جاڭالىقتار
«جاستىقپەن تۇنشىقتىردىم». قازاقستاندىق پسيحياتر ەكى بالاسىن ولتىرگەن ايەلدىڭ تەرگەۋ كەزىندەگى ۆيدەوسىنا قاتىستى پىكىر ءبىلدىردى
فوتو: ۆيدەودان كادر
جەلىدە ەكى بالاسىن ولتىرگەن ايەلدىڭ جاۋاپ الۋ كەزىندەگى ۆيدەوسى تاراپ, قىزۋ تالقىعا ءتۇستى. وسىعان قاتىستى Massaget.kz ءتىلشىسى قر دسم «رەسپۋبليكالىق پسيحيكالىق دەنساۋلىق عىلىمي-پراكتيكالىق ورتالىعىنىڭ» حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق ءبولىمىنىڭ باسشىسى رينات مۋزافاروۆتىڭ پىكىرىن ءبىلدى.
ۆيدەوداعى ايەل – ءوز بالالارىن تۇنشىقتىرىپ ولتىرگەن قىزىلوردا وبلىسىنىڭ تۇرعىنى. بۇل وقيعا 7 اقپاندا بولدى. باستاۋىش سىنىپ مۇعالىمى حاميتقىزى بوتا ەكى بالاسىن الىپ, تۇركىستانعا كەتىپ قالعان. ول جاقتان پاتەر جالداپ, 3 جانە 4 جاستاعى بالالارىن تۇنشىقتىرىپ ولتىرگەن. سودان سوڭ شىمكەنتكە قاشىپ كەتكەن. ونى قوناقۇيلەردىڭ بىرىنەن ۇستادى. ساراپتاما بويىنشا, ايەلدىڭ پسيحيكالىق اۋىتقۋى جوق ەكەنى انىقتالدى. ماۋسىمنىڭ سوڭىندا ايەلگە 15 جىل باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسى بەرىلدى.
رينات مۋزافاروۆ ايەل قانداي دا ءبىر ەم الىپ جۇرگەندىكتەن, ول ۆيدەودا قورقىنىشتى جايت جايلى ەش ەموتسياسىز ايتىپ وتىرعان بولۋى مۇمكىن.
«ۆيدەودا ايەل بولعان جايت جايلى ايتىپ وتىر. مەنىڭ ءتۇسىنۋىم بويىنشا, تەرگەۋشىنىڭ سۇراعىنا جاۋاپ بەرىپ وتىر. ءيا, ول شىنىمەن دە بولعان جايتتى تىم بايسالدى ايتىپ بەرىپ وتىر. الايدا ول تەرگەۋشى قويعان سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ قانا وتىر. ودا نە ءۇشىن قانداي دا ءبىر ەموتسيونالدى رەاكتسيا جوق? مەن ول جايلى نە ايتارىمدى دا بىلمەيمىن. سەبەبى وعان كاسىبي تۇردە باعا بەرۋ ءۇشىن مەن بۇل جايلى تولىق ءبىلۋىم كەرەك. ونىڭ قاشان جانە قالاي بولعانىن, ودان كەيىن نە بولعانىن جانە قانشا ۋاقىت وتكەنىن, ۆيدەوداعى تەرگەۋ قانشا ۋاقىت وتكەن سوڭ تۇسىرىلگەنىن ءبىلۋىم كەرەك. جالپى مامان رەتىندە باعا بەرۋىم ءۇشىن بۇل ايەلمەن ءوزىم سويلەسىپ كورۋىم كەرەك. ءبىز ءبىر ۆيدەوعا قاراپ, ادامنىڭ پسيحيكالىق جاعدايىن باعالاي المايمىز. ونىڭ اۋىر قىلمىس جاساعانىن بىلمەسەك, بۇل ادام ساۋ سەكىلدى كورىنەدى. سەبەبى ول ءوزىن ادەكۆاتتى ۇستاپ وتىر جانە قويىلعان سۇراقتارعا رەت-رەتىمەن جاۋاپ بەرىپ وتىر. بىراق ءبىز ونىڭ اۋىر قىلمىس جاساعانىن, بالالارىن تۇنشىقتىرعانىن ءبىلىپ وتىرمىز. نە ءۇشىن ونى ەش ەموتسياسىز ايتىپ وتىر? بەلگىسىز, الايدا قانداي دا ءبىر ەم الىپ جۇرگەن بولۋى دا مۇمكىن», – دەدى پسيحياتر رينات مۋزافاروۆ.
ەسكە سالايىق, الماتىدا 24 ماۋسىمدا ايەل اتتراكتسيوننان سەكىرىپ, قازا تاپتى. بۇل تۋرالى كۋاگەرلەر الەۋمەتتىك جەلىدە حابارلاپ, وقيعا ورنىنان ۆيدەو تاراتتى. قالالىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسى زارداپ شەككەن ايەلدىڭ جەدەل جاردەم كەلگەنشە قايتىس بولعانىن حابارلادى. كەيىن ايەل ءوز-وزىنە قول جۇمساماس بۇرىن قىزىن ۇيىندە تۇنشىقتىرىپ ولتىرگەنى بەلگىلى بولدى.
وعان دەيىن, 24 ناۋرىزدا اقتاۋدا ءۇش بالاسىن ءولتىردى دەگەن كۇدىكپەن ولاردىڭ اكەسى ۇستالعان بولاتىن. اقتاۋداعى 27-شاعىناۋداندا ورنالاسقان پاتەردەن زورلىقپەن ءولىم بەلگىلەرى بار كۇيىندە جاسوسپىرىمدەر تابىلعان. 2011, 2014 جانە 2016 جىلى تۋعان كامەلەتكە تولماعانداردى ءولتىردى دەگەن كۇدىك بويىنشا پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى 36 جاستاعى اكەسىن ۇستادى.
