جول ەرەجەسىن بۇزعاندارعا جاڭا ايىپپۇل ىسكە قوسىلماق

اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسكە ەنگىزىلگەن وزگەرىستەردىڭ كۇشىنە ەنۋىمەن جاۋاپكەرشىلىكتىڭ قالاي وزگەرىپ جاتقانى تۋرالى Zakon.kz ماتەريالىندا.

جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىن بۇزعانى ءۇشىن جاڭا ايىپپۇلدار – تەك قانا ەمەس – 2025 جىلعى 13 ناۋرىزدا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسىنە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ No 155-VIII زاڭىنداعى كەيبىر جاڭالىقتاردىڭ كۇشىنە ەنۋىنە بايلانىستى. تۇزەتۋلەر وتە كوپ, ەندى ءبىز ولاردىڭ كۇندەلىكتى ومىردە ادامدارعا كوبىرەك اسەر ەتەتىن كەيبىرەۋلەرى تۋرالى عانا ايتىپ بەرەمىز.

مىسالى, جۇرگىزۋشىلەر مەن جول قوزعالىسىنىڭ باسقا قاتىسۋشىلارى.

بۇرىن «شىعارىندىلارداعى لاستاۋشى زاتتاردىڭ مولشەرى بويىنشا نورماتيۆتەردەن (تەحنيكالىق نورماتيۆتەردەن) اساتىن مەحانيكالىق كولىك قۇرالدارىن جانە باسقا دا جىلجىمالى كولىك قۇرالدارىن پايدالانۋ» (سونداي-اق شۋ دەڭگەيى) بويىنشا 334-باپ بويىنشا بۇزۋشىلىقتار ەسكەرتۋمەن رەتتەلۋى مۇمكىن ەدى. بۇدان بىلاي جەكە تۇلعالارعا 10 اەك, زاڭدى تۇلعالارعا 100 اەك كولەمىندە عانا ايىپپۇل سالىنادى.

تۇزەتىلگەن تاعى ءبىر ەرەجە – اقبتك-ءنىڭ 593-بابى «جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىندە كوزدەلگەن جولاۋشىلار مەن جۇكتەردى تاسىمالداۋ, قاۋىپسىزدىك بەلدىكتەرىن نەمەسە موتوتسيكل دۋلىعالارىن پايدالانۋ تالاپتارىن ورىنداماۋ». اتاپ ايتقاندا, مىناداي جازا بەلگىلەنەدى:

«كولىك قۇرالىنىڭ سالونىنان (سالونىنان) تىس جولاۋشىلاردى تاسىمالداعانى, سونداي-اق كولىك قۇرالى ءجۇرىپ كەلە جاتقاندا كولىك قۇرالىنىڭ تەرەزە ساڭىلاۋلارى مەن ليۋكتەرىنەن, ەسىكتەرىن اشۋعا باسىن شىعارۋعا رۇقسات بەرگەنى ءۇشىن… 10 اەك مولشەرىندە ايىپپۇل سالىنادى».

جاڭا اقبتك-ءنىڭ 593-بابىنىڭ 1-2-بولىگى

دەگەنمەن, تۇراق اقىسىن تولەمەگەنى ءۇشىن ايىپپۇل ازايادى. ەسكە سالايىق, كولىك قۇرالدارىن تۇراق اقىسى تولەنەتىن ورىنداردا توقتاتۋ جانە قويۋ ەرەجەلەرىن بۇزعانى ءۇشىن اقبتك-ءنىڭ 597-بابىنىڭ 4-1-بولىگىنە سايكەس بۇرىن ايىپپۇل مولشەرى 3 اەك قۇراعان بولاتىن. بىراق 13 ناۋرىزدان باستاپ تۇراق اقىسىن تولەۋدەن جالتارعانى ءۇشىن ايىپپۇل 1 اەك-كە, ال ءبىر جىل ىشىندە قايتالاپ بۇزعانى ءۇشىن 2 اەك-كە (بۇرىن 5 اەك) دەيىن تومەندەتىلەدى.

اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكستىڭ 598-بابىنىڭ سانكتسياسىنا ەكى قىزىق وزگەرىس بار: «ارنايى جارىق جانە دىبىس سيگنالدارى قوسىلىپ تۇرعان جەدەل جانە ارنايى قىزمەتتەردىڭ كولىكتەرىنە جول بەرمەۋ».

بىرىنشىدەن, پوليتسياعا, جەدەل جاردەمگە جانە سيرەنالارى جانە جىپىلىقتايتىن شامدارى بار (جارقىراۋىق ماياك) باسقا دا كولىكتەرگە جول بەرمەگەنى ءۇشىن ايىپپۇل وسىرىلەدى – ءار قايتالاۋ ءۇشىن 20 جانە 40 اەك (قازىرگى 7 جانە 15 اەك ورنىنا).

ال, ەكىنشىدەن, مۇنداي «كونبەيتىن» جۇرگىزۋشىلەر ءۇشىن جاڭا اكىمشىلىك جازا – قوعامدىق جۇمىستارعا تارتۋ قوسىلىپ وتىر. ارينە, ولار قوعام يگىلىگى ءۇشىن تەگىن جۇمىس ىستەۋگە قارسى بولماسا.

