JOL SALÝDA JAŃA TÁSIL PAIDA BOLDY

Hımııalyq ónim byltyr jol-qurylys materıaldary men jańa tehnologııalardyń biryńǵaı bazasyna engizildi. Otandyq mamandar buryn jol salýda paıdalanylmaǵan 190-nan asa materıaldy synaqtan ótkizdi. 75 ónim jol tósenishi retinde qoldanýǵa bolatyny anyqtaldy. Mereı Baet, tilshi: — Taraz qalasynyń kireberisindegi taý bolyp úıilgen myna úıindiler – fosfogıps qaldyǵy. Alǵashqy zaýyt qaldyǵy munda 60 jyl buryn shyǵaryla bastaǵan. Qazir kólemi 17 mıllıon tonnadan asty. Qalanyń kireberisindegi úıindini joıý jergilikti bılik pen zaýyt basshylyǵynyń bas aýrýyna aınalǵan.

Hımııalyq mıneraldardy óndiretin zaýyt ózinen shyqqan qaldyqtarǵa 2021 jyly rekýltıvaııa jasaýy tıis edi. Biraq jerdi qaıta qunarlandyrý jumystary áli kúnge qolǵa alynbady. Byltyr fosfogıpstiń tek 30 myń tonnasy egistik jerlerge tyńaıtqysh retinde sebildi. Táýligine 4 myń tonna qaldyq shyǵaratyn zaýyt úshin bul kólem tym az bolyp tur.

Temir Smaǵulov, Jambyl oblysy boıynsha Ekologııa departamenti basshysynyń orynbasary: — Jańatas qalasy mańynda kóptegen burynǵy karerler shuńqyr bolyp jatyr. Biz qala syrtyndaǵy qaldyqpen solardy toltyrýdy usynyp otyrmyz. Sonymen qatar kishigirim zaýyt ashýǵa da qaýqarlary jetedi. Máselen, onda fosfogıpsten gıps ónimderin shyǵarýǵa ábden bolady.

Biraq kásiporyn basshylyǵy bizdiń sózimizge qulap asyp otyrǵan joq. Al Qazfosfat zaýytynyń bas ekology Arman Qaraǵalıev: «hımııalyq qaldyqty kádege jaratýǵa bolady», –  deıdi. Kásiporyn QazJol ǵylymı-zertteý ınstıtýtymen birigip, 5 baǵytty usynyp otyr.

Aldymen fosfogıspti sortań jerlerdi qunarlandyrýǵa qoldanýǵa bolady. Odan soń Araldaǵy qum kóshkinin seıiltý úshin sekseýil egý jumystaryna paıdalanbaq. Ǵylymı qyzmetkerler Pavlodar oblysynda jol salyp, tasjol qurylysyna qoldanýǵa bolatynyn dáleledi. Arman Qaraǵalıev, «Qazfosfat» JShS bas ekology: — Sýyq «resaıklıngovyı metod» degen bar. Jańa tásil. Sol tásilmen biz osy fosfogıpsti soqtyq. Sol jol 22% fosfogıpsti qostyq. Joldyń sapasy mynaý dástúrli jolǵa qaraǵanda áldeqaıda jaqsy kórsetkish, sapasyn kórsetti.

Myna Jambyl oblysy bolmasa, Almaty, Túrkistan oblysynda osy joldar bolyp jatsa, osyndaı «holodnyı resaıklıngovyı» tásildermen. Biz oǵan soǵýǵa daıynbyz. Biz osy fosfogıpsti 1 teńgeden beremiz, – dep bárine aıtyp jