Jańalyqtar
«Jastyqpen tunshyqtyrdym». Qazaqstandyq psıhıatr eki balasyn óltirgen áıeldiń tergeý kezindegi vıdeosyna qatysty pikir bildirdi
Foto: vıdeodan kadr
Jelide eki balasyn óltirgen áıeldiń jaýap alý kezindegi vıdeosy tarap, qyzý talqyǵa tústi. Osyǵan qatysty Massaget.kz tilshisi QR DSM «Respýblıkalyq psıhıkalyq densaýlyq ǵylymı-praktıkalyq ortalyǵynyń» halyqaralyq yntymaqtastyq bóliminiń basshysy Rınat Mýzafarovtyń pikirin bildi.
Vıdeodaǵy áıel – óz balalaryn tunshyqtyryp óltirgen Qyzylorda oblysynyń turǵyny. Bul oqıǵa 7 aqpanda boldy. Bastaýysh synyp muǵalimi Hamıtqyzy Bota eki balasyn alyp, Túrkistanǵa ketip qalǵan. Ol jaqtan páter jaldap, 3 jáne 4 jastaǵy balalaryn tunshyqtyryp óltirgen. Sodan soń Shymkentke qashyp ketken. Ony qonaqúılerdiń birinen ustady. Saraptama boıynsha, áıeldiń psıhıkalyq aýytqýy joq ekeni anyqtaldy. Maýsymnyń sońynda áıelge 15 jyl bas bostandyǵynan aıyrý jazasy berildi.
Rınat Mýzafarov áıel qandaı da bir em alyp júrgendikten, ol vıdeoda qorqynyshty jaıt jaıly esh emoııasyz aıtyp otyrǵan bolýy múmkin.
«Vıdeoda áıel bolǵan jaıt jaıly aıtyp otyr. Meniń túsinýim boıynsha, tergeýshiniń suraǵyna jaýap berip otyr. Iá, ol shynymen de bolǵan jaıtty tym baısaldy aıtyp berip otyr. Alaıda ol tergeýshi qoıǵan suraqtarǵa jaýap berip qana otyr. Oda ne úshin qandaı da bir emoıonaldy reakııa joq? Men ol jaıly ne aıtarymdy da bilmeımin. Sebebi oǵan kásibı túrde baǵa berý úshin men bul jaıly tolyq bilýim kerek. Onyń qashan jáne qalaı bolǵanyn, odan keıin ne bolǵanyn jáne qansha ýaqyt ótkenin, vıdeodaǵy tergeý qansha ýaqyt ótken soń túsirilgenin bilýim kerek. Jalpy maman retinde baǵa berýim úshin bul áıelmen ózim sóılesip kórýim kerek. Biz bir vıdeoǵa qarap, adamnyń psıhıkalyq jaǵdaıyn baǵalaı almaımyz. Onyń aýyr qylmys jasaǵanyn bilmesek, bul adam saý sekildi kórinedi. Sebebi ol ózin adekvatty ustap otyr jáne qoıylǵan suraqtarǵa ret-retimen jaýap berip otyr. Biraq biz onyń aýyr qylmys jasaǵanyn, balalaryn tunshyqtyrǵanyn bilip otyrmyz. Ne úshin ony esh emoııasyz aıtyp otyr? Belgisiz, alaıda qandaı da bir em alyp júrgen bolýy da múmkin», – dedi psıhıatr Rınat Mýzafarov.
Eske salaıyq, Almatyda 24 maýsymda áıel attrakıonnan sekirip, qaza tapty. Bul týraly kýágerler áleýmettik jelide habarlap, oqıǵa ornynan vıdeo taratty. Qalalyq densaýlyq saqtaý basqarmasy zardap shekken áıeldiń jedel járdem kelgenshe qaıtys bolǵanyn habarlady. Keıin áıel óz-ózine qol jumsamas buryn qyzyn úıinde tunshyqtyryp óltirgeni belgili boldy.