قايتالاپ ايتايىق, بۇل اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكستىڭ بارلىق جاڭا باپتارىنان الىس. ونىڭ ۇستىنە تۇزەتۋلەر جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىن بۇزعانى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى وزگەرتۋمەن قاتار, باسقا سالالارعا دا باعىتتالعان. ادامنىڭ جەكە دەرەكتەرىنە قۇقىقتارىن قورعاۋ ماقساتىندا, ماسەلەن, اقبتك-ءنىڭ 79-بابىنا سايكەس وسى سالاداعى بۇزۋشىلىقتار ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك ەسەلەپ ارتتىرىلۋدا.

اقبتك-ءنىڭ 93-96-باپتارىنا ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىن بۇزۋعا قاتىستى وزگەرىستەر ەنگىزىلۋدە. قازىرگى ۋاقىتتا ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى جانە ەڭبەكتى قورعاۋ سالاسىنداعى قىزمەتتىڭ نەمەسە كەم دەگەندە ماماننىڭ بولماۋى نەمەسە جۇمىس بەرۋشىنىڭ مىندەتتى جانە مەرزىمدى مەديتسينالىق تەكسەرۋلەر تالاپتارىن بۇزۋى ەسكەرتۋگە عانا اكەپ سوعادى.

13 ناۋرىزدان باستاپ لاۋازىمدى تۇلعالارعا, شاعىن كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنە جانە كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمدارعا 20 اەك, ءىرى كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنە 120 اەك كولەمىندە ايىپپۇل سالىنادى.

بۇل باپ بويىنشا ەڭ جوعارى ايىپپۇل مولشەرى 240 اەك قۇرايدى.

تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ سالاسىندا قر اقبتك-ءنىڭ 190-بابىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ تۋرالى زاڭناماسىندا بەلگىلەنگەن مەرزىمدە ءتيىستى جانە ءتيىستى ەمەس ساپاداعى تاۋارلاردى ايىرباستاۋدى نەمەسە قايتارۋدى قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى مىندەتتەمەلەردى ورىنداماعانى ءۇشىن ساتۋشىلاردىڭ (دايىنداۋشىلاردىڭ, مەردىگەرلەردىڭ) جاۋاپكەرشىلىگىن كوزدەيتىن 5-تارماق بار.

بۇل ەرەجە, ەگەر ساتىپ الۋشى سۇراسا, ساتۋشىلاردى تاۋارلاردى قايتارۋعا شاقىراتىن سياقتى. بىراق… يتەرمەدى, ويتكەنى بۇل بۇزۋشىلىق تەك ەسكەرتۋگە اكەلەدى.

13 ناۋرىزدان باستاپ بۇل مىندەتتەمەلەردى ورىنداماعانى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك كۇشەيتىلدى, اتاپ ايتقاندا, ەسكەرتۋدىڭ ورنىنا: جەكە تۇلعالارعا – بەس, شاعىن كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنە – ون, ورتا كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنە – 15, ءىرى كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنە – 25 اەك مولشەرىندە ايىپپۇل سالىندى.

اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسكە ايىرباستاۋ پۋنكتتەرىنىڭ قىزمەتىنە ارنايى ارنالعان جاڭا 252-1 باپ ەنگىزىلۋدە. بۇدان بىلاي (13 ناۋرىزدان باستاپ) قولما-قول شەتەل ۆاليۋتاسىمەن ايىرباستاۋ وپەراتسيالارىن جۇزەگە اسىرۋ جونىندەگى قىزمەتكە قويىلاتىن تالاپتاردى جانە بۇزۋشىلىقتىڭ سيپاتىنا قاراي ايىرباستاۋ پۋنكتتەرىنىڭ جۇمىس ىستەۋ شارتتارىن بۇزعانى ءۇشىن 50-دەن 150 اەك مولشەرىندە ايىپپۇل سالىنادى.

جانە ءبىر جاعدايدا (252-1-باپتىڭ 8-بولىگى):

«ۋاكىلەتتى بانكتەردىڭ جانە ۋاكىلەتتى ۇيىمداردىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق بانكى بەلگىلەگەن شەتەل ۆاليۋتاسىن ساتۋ باعامىنان ساتىپ الۋ باعامىنىڭ اۋىتقۋ شەكتەرىن ساقتاماۋى ورتا كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنە 200, ال ءىرى كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنە 500 اەك مولشەرىندە ايىپپۇل سالۋعا اكەپ سوعادى».

ال اقبتك-ءنىڭ 344-بابىنىڭ جاڭا 2-1 بولىگى زاڭسىز ۇيىندىلەر جاساعانى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتەدى:

«قالدىقتاردى ولاردى جەتكىزۋ ءۇشىن كولىك قۇرالدارىن پايدالانا وتىرىپ, ارنايى بولىنگەن ورىنداردان تىس جەرلەرگە شىعارۋ… جەكە تۇلعالارعا – ءبىر ءجۇز, لاۋازىمدى ادامدارعا, شاعىن كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنە نەمەسە كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمدارعا – ەكى ءجۇز, ورتا كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنە – 500, ءىرى كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنە ءبىر مىڭ اەك مولشەرىندە ايىپپۇل سالۋعا اكەپ سوعادى.