پرەزيدەنت باق قىزمەتكەرلەرىن قۇتتىقتادى

مەملەكەت باسشىسى قازىر ەلىمىز دامۋدىڭ جاڭا ساتىسىنا قادام باسقانىن ايتتى.

«ءبىز سوڭعى 5 جىلدىڭ ىشىندە اۋقىمدى ساياسي رەفورمالاردى جۇزەگە اسىردىق. قازاقستاننىڭ ساياسي جۇيەسى تۇبەگەيلى وزگەردى. پارلامەنتتىڭ ىقپالى, ۇكىمەتتىڭ جاۋاپكەرشىلىگى ايتارلىقتاي ارتتى. بيلىك تارماقتارى اراسىنداعى تەپە-تەڭدىك ورنىعا ءتۇستى. ساياسي پارتيالاردىڭ قوعامدىق ءرولى كۇشەيدى. ازاماتتارىمىز ءوز وي-پىكىرلەرىن اشىق ايتىپ, قوعامدا بەلسەندى بولۋىنا مۇمكىندىك بەرەتىن ناقتى تەتىكتەر پايدا بولدى. سايلاۋ جۇيەسىن جەتىلدىردىك. اۋىل, اۋدان اكىمدەرى تىكەلەي سايلانا باستادى. ءبىر سوزبەن, ساياسي جانە قوعامدىق مادەنيەت ۇلكەن وزگەرىسكە ۇشىرادى. ەڭ ماڭىزدى باستامانىڭ ءبىرى – پرەزيدەنت جەتى جىلدىق مەرزىمگە ءبىر رەت قانا سايلاناتىن بولدى. وسى شەشىمنىڭ ساياسي ءمان-ماعىناسى ەرەكشە, بۇل – مەملەكەت باسقارۋ ىسىندە جاڭا ستاندارت قالىپتاستىراتىن ماڭىزدى قادام. رەفورمالار, وزگەرىستەر ءالى دە جالعاسا بەرەدى. ەڭ باستىسى, بۇل وزگەرىستەر – حالىقتىڭ تاڭداۋى. سوندىقتان ءبىز ەشقاشان كەرى قايتپايمىز, تەك العا قاراي جۇرەمىز. ءبىز ەكونوميكالىق دامۋدىڭ ناقتى باعىتىن ايقىندادىق. ءبىر سوزبەن, وزىق ەل بولۋ ءۇشىن اۋقىمدى جۇمىستى قولعا الدىق», — دەپ اتاپ ءوتتى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ.

مەملەكەت باسشىسى باق قىزمەتكەرلەرى تىڭ باستامالاردى جۇرتشىلىققا جان-جاقتى تۇسىندىرۋگە زور ۇلەس قوسىپ جۇرگەنىن اتاپ ءوتتى.

«شىن مانىندە, بارلىق رەفورمانى وزدەرىڭىزبەن بىرگە اتقاردىق دەۋگە بولادى. بىراق وزگەرىستەردى جۇزەگە اسىرۋ ءبىر باسقا, ال ونى ورنىقتىرۋ ءبىر بولەك. ول ءۇشىن قوعامدىق سانا تۇبەگەيلى جاڭعىرۋعا ءتيىس. ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ اتىراۋداعى وتىرىسىندا جالپىعا ورتاق قۇندىلىقتار تۋرالى ايتقانىمدى بىلەسىزدەر. مۇنىڭ ءبارى ۇلتتىڭ جاڭا ساپاسىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ايرىقشا ماڭىزدى. اشىعىن ايتساق, وسى قۇندىلىقتاردى قوعام ساناسىنا ورنىقتىرۋ جۋرناليستەرگە تىكەلەي بايلانىستى. اقپارات وكىلدەرى بولماسا, ونى جۇرتقا جاريا ەتۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان جۋرناليستەر قاۋىمى وسى ماڭىزدى جۇمىسقا زور جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايدى دەپ سەنەمىن. ءبىز ءاربىر ءسوزىمىزدى قوعامدى تۇزەۋگە جۇمساساق, بولاشاعىمىز دا باياندى بولارى حاق. مەن قۇرىلتاي وتىرىسىندا ەلىمىزگە قاتەر توندىرەتىن بەس كەسەلگە توقتالدىم. تاعى دا قايتالاپ ايتقىم كەلەدى. جۇرتتى ناشاقورلىق پەن قۇمارپازدىقتان, تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتان, ۆانداليزم مەن ىسىراپشىلدىقتان قورعاۋ – ورتاق مىندەت. مەملەكەت بۇل باعىتتا ناقتى قادامدار جاساپ جاتىر», — دەپ توقتالدى پرەزيدەنت.

