جامبىل وبلىسىنىڭ دامۋى — ينۆەستيتسيانىڭ ءوسىمى

11 تامىزدا جامبىل وبلىسىنا جۇمىس ساپارى اياسىندا پرەمەر-مينيستر ءاليحان سمايىلوۆ ءوڭىردىڭ ودان ءارى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى جونىندە كەڭەس وتكىزدى.

ىسكە اسىرىلىپ جاتقان شارالار مەن جوبالار, سونداي-اق پروبلەمالىق ماسەلەلەردى شەشۋ تۋرالى ءوڭىر اكىمى نۇرجان نۇرجىگىتوۆ, اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترى ەربول قاراشوكەەۆ, ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار ۆيتسە-ءمينيسترى گاليدۋللا ازيدۋللين, يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ ۆيتسە-ءمينيسترى ءىلياس وسپانوۆ, ۇلتتىق ەكونوميكا ۆيتسە-ءمينيسترى باۋىرجان وماربەكوۆ, دەنساۋلىق ساقتاۋ ۆيتسە-ءمينيسترى ۆياچەسلاۆ دۋدنيك بايانداما جاسادى.

وبلىس اكىمىنىڭ ايتۋىنشا, اعىمداعى جىلدىڭ 7 ايىندا ونەركاسىپ ءوندىرىسىنىڭ كولەمى 510,1 ملرد. تەڭگەنى قۇراپ, ءوسىم 7,8% دەڭگەيىندە قالىپتاستى. سالاداعى باسىم ۇلەس وڭدەۋ ونەركاسىبىنە تيەسىلى – 72%. ونداعى درايۆەرلەر – مينەرالدى تىڭايتقىشتار ءوندىرىسى 3,2 ەسە, قانت 8,9%, ىرىمشىك جانە سۇزبە 5,9%, اياق-كيىم 20,2%-عا ءوسىپ وتىر.
بيىلعى جىلدىڭ ەسەپتى كەزەڭىندە وڭىرگە 241,0 ملرد. تەڭگە ينۆەستيتسيا تارتىلىپ, ءوسىم 15,9%-دى قۇرادى. اپتا سايىن وتەتىن 38 ينۆەستشتاب وتىرىسىندا 95 جوبا قارالىپ, 70 ملرد. تەڭگە ينۆەستيتسيا تارتىلدى.

«اۋىل اماناتى» جوباسىنىڭ 5 باعىتىن قارجىلاندىرۋعا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن (116,2 ملرد.تەڭگە) بولىنگەن جالپى قاراجاتتىڭ 32%-ى جامبىل وبلىسىنا تيەسىلى. اتاپ ايتقاندا, 2019-2023 جىلدارى 42,3 ملرد. تەڭگە ءبولىنىپ, 50 اۋىلدىق وكرۋگتە 11 مىڭعا جۋىق ادام ءوز كاسىپتەرىن باستادى.
بوسالقى جەر قورىنداعى جايىلىم جەرلەر ەسەبىنەن ەلدى مەكەن جايىلىمى 379 مىڭ گەكتاردان 741 مىڭ گەكتارعا ۇلعايدى. 5 شاقىرىمدىق راديۋستا ورنالاسقان 34,7 مىڭ گەكتار جايىلىم قايتارىلىپ, ەلدى مەكەنگە بەكىتىلدى. 1,5 ملن. گەكتار ورمان قورىنا 245 مىڭ مال باسى شىعارىلدى. 2082 شارۋا قوجالىقتىڭ 510 مىڭ گەكتار جەرلەرىنە كەدەرگىسىز مال جايۋعا مەموراندۋم جاسالدى. شارۋا قوجالىقتارىمەن يگەرىلمەگەن 93,5 مىڭ گەكتار جايىلىم جەر مەملەكەت مەنشىگىنە قايتارىلدى. ناتيجەسىندە, جەتىسپەيتىن جايىلىم جەرلەردىڭ كولەمى 164 مىڭ گەكتارعا قىسقارتىلدى, – دەدى نۇرجان نۇرجىگىتوۆ.

«اسار» جوباسى باستالعالى اسارلاتقان اعايىننىڭ كومەگىمەن 338 مۇقتاج جەرلەسىمىز باسپانالى بولسا, بيىل 105 وتباسىنا قۋانىش سىيلاساق دەگەن نيەتىمىز بار. بۇگىنگە 11 جانۇيا باسپانالى بولدى.

ايماق باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا, مەملەكەت باسشىسىنىڭ جولداۋىندا 2025 جىلعا دەيىن اۋىز سۋمەن 100% قامتاماسىز ەتۋ تاپسىرماسىن ورىنداۋ اياسىندا 13,6 ملرد. تەڭگەگە 54 جوبانى ىسكە اسىرۋ ەسەبىنەن 32 ەلدى مەكەن مەن قالالارداعى 6 تۇرعىن القاپ سۋمەن قامتىلاتىن بولادى. قامتىلۋ ۇلەسى اۋىلدى ەلدى مەكەندە 96,5%-عا, قالادا – 97,5%-عا ارتادى.

