ءبىلىمجاڭالىقتار
جاس تاريحشى ۇلتتىق يدەولوگيانى ناسيحاتتايتىن جوبالاردى سىنعا الدى
- فوتو: جەكە قورىنان
قازاق ءتىلى مەن قازاق تاريحىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسىپ جۇرگەن تاريحشى, كاسىپكەر ءارى بلوگەر نۇرقوجا ەرسايىن سوڭعى ۋاقىتتا قازاق حالقى “جاۋىنگەر رۋحىنان” كوز جازىپ بارا جاتقانىن العا تارتتى. ايتۋىنشا, قازىرگى تاڭدا تاريحىمىزدىڭ تەك قاراڭعى بەتتەرىن ەسكە الۋ ترەندكە اينالعان. بۇل تۋرالى ول Dalanews.kz اگەنتتىگىنە بايانداپ بەردى, – دەپ جازادى qandastar.kz
تاريحشى ۇلتتىق يدەولوگيانى ناسيحاتتاۋدا جول بەرىلىپ جاتقان قاتەلىكتەرگە توقتالدى.
“قازاق – وتە تەكتى حالىق. بىراق نەگە قازاقتار ءوزىن بەيشارا ەتىپ كورسەتكەندى جاقسى كورەدى? نەگە ءبىز جىلاۋىق بولىپ كەتتىك? اشارشىلىق, سەمەي پوليگونى, اناۋ ءبىزدى جاۋلاپ الدى, مىناۋ ءبىزدى قينادى دەپ جاتادى. الەۋمەتتىك جەلىدە, حالىق شىعارمالارىندا, كينودا,قويىلىمداردا, قايدا قاراساڭ دا, كىمدى تىڭداساڭ دا, قازاقتار الەمدەگى ەڭ بەيشارا حالىق بولعانداي اڭگىمەلەر ايتادى. ۇلى, قۋاتتى, جاۋگەرشىلىك حالىقتىڭ ۇرپاعى قالايشا وسى كۇيگە ءتۇستى? قاي حالىقتىڭ تاريحىندا اشارشىلىق بولماعان? جالعىز بىزدە عانا بولدى ما?
بۇل قۇرلىقتاعى ەلدەردىڭ كوپشىلىگىنە اشارشىلىق الىپ كەلگەن – كوشپەندى تۇرىك ەلدەرى. الايدا باسقا ۇلتتار ونى ايتپايدى. ولار ءوز اتا-بابالارىنىڭ مىقتىلىعىن كورسەتىپ كينولار تۇسىرەدى, كىتاپتار جازادى. ال بىزدە ۇلتتىق يدەولوگيانى دارىپتەيتىن جوبالارىمىز قازاقتىڭ ەڭ ناشار كۇندەرىنە ارنالىپ جاتادى”, – دەيدى ول.
ايتۋىنشا, تاريحتىڭ ب ۇلىڭعىر كەزەڭدەرىن ۇنەمى قازبالاپ وتىرۋ جاقسىلىققا اكەلمەيدى. سوندىقتان ەل مۇددەسىن كوتەرەتىن جوبالاردى جولعا قويسا دەگەن تىلەگى بار.
“جاس بۋىنعا اتا-بابامىزدىڭ ەڭ ناشار كۇندەرىن كورسەتە بەرسەك, ولار شەتەلدىڭ مىقتى تاريحىنا تامسانا بەرسە, ەرتەڭ بۇل ەلدە قالعىسى كەلە مە? نەمەسە قازاق ءتىلىن ۇيرەنگىسى كەلە مە? ارينە, جوق. وزگە ەلدىڭ تاريحىن قىزىقتاپ, ءوز ەلىنىڭ تاريحىنان ۇيالىپ جۇرگەن جاستار قانداي ارەكەتكە بارۋى مۇمكىن? مەن ەرتەڭ بالاما سەنىڭ اتا-باباڭ قينالعان, اشتىقتان قىرىلعان, ءتىلى مەن دىنىنەن ايىرىلعان دەپ ايتقىم كەلمەيدى. مەن بالالارىما بۇكىل الەمدى توڭكەرگەن, كورشى ەلدەردەن بولەك افريكا, ءۇندىستان, ەرۋروپاعا دەيىن تۇياق ءىزىن قالدىرعان اتا-بابالارىمىزدىڭ بەينەسىن كورسەتكىم كەلەدى”, – دەيدى تاريحشى.
سونىمەن قاتار ول تاريحتىڭ سىناققا تولى ساتتەرىن ءجيى ناسيحاتتايتىن تانىمدىق ورىنداردى دا سىنعا الدى.
“ارينە, تاريحتىڭ قاراڭعى بەتتەرىن ۇمىتۋعا بولمايدى. ونى دا ەسكە الىپ, ايتىپ ءجۇرۋ كەرەك. بىراق بۇگىنگى كۇنى ونىڭ ترەندكە اينالىپ كەتكەنى دۇرىس پا? مەن كينودا, تەاتردا, حالىق شىعارمالارىندا التىن وردانى, تۇرىك قاعاندىعىن, شىڭعىسحان يمپەرياسىن, قىپشاق, نايمان حاندىقتارىن كورگىم كەلەدى. سەبەبى قازاق ەلى – وسى قۋاتتى, كوشپەلى يمپەريالاردىڭ مۇراگەرى. ءبىز جارتى الەمدى تىزەگە قويعان, بارعان جەرىندە ءوز ءتارتىبىن ورناتقان, قالالاردى جەر مەن جەكسەن ەتىپ, ەڭ مىقتى ەلدەردى باعىندىرعان قۋاتتى جۇرتتىڭ ۇرپاعىمىز.
نە سەبەپتى بۇگىنگى قازاقتار قۇرباننىڭ ءرولىن الىپ الدى?! ءبىز زار ەڭىرەيتىن حالىق ەمەسپىز. بۇنى دوعارۋ كەرەك”, – دەيدى ول.
وسى تۇستا, تاريحشى كوپشىلىكتى ەڭسەسىن بيىك ۇستاپ جۇرۋگە شاقىردى.
“بۇنىڭ ءبارىن جاستارعا وي سالاتىن شاپالاقتاي بولسىن دەگەن نيەتپەن ايتىپ وتىرمىن. وسى جەرگە يە بولىپ وتىرعان كوك بورىلەردىڭ ۇرپاعى ايانىشتى ءتۇر جاساپ, مەيىرىمگە مۇقتاج كۇشىككە اينالىپ بارا جاتىر. مەن بۇعان قاراپ وتىرا المايمىن جانە قازاقتاردىڭ ىشىندە ۇيىقتاپ جاتقان ەركىن, كوشپەلى سارباز رۋحى ءالى ويانادى دەپ سەنەمىن. قازىر عىلىم مەن ءبىلىمدى, قوعامدى دامىتاتىن زامان”, – دەپ ءسوزىن تۇيىندەدى ول.
