«جابايى ادامداردىڭ ءتىلى قازاق تىلىندە شىققان»: تاريحشى قۇندى دەرەكپەن ءبولىستى (ۆيدەو)

«Qasqa Jol» YouTube ارناسىنىڭ كەزەكتى قوناعى تاريحشى قويشىعارا سالعار ۇلى بولدى. عىلىمي ورتادا تاريح عىلىمىنىڭ تامىرشىسى اتالىپ كەتكەن عۇلاما, قالامگەر اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا كوبى بىلە بەرمەيتىن دەرەكپەن ءبولىستى, — دەپ حابارلايدى Qandastar.kz. 

«ادامزات بالاسى تۇركىلەردەن جاراتىلعان. جابايى ادامداردىڭ العاشقى ءتىلى تۇركى تىلىندە, ونىڭ ىشىندە قازاق تىلىندە شىققان. بۇل تۇجىرىمعا بىلاي قاراساڭ, ەسى دۇرىس ەمەس ادامنىڭ اڭگىمەسى نەمەسە فانتاستيكا سياقتى. ويتكەنى بۇنداي اڭگىمەنى بۇعان دەيىن ەشكىم ايتپاعان جانە ايقىن دەرەك جوق. بىراق وعان نەگىز بەرەتىن تولىپ جاتقان فاكتور بار. بارلىعىن ايتپاي-اق قويايىن, تەك ءوزىمنىڭ كىرىسىپ, زەرتتەۋىمە سەبەپ بولعاندى ايتايىن. لوگيكالىق قيسىنعا سەبەپ بولعانى 20 عاسىردىڭ اياعىندا ادامزات بالاسىنىڭ تۇقىم-تەك قورىن انىقتايتىن دنق ءتاسىلى شىققانى. بار نارسە ءىز-ءتۇسسىز كەتپەيدى. ءبىر ءىز قالۋى كەرەك. ەگەر گەنەتيكتاردىڭ ايتىپ جۇرگەن تۇجىرىمى دۇرىس بولسا, ادامزات جاراتىلعاندا ءبىر تىلدە سويلەدى. ول ءتىل قاي ءتىل? سودان كەيىن افريكانىڭ, وڭتۇسىكتىڭ تاريحىن زەرتتەۋ باستادىم. ەگيپەتتىڭ ەجەلگى تاريحىنداعى جەر-سۋ اتاۋلارى تۇگەل قازاق تىلىندە جازىلعان. وسىلان سوڭ بۇرىن نازار اۋدارماعان دۇنيەلەرىمە زەر سالا باستادىم», — دەدى جازۋشى.

ەتنوگرافتىڭ ايتۋىنشا, كوپ قۇدايلاردىڭ اتاۋىندا قازاقشا ماعىنا بار.

«گرەكتىڭ كوپ قۇدايلارى گرەكتىكى ەمەس, ولار ەگيپەتتىڭ جابايىلارىنىڭ قۇدايى دەگەن بار. بىراق ءبىزدىڭ سورىمىزعا قاراي ونى ەشكىم ايتپايدى. ەنتسيكلوپەديالىق سوزدىك شىقتى. سول جەردە گرەكتىڭ قۇدايلارىنىڭ اتى-ءجونى تەكتەۋلى. ءبىر عانا مىسال ايتايىن. ولگەندە تىرىلتەتىن قۇدايدىڭ اتى —  وسوريس. ەگيپەتتىڭ جابايىلارىندا ول – ءوسىر. وسىمدىكتىڭ قۇدايىن گرەكتەر «يسەيدا» دەپ اتاسا, ەگيپەتتىڭ جابايىلارى «ىسەت» دەپ اتايدى. سول سياقتى ولگەندى تىرىلتەتىن ايەل قۇداي «دەمەتريا» دەگەن بار. ول «دەم ەتتىر» دەگەن ماعىنادا. كاۆكازدا ءبىر حالىق بار ولار دا «دەمەتر» دەيدى. اتاۋدىڭ ماعىناسىمەن دە, قۇدايدىڭ قىزمەتىمەن دە ءبارى تۇرىك ءتىلدى ۇعىمدى بەرىپ تۇر. وسىدان كەيىن بارلىعى تۇرىكشە سويلەپ تۇرعانىن كورەسىڭ», — دەپ ناقتى مىسالمەن تاريحشى ءوز سوزىنە دايەك كەلتىردى.