جاقىنىڭنىڭ پسيحيكالىق پروبلەماسى بار ەكەنىن قالاي بىلۋگە بولادى?
پسيحيكالىق بۇزىلىستاردىڭ ءتۇرى وتە كوپ جانە ولار ءارتۇرلى بىلىنەدى. ولار ءار ادامدا ارقالاي بايقالۋى مۇمكىن. دەسە دە, رينات مۋزافاروۆ اسا ءمان بەرۋ كەرەك بەلگىنى اتادى.
«پسيحيكالىق بۇزىلىستىڭ باستالىپ كەلە جاتىرعانىن كورسەتەتىن سىرتقى بەلگىلەرىنىڭ ءبىرى – ادامنىڭ ارەكەتىنىڭ ەش سەبەپسىز وزگەرۋى. مىسالى, ادامنىڭ ەش سەبەپسىز دىنگە قىزىعۋشىلىعى وياندى نەمەسە كەرىسىنشە, بۇرىن جۇيەلى تۇردە جاساپ جۇرگەن راسىمدەرىن ىستەمەي كەتتى. ادام تۇيىق بولىپ كەتۋى, اينالاسىنداعى ادامدارمەن ارالاسپاي كەتۋى نەمەسە كەرىسىنشە, كوپشىل بولىپ كەتۋى نەمەسە اگرەسسيۆتى ارەكەتتەرى پايدا بولۋى مۇمكىن», – دەدى پسيحياتر.
ادامنىڭ سەبەپسىز وزگەرۋى پسيحيكالىق ساۋلىق بويىنشا ماماندارعا (پسيحولوگ, پسيحوتەراپەۆت, پسيحياتر) قارالۋدى قاجەت ەتەدى.
انانى بالاسىن ولتىرۋگە نە يتەرمەلەيدى?
«اناسىنىڭ بالاسىن ءولتىرۋى, ادەتتە, ادامنىڭ نەگىزگى تۋا بىتكەن ينستينكتتەرىنىڭ شەگىنەن شىعىپ كەتەدى. سايكەسىنشە, بۇل ارەكەت قالىپتى نارسە ەمەس. دەسە دە, بۇل ارەكەتتىڭ سەبەبى ءارتۇرلى بولۋى مۇمكىن. انانىڭ بالاسىن نە ءۇشىن ولتىرگەنىنە كاسىبي تۇرعىدا جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن كەشەندى سوت-پسيحولوگيالىق-پسيحياتريالىق ساراپتاما جۇرگىزۋ قاجەت. سول كەزدە ساراپشىلارعا تەرگەۋ پروتوكولدارى بار ءىستىڭ ماتەريالدارى جانە مەديتسينالىق قۇجاتتاما سەكىلدى باسقا دا قۇجاتتار بەرىلەدى. وسى قۇجاتتاردى تەكسەرىپ, اداممەن سويلەسۋ ارقىلى ونىڭ قۇقىق بۇزۋشىلىق ساتىندەگى جانە تەكسەرىس كەزىندەگى پسيحيكالىق جاعدايى ورناتىلادى», – دەيدى مامان.
مۇنداي جاعدايلاردىڭ قالاي الدىن الۋعا بولادى?
پسيحياتردىڭ ايتۋىنشا, انالاردىڭ بالاسىن ءولتىرۋ جاعدايلارىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن انا مەن بالا قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەتىن جۇمىستار جۇرگىزىلۋى ءتيىس.
«ءينفانتيتسيدتىڭ الدىن الۋدا جانە قاۋىپسىز قوعام قۇرۋدا قوعامنىڭ نازارى, مەملەكەتتىك قولداۋ جانە انا مەن بالا كۇتىمى مادەنيەتىن دامىتۋ شەشۋشى ءرول اتقارادى. جانە بۇل ماسەلەلەردى شەشۋ بارلىق مۇددەلى تاراپتاردىڭ بەلسەندى ۆەدومستۆوارالىق ءوزارا ارەكەتتەسۋى كەزىندە جۇزەگە اسىرىلۋى ءتيىس.
بۇل ايەلدەردىڭ ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ, الەۋمەتتىك قولداۋ جانە, ارينە, ۋاقتىلى مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋدى قاجەت ەتەدى. مەن بارلىق ادامدى تۇراقسىز ەموتسيونالدى جاعدايدىڭ العاشقى كورىنىستەرىندە مامانداردان كومەك سۇراۋعا شاقىرامىن», – دەپ كەڭەس بەردى مامان.
كوپشىلىك پسيحياتر مامانىنا قارالسا, «مەنى ەسەپكە تۇرعىزادى» دەپ ويلاۋى مۇمكىن. الايدا بۇل ولاي ەمەس.
«پسيحيكالىق دەنساۋلىق مامانىنا جۇگىنۋ پسيحياتردىڭ مىندەتتى ەسەبىنە تىركەلۋ دەگەن ءسوز ەمەس. زاڭناماعا سايكەس ديناميكالىق باقىلاۋ (ەسەپ) اۋىر, تۇراقتى, ءجيى شيەلەنىسەتىن اۋىر كورىنىستەرى بار سوزىلمالى نەمەسە ۇزاققا سوزىلعان بۇزىلۋدان زارداپ شەگەتىن ادامعا بەلگىلەنۋى مۇمكىن», – دەيدى رينات مۋزافاروۆ.