سونداي-اق پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ جاقىندا تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا توسقاۋىل بولاتىن ارنايى زاڭ كۇشىنە ەنگەنىن تىلگە تيەك ەتتى.

«بۇل – وتە قاجەتتى قۇجات. بۇل ماسەلە بويىنشا مەنىڭ كوزقاراسىم – بارشاڭىزعا ايقىن. ەلىمىزدەگى ءاربىر شاڭىراق قازاق وتباسىنىڭ ۇلگىسىنە اينالۋى كەرەك. ارينە, قابىلدانعان زاڭ بارلىق قاتەردى بىردەن جويىپ جىبەرمەيدى. بۇل – ۇزاق ءارى كۇردەلى ۇدەرىس. زاڭ جازالاۋ ءۇشىن ەمەس, ەڭ الدىمەن, قۇقىقتىق مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن ماڭىزدى. وعان بۇكىل قوعام بولىپ اتسالىسۋ قاجەت. وسى جولدا اقپارات وكىلدەرىنىڭ ءرولى ەرەكشە», — دەدى ول.

مەملەكەت باسشىسى ەڭ قاۋىپتى الەۋمەتتىك كەسەلدىڭ ءبىرى – لۋدومانيا ەكەنىن ايتتى. قۇمار ويىنعا تاۋەلدىلىك كوپتەگەن ازاماتتى ورعا جىعىپ, قارىزعا بەلشەسىنەن باتىرعانىن, وتباسىنىڭ شىرقىن بۇزاتىنىن, قىلمىسقا, سۋيتسيدكە يتەرمەلەيتىنىن ءسوز ەتتى.

«ينتەرنەت دامىعان سايىن لۋدومانيا پروبلەماسى ۋشىعا ءتۇستى جانە ناعىز الەۋمەتتىك ىندەتكە اينالا باستادى. بۇل ۇلتىمىزدىڭ بولاشاعىنا قاتەر توندىرەدى. سوندىقتان مەملەكەت باسشىسى رەتىندە مەن وسى قاۋىپتى قۇبىلىسپەن كۇرەسۋ ءۇشىن بىرقاتار پارمەندى شارالار قابىلدادىم. بىلتىر كۇزدە وسى ماسەلە بويىنشا قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ ارنايى وتىرىسى ءوتتى. جۋىردا مەنىڭ تاپسىرماممەن ۇكىمەت زاڭسىز ويىن بيزنەسى مەن لۋدومانياعا قارسى ءىس-قيمىل جونىندەگى كەشەندى جوسپاردى بەكىتتى. سونىمەن قاتار ءتيىستى زاڭ جوباسىن تەز ارادا قابىلداۋ جونىندە بۇعان دەيىن بىرنەشە رەت ايتقان ەدىم. ال بۇگىن سەنات لۋدومانياعا قارسى زاڭ جوباسىن قارايدى. ەگەر ماقۇلدانسا, كوپ ۇزاتپاي مەن وعان قول قويامىن. اتالعان زاڭنىڭ كۇشىنە ەنۋى ازاماتتارىمىزدى, ەڭ الدىمەن, وسكەلەڭ ۇرپاقتى وسى زياندى الەۋمەتتىك دەرتتەن ساقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىنىنە سەنىمدىمىن. ورايلى ءساتتى پايدالانا وتىرىپ, ماسەلەگە بەي-جاي قاراماي, زاڭ جوباسىن جەدەل ءارى ساپالى ازىرلەگەنى ءۇشىن ءماجىلىس پەن سەنات دەپۋتاتتارىنا العىس ايتقىم كەلەدى», — دەدى پرەزيدەنت.

پرەزيدەنت ەرتەڭ پارلامەنتتىڭ كەزەكتى سەسسياسى اياقتالعانىن ايتتى. دەپۋتاتتار ماڭىزدى وقيعالاردىڭ بەل ورتاسىندا جۇرگەنىن, سايلاۋشىلارمەن تىعىز جۇمىس ىستەپ جاتقانىن تىلگە تيەك ەتتى.