Oǵan deıin, 24 naýryzda Aqtaýda úsh balasyn óltirdi degen kúdikpen olardyń ákesi ustalǵan bolatyn. Aqtaýdaǵy 27-shaǵynaýdanda ornalasqan páterden zorlyqpen ólim belgileri bar kúıinde jasóspirimder tabylǵan. 2011, 2014 jáne 2016 jyly týǵan kámeletke tolmaǵandardy óltirdi degen kúdik boıynsha polıııa qyzmetkerleri 36 jastaǵy ákesin ustady.
Jaqynyńnyń psıhıkalyq problemasy bar ekenin qalaı bilýge bolady?
Psıhıkalyq buzylystardyń túri óte kóp jáne olar ártúrli bilinedi. Olar ár adamda árqalaı baıqalýy múmkin. Dese de, Rınat Mýzafarov asa mán berý kerek belgini atady.
«Psıhıkalyq buzylystyń bastalyp kele jatyrǵanyn kórsetetin syrtqy belgileriniń biri – adamnyń áreketiniń esh sebepsiz ózgerýi. Mysaly, adamnyń esh sebepsiz dinge qyzyǵýshylyǵy oıandy nemese kerisinshe, buryn júıeli túrde jasap júrgen rásimderin istemeı ketti. Adam tuıyq bolyp ketýi, aınalasyndaǵy adamdarmen aralaspaı ketýi nemese kerisinshe, kópshil bolyp ketýi nemese agressıvti áreketteri paıda bolýy múmkin», – dedi psıhıatr.
Adamnyń sebepsiz ózgerýi psıhıkalyq saýlyq boıynsha mamandarǵa (psıholog, psıhoterapevt, psıhıatr) qaralýdy qajet etedi.
Anany balasyn óltirýge ne ıtermeleıdi?
«Anasynyń balasyn óltirýi, ádette, adamnyń negizgi týa bitken ınstınktteriniń sheginen shyǵyp ketedi. Sáıkesinshe, bul áreket qalypty nárse emes. Dese de, bul árekettiń sebebi ártúrli bolýy múmkin. Ananyń balasyn ne úshin óltirgenine kásibı turǵyda jaýap berý úshin keshendi sot-psıhologııalyq-psıhıatrııalyq saraptama júrgizý qajet. Sol kezde sarapshylarǵa tergeý protokoldary bar istiń materıaldary jáne medıınalyq qujattama sekildi basqa da qujattar beriledi. Osy qujattardy tekserip, adammen sóılesý arqyly onyń quqyq buzýshylyq sátindegi jáne tekseris kezindegi psıhıkalyq jaǵdaıy ornatylady», – deıdi maman.
Mundaı jaǵdaılardyń qalaı aldyn alýǵa bolady?
Psıhıatrdyń aıtýynsha, analardyń balasyn óltirý jaǵdaılarynyń aldyn alý úshin ana men bala qaýipsizdigin qamtamasyz etetin jumystar júrgizilýi tıis.
«Infantııdtiń aldyn alýda jáne qaýipsiz qoǵam qurýda qoǵamnyń nazary, memlekettik qoldaý jáne ana men bala kútimi mádenıetin damytý sheshýshi ról atqarady. Jáne bul máselelerdi sheshý barlyq múddeli taraptardyń belsendi vedomstvoaralyq ózara árekettesýi kezinde júzege asyrylýy tıis.
Bul áıelderdiń saýattylyǵyn arttyrý, áleýmettik qoldaý jáne, árıne, ýaqtyly medıınalyq kómek kórsetýdi qajet etedi. Men barlyq adamdy turaqsyz emoıonaldy jaǵdaıdyń alǵashqy kórinisterinde mamandardan kómek suraýǵa shaqyramyn», – dep keńes berdi maman.
Kópshilik psıhıatr mamanyna qaralsa, «meni esepke turǵyzady» dep oılaýy múmkin. Alaıda bul olaı emes.
«Psıhıkalyq densaýlyq mamanyna júginý psıhıatrdyń mindetti esebine tirkelý degen sóz emes. Zańnamaǵa sáıkes dınamıkalyq baqylaý (esep) aýyr, turaqty, jıi shıelenisetin aýyr kórinisteri bar sozylmaly nemese uzaqqa sozylǵan buzylýdan zardap shegetin adamǵa belgilenýi múmkin», – deıdi Rınat Mýzafarov.