جامبىل وبلىسىندا 3,3 شاقىرىم كوشە جولدارى قۇرىلىسپەن, 11,4 شاقىرىم جول قايتا جاڭعىرتۋمەن, 785,6 شاقىرىم جول ورتا جوندەلىپ, جاقسى جانە قاناعاتتانارلىق جاعدايداعى جولدار ۇلەسى 97%-دان 98%-عا دەيىن جەتەدى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ «ءتاريفتى ينۆەستيتسياعا ايىرباستاۋ» تاپسىرماسى اياسىندا 4 ءىرى تابيعي مونوپوليا سۋبەكتىلەرىنىڭ تاريفتەرى قايتا قارالدى.

ناتيجەسىندە 5,7 ملرد. تەڭگە سوماسىندا قوسىمشا تابىس ايقىندالدى. سونىمەن قاتار, تاريف ەسەبىنەن 2 379 قىزمەتكەردىڭ ەڭبەكاقىسى 5%-دان 49%-عا دەيىن ارتتى.
«اۋليە اتا جاستارى» اتتى وڭىرلىك باعدارلاماسى اياسىندا بىلتىر 500 ملن. تەڭگەگە وبلىستىق بيۋدجەت قاراجاتى ەسەبىنەن 40 جاس وتباسى باسپانالى بولسا, بيىل 2 ملرد. تەڭگەگە 140 جاسقا پاتەر كىلتىن بەرۋدى كوزدەلۋدە. بۇگىنگە 41 جاس وتباسىن قامتىدىق.

وڭىرىمىزدە «اۋىل – ەل بەسىگى» جوباسى, ءبىرىنشى كەزەكتە, «اۋىل اماناتى» جوباسى ىسكە اسىرىلىپ جاتقان ەلدى مەكەندەردە جۇزەگە اسۋدا. سونداي-اق, وسى ەلدى مەكەندەردە ۇلتتىق جوبالار اياسىندا جانە جەرگىلىكتى بيۋدجەت ەسەبىنەن باسىمدىق بەرىلىپ, ناتيجەسىندە الەۋمەتتىك يگىلىكتەرمەن جانە كورسەتىلەتىن قىزمەتتەرمەن قامتاماسىز ەتىلۋ دەڭگەيى 2027 جىلعا 92,2%-دى قۇرايدى دەپ كۇتىلۋدە, – دەدى نۇرجان نۇرجىگىتوۆ.

پرەمەر-ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا, بۇگىنگى تاڭدا ءوڭىر ءۇشىن ەڭ وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ بولىپ وتىر. ماسەلەن, وبلىستاعى 367 اۋىلدىڭ 285-ءى عانا اۋىز سۋمەن قامتىلعان. وبلىس ورتالىعى ورتالىقتاندىرىلعان سۋمەن 94%-عا, شۋ قالاسى 67%-عا قامتاماسىز ەتىلگەن.
وعان قوسا سۋ تارتۋ بويىنشا دا پروبلەمالار بار. اتاپ ايتقاندا, وبلىس ورتالىعىندا كارىز-تازارتۋ قۇرىلىستارى جوق, ال 1962 جىلى سالىنعان اعىن سۋلاردى ءسۇزۋ الاڭدارىنىڭ ابدەن توزىعى جەتكەن.

«شۋ جانە تالاس وزەندەرىندەگى سۋ دەڭگەيىنىڭ تومەندەۋىنە, سۋارۋ جۇيەلەرىنىڭ توزۋىنا بايلانىستى وبلىس ەگىنشىلەرى جىل سايىن سۋدان تاپشىلىق كورىپ وتىر. وسى ماسەلەلەر بويىنشا شۇعىل جانە تۇبەگەيلى شارالار قابىلداۋ كەرەك», — دەدى ءاليحان سمايىلوۆ.

وسىعان بايلانىستى ۇكىمەت باسشىسى سۋ ۇنەمدەيتىن تەحنولوگيالاردى بەلسەندى پايدالانىپ, گيدروتەحنيكالىق قۇرىلىستاردى جاڭعىرتىپ, ماگيسترالدىق كانالداردى بەتونداۋ قاجەتتىگىن ايتتى. وعان قوسا ۆەگەتاتسيالىق كەزەڭدە سۋدىڭ ىسىرابىن بولدىرماۋ ءۇشىن ءۇش ۇلكەن سۋ قويماسىن, سونداي-اق بىرقاتار شاعىن سۋ قويماسىن سالۋ كەرەك.

ءوڭىردىڭ دامۋ پەرسپەكتيۆالارىن ەسكەرە وتىرىپ, پرەمەر-مينيستر جىلۋمەن جابدىقتاۋ نىساندارى مەن جەلىلەرىنە, ونىڭ ىشىندە مونوقالالاردا تەحنيكالىق تەكسەرۋ جانە جاڭعىرتۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ قاجەتتىگى تۋرالى ايتتى. اتالعان ءىس-شارالاردى قارجىلاندىرۋ ءۇشىن بيىلدان باستاپ «ءتاريفتى ينۆەستيتسياعا ايىرباستاۋ» جاڭا تاريفتىك باعدارلاما كەزەڭ-كەزەڭمەن ەنگىزىلۋدە.