«ولار وزەكتى ماسەلەلەردى كوتەرىپ, قوعامدىق پىكىرتالاسقا ۇيىتقى بولىپ وتىر. حالىققا قاجەت زاڭداردى قابىلداۋ جونىندە باستامالار كوتەرۋدە. وسى سەسسيانىڭ وزىندە ەلدىڭ دامۋىنا تىكەلەي ىقپال ەتەتىن 100-دەن استام زاڭ قابىلداندى. وزدەرىڭىزگە ءمالىم, جۋىردا مەن «ماسس-مەديا تۋرالى» زاڭعا قول قويدىم. وتە ماڭىزدى قۇجات. جۋرناليستەردىڭ مۇددەسى مەن قۇقىقتارىن قورعاۋ تەتىكتەرى كۇشەيتىلگەن دەپ ايتۋعا بولادى. بۇل قۇجات ەلىمىزدەگى ماسس-مەديانىڭ الەۋەتىن ارتتىرا تۇسەدى دەپ ويلايمىن. سونداي-اق اقپاراتتىق دەربەستىگىمىزدى نىعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى», — دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا جالپى, دەپۋتات پەن جۋرناليست قىزمەتى ءبىرى-بىرىمەن تىعىز بايلانىسىپ جاتىر. ەكەۋى دە ەل مۇددەسىن قورعايدى. حالىق سەنىمىن ارقالاپ, وعان مۇلتىكسىز قىزمەت ەتەدى. قازىر دەپۋتاتتار كورپۋسى مەن ماسس-مەديا وكىلدەرى ۇيلەسىمدى جۇمىس ىستەپ ءجۇر.

«جۋرناليستەر قاۋىمى ۇلتتىق پارلامەنتاريزمدى دامىتۋعا قاشاندا زور ۇلەس قوسىپ كەلەدى. قازىرگى دەپۋتاتتار قۇرامىندا اقپارات سالاسىنىڭ وكىلدەرى جەتكىلىكتى. اتاپ ايتقاندا, نۇرتورە ءجۇسىپ, ەرمۇرات باپي, قازىبەك يسا, سەرگەي پونومارەۆ, جاناربەك ءاشىمجان, بيبىگۇل جەكسەنباي, ايگۇل قاپباروۆا سەكىلدى ارىپتەستەرىڭىز كوپشىلىككە بەلگىلى. ۇلت مۇددەسىن قورعاپ جۇرگەن جۋرناليستەردىڭ پارلامەنت تورىندە وتىرۋى – زاڭدىلىق. ايتپاقشى, پرەزيدەنت اكىمشىلىگىندە دە ارىپتەستەرىڭىز از ەمەس. ولار ءوز كاسىبي ورتاسىنا قولداۋ ءبىلدىرىپ, بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى مەن مەملەكەتتىك ورگاندار اراسىندا التىن كوپىر قىزمەتىن اتقارادى. جاڭا اقپاراتتىق داۋىرگە قادام باستىق. وسى ورايدا مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسى ءسوز بىلەتىن, ءتيىمدى ءارى جان-جاقتى قارىم-قاتىناس ورناتا الاتىن ادامدارعا ءزارۋ. سوندىقتان ءوز مانسابىن مەملەكەتتىك قىزمەتپەن بايلانىستىرعان نەمەسە بايلانىستىرۋدى جوسپارلاپ جۇرگەن ارىپتەستەرىڭىز وسى سالادا دا ءوز الەۋەتىن تولىق جۇزەگە اسىرا الادى», — دەپ توقتالدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

مەملەكەت باسشىسى ەلىمىزدى تۇبەگەيلى جاڭعىرتۋ ءۇشىن زاڭنامالىق وزگەرىستەرمەن, كادرلىق شەشىمدەرمەن, ساياسي جانە ەكونوميكالىق رەفورمالارمەن عانا شەكتەلۋ ازدىق ەتەتىنىن ۇدايى ايتىپ كەلە جاتقانىن ەسكە سالدى.

