ýkraındardyń paıyzymen birdeı kórsetkish», – deıdi Lebo.

Kanada bıligi AQSh prezıdentiniń usynysyna úzildi-kesildi qarsylyq bildirdi. Premer-mınıstr Djastın Trıýdo men Syrtqy ister mınıstri Melanı Djolı X áleýmettik jelisinde osy másele boıynsha óz oılaryn jarııalady.

«Kanadanyń Amerıka Qurama Shtattarynyń bir bóligine aınalý múmkindigi múlde joq. Eki eldegi jumysshylar men qaýymdastyqtar bir-birimen saýdada jáne qaýipsizdik salasynda seriktester bolýdan ǵana utady», – dep jazdy jaqynda otstavkaǵa ketetinin habarlaǵan Trıýdo.

Djolıdiń pikirinshe, Tramptyń bul kommentarııleri onyń «Kanadany nendeı jaǵdaılar kúshti etetin tolyq túsinbeıtinin» kórsetip berdi.