سونىمەن قاتار ءاليحان سمايىلوۆ «جايلى مەكتەپ» جانە «اۋىلدىق دەنساۋلىق ساقتاۋدى جاڭعىرتۋ» ۇلتتىق جوبالارى اياسىندا جاڭا الەۋمەتتىك نىسانداردى ۋاقىتىلى اشۋدىڭ, سونداي-اق حالىقتىڭ تابىسىن ارتتىرۋ باعدارلاماسى مەن «اۋىل اماناتى» جوباسىن ساپالى ىسكە اسىرۋدىڭ ماڭىزىنا توقتالدى.
ۇكىمەت باسشىسىنىڭ سوزىنشە, ءوڭىردىڭ حيميا ونەركاسىبىن دامىتۋ الەۋەتى زور, سول سەبەپتى وسى قارقىندى ساقتاۋ قاجەت.

«وبلىستا 2026 جىلعا دەيىن جالپى قۇنى 2 ترلن تەڭگەنى قۇرايتىن, 4 مىڭ جۇمىس ورىنعا ارنالعان 60 ينۆەستيتسيالىق جوبانى ىسكە اسىرۋ جوسپارلانىپ وتىر. اكىمدىك بارلىق باستالعان جوبانى ۋاقىتىلى ىسكە قوسىپ, جوسپارلانعان جوبالاردىڭ ساپالى پىسىقتالۋىن قامتاماسىز ەتۋى قاجەت», — دەدى ۇكمىەت باسشىسى.

بۇدان باسقا ىشكى نارىقتى ازىق-ت ۇلىك تاۋارلارىمەن مولىقتىرۋ جونىندە شارالار قابىلداۋ قاجەتتىگى ايتىلدى, بۇعان اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋى ايتارلىقتاي دارەجەدە ىقپال ەتەتىن بولادى.

«ۇكىمەت جىل سايىن وتاندىق اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن وندىرۋشىلەردى قولداۋ ءۇشىن قوماقتى قارجى بولەدى. تەك جامبىل وبلىسىنىڭ شارۋالارىنا بيىل بيۋدجەتتەن 52 ملرد تەڭگە ءبولىندى, ونىڭ 27 ملرد تەڭگەسى – سۋبسيديالار تۇرىندە. ءبىز اگروونەركاسىپ جوبالارىن ىسكە اسىرۋعا ءارى قاراي دا كومەك كورسەتەمىز. بىراق بيۋدجەت قاراجاتىن بارىنشا ءتيىمدى پايدالانۋ كەرەك», — دەگەن ءاليحان سمايىلوۆ كوكونىس قويمالارىن سالۋ جانە جاڭعىرتۋ جونىندەگى كەشەندى جوسپاردى ىسكە اسىرۋدى جانداندىرۋدى تاپسىردى.

پرەمەر-ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا, ءوڭىردىڭ لوگيستيكالىق الەۋەتى دە زور. «باتىس ەۋروپا – باتىس قىتاي» حالىقارالىق ترانزيتتىك ءدالىزىن دامىتۋ اياسىندا وبلىستا رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار 495 كم اۆتوجول رەكونسترۋكتسيالاندى.

«بۇگىندە وبلىستا رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار 67 كم جول كۇردەلى جوندەۋدى قاجەت ەتەدى. ونىڭ ىشىندە “الماتى – تاشكەنت – تەرمەز” اۆتوجولىنىڭ بولىگى دە بار. يندۋستريا جانە ينفراقۇرىمدىق دامۋ مينيسترلىگى اكىمدىكپەن بىرلەسىپ, كونكۋرستىق راسىمدەردى وتكىزۋدى جانە تەحنيكالىق قۇجاتتامانى ازىرلەۋدى جەدەلدەتۋى قاجەت», — دەدى ول.

كەڭەس سوڭىندا ۇكىمەت باسشىسى جامبىل, جۋالى, قورداي, مويىنقۇم جانە تالاس اۋداندارىنىڭ ەلدى مەكەندەرىن گازداندىرۋ جوبالارىنا قارجى ءبولۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋدى, بيوفارماتسەۆتيكالىق زاۋىتتىڭ وندىرىستىك قۋاتىن ۇلعايتۋ ماقساتىندا قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ 2-كەزەڭىن بيىل جىل سوڭىنا دەيىن اياقتاۋدى, سونداي-اق تاراز, جاڭاتاس, قاراتاۋ جانە شۋ قالالارىنداعى كوپقاباتتى تۇرعىن ۇيلەردى كۇردەلى جوندەۋ جوبالارىن قارجىلاندىرۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋدى تاپسىردى.