«ءبىز پروگرەسسيۆتى ۇلت رەتىندە قوعامدىق جانە جەكە قۇندىلىقتار جۇيەسىن جاڭارتۋ ءۇشىن كوپ تەر توگۋىمىز كەرەك. بۇگىندە وتاندىق جۋرناليستيكا مىقتى قوعامدىق ينستيتۋتقا, ناعىز ءتورتىنشى بيلىككە اينالدى. بۇل سالانىڭ وسىناۋ ماڭىزدى ىسكە قوسار ۇلەسى زور. جۋرناليستەردىڭ الدىندا تۇرعان مىندەتتەردىڭ اۋقىمى – وتە كەڭ. ەلىمىزدە «تازا قازاقستان» اكتسياسىن قولداعان شىن مانىندەگى حالىقتىق قوزعالىس ءورىس الدى. بۇل كەزدەيسوق ەمەس. وكىنىشكە قاراي, تابيعات اياسىنداعى دەمالىس ورىندارىندا جانە ەلدى مەكەندەردىڭ اينالاسىندا ءۇيىلىپ جاتقان قوقىستى كۇن سايىن كورەمىز. بۇل – جاۋاپسىز ادامداردىڭ ءىسى. قوعامدىق ورىنداردا قاراپايىم تازالىق ەرەجەلەرى ساقتالمايدى. بۇدان ادامنىڭ تاربيەسىزدىگى عانا كورىنبەيدى, سونداي-اق ول بۇكىل ەلىمىزدىڭ دامۋىن تەجەيدى. سوندىقتان دا مەن ءاردايىم وسى ماسەلەگە نازار اۋدارامىن», — دەدى ول.

قاسىم-جومارت توقاەۆ تازا قازاقستان» اۋقىمدى ەكولوگيالىق اكتسياسىنا جۇزدەگەن مىڭ ادام قاتىسىپ, ونداعان مىڭ توننا قوقىس جينالعانىنا توقتالدى. ولارعا ريزاشالىعىن ءبىلدىردى.

«بۇل اكتسيا تۇراقتى تۇردە جالعاسادى. اۋلالارىمىز بەن كوشەلەرىمىزدەگى, ساياباقتار مەن قورىقتارداعى, وزەن-كولدەردەگى تازالىق پەن ءتارتىپتىڭ ساقتالۋى بارشا ازاماتقا تىكەلەي بايلانىستى. ءبىز قوعام رەتىندە اينالامىزداعى تازالىقتىڭ قادىرىن ءبىلىپ, باسقا ادامداردىڭ ەڭبەگىن قۇرمەتتەۋدى ۇيرەنۋىمىز كەرەك. وتاندىق مەديا قوعامدا جوعارى ەكولوگيالىق سانا مەن تابيعاتتى ايالاۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋعا زور كومەگىن تيگىزە الادى. وسى ورايدا ازاماتتارىمىزدىڭ ەل ىشىندەگى, سونداي-اق شەتەلدەگى قوعامدىق ورىنداردا ۆانداليزممەن كوزگە ءتۇسىپ, تۇرپايى مىنەز-ق ۇلىق كورسەتۋى – نازار اۋداراتىن ماسەلە. تاريحي-مادەني مۇرالارعا زيان كەلتىرۋ, ەسكەرتكىشتەردى قورلاۋ سياقتى كەلەڭسىز ارەكەتتەر تەك زاڭمەن عانا جازالانىپ قويماي, قوعام تاراپىنان دا ايىپتالۋعا ءتيىس. بۇل ورايدا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ ءرولى اسا ماڭىزدى. تاعى ءبىر ماسەلە. الدىمىزدا «ۇلتتىق دومبىرا كۇنى» كەلە جاتىر. دومبىرا – قازاقتىڭ جانى, ۇلت بولمىسىنىڭ ايناسى. «ناعىز قازاق قازاق ەمەس, ناعىز قازاق – دومبىرا». ءبىز ۇلتتىق بىرەگەيلىگىمىزدى ساقتاعىمىز كەلسە, قاستەرلى اسپاپتى قادىر تۇتۋىمىز قاجەت. ول – ءبىزدىڭ تەرەڭنەن تامىر تارتاتىن ءتول تاريحىمىزدىڭ كۋاگەرى. مەرەيلى مەرەكە ونەرىمىزدى ورگە شىعارىپ, تۇتاستىعىمىزدى نىعايتا ءتۇسۋ ءۇشىن كەرەك. مەن ۇلتتىق قۇندىلىقتى ۇلىقتايتىن باستامالاردى بارىنشا دارىپتەۋ قاجەت دەپ سانايمىن. دومبىرا كۇنى سونىڭ ايقىن كورىنىسى بولۋعا ءتيىس», — دەپ توقتالدى پرەزيدەنت.

مەملەكەت باسشىسى سونداي-اق باق وكىلدەرىنىڭ تاعى ءبىر ماڭىزدى ميسسياسى – ازاماتتارعا ەكونوميكانىڭ دامۋى تۋرالى جان-جاقتى جانە كەڭىنەن اقپارات بەرۋ ەكەنىن ايتتى.

«بۇل رەتتە اۋىز تولتىرىپ ايتاتىن دۇنيە جەتكىلىكتى. قازىر الەمدە ينۆەستيتسيا ءۇشىن باسەكە قاتتى ءجۇرىپ جاتىر. ال ونسىز تۇراقتى ەكونوميكالىق ءوسىمدى قامتاماسىز ەتۋ قيىن. مەملەكەتتىڭ وسى باعىتتاعى جۇيەلى جۇمىسىنىڭ ارقاسىندا كەيىنگى جىلدارى قازاقستاننىڭ ينۆەستيتسيالىق تارتىمدىلىعى ارتىپ كەلەدى. شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ قاتىسۋىمەن ەلىمىزدە ەكونوميكانى ارتاراپتاندىرۋعا جانە جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋعا باعىتتالعان ءارى قارجىلاندىرۋ كولەمى ۇلكەن ونداعان, ءتىپتى جۇزدەگەن جوبا جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. مىسالى, الماتى وبلىسىندا 2026 جىلى الەمگە ايگىلى Pepsico كومپانياسىنىڭ ورتالىق ازياداعى ەڭ ءىرى زاۋىتى اشىلادى. بيىل شىمكەنتتە تۇركيالىق سەرىكتەستەرمەن بىرلەسىپ, ءىرى جىلىجاي كەشەنى قۇرىلىسىنىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىن اياقتاۋ جوسپارلانىپ وتىر. قىتايلىق ارىپتەستەرمەن اباي وبلىسىندا جىلىنا 300 مىڭ توننا مىس قورىتاتىن زاۋىت سالۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول جەتكىزىلدى. جوبانىڭ باستاپقى قۇنى – 1,5 ميلليارد دوللار, مىڭنان استام جاڭا جۇمىس ورنى اشىلادى. اتىراۋ وبلىسىندا پوليەتيلەن شىعاراتىن ينتەگراتسيالانعان گاز-حيميا كەشەنىن سالۋ كوزدەلىپ وتىر. مەنىڭ تاپسىرماممەن ۇكىمەت ەلىمىزدىڭ باتىس ايماقتارىن الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق تۇرعىدان دامىتۋ ءۇشىن جەدەل شارالار توپتاماسىن ازىرلەپ جاتىر. ونىڭ ناتيجەسى كوپ كۇتتىرمەيدى دەپ ويلايمىن», — دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا, بيىل حالىق كوپتەن كۇتكەن ءىرى اۆتوجول جوبالارى ىسكە قوسىلماق. بۇل جوبالار ەلىمىزدىڭ كولىك قۇرىلىمىن نىعايتىپ, ىسكەرلىك بەلسەندىلىكتىڭ ارتۋىنا ىقپال ەتەدى.

«اتاپ ايتقاندا, «استانا – الماتى», «الماتى – وسكەمەن», «اقتوبە – قاندىاعاش», «اتىراۋ – استراحان» جولدارى پايدالانۋعا بەرىلەدى. سونىمەن قاتار «جەزقازعان – قاراعاندى» ماگيسترالىن جوبالاۋ جۇمىستارى باستالادى. مۇنىڭ ءبارى – جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان جانە جوسپارلانعان اۋقىمدى جوبالاردىڭ ءبىر بولىگى عانا. سوڭعى جىلدارى ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرىندە تۇراقتى تۇردە جاڭا كاسىپورىندار اشىلىپ, جاڭا جولدار مەن كوپىرلەر سالىنىپ جاتىر. ينجەنەرلىك جەلىلەر مەن تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق نىساندارى جاڭارتىلۋدا. بىراق كوبىنە مۇنداي جاعىمدى اقپارات لايىقتى دەڭگەيدە تارالماي جاتادى. جاقسىنى جاقسى دەپ ايتۋ كەرەك. ەل دامۋىنداعى وڭ وزگەرىستەرگە كوبىرەك نازار اۋدارۋ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ, اسىرەسە, مەملەكەتتىك باق-تىڭ مىندەتى دەپ سانايمىن», — دەدى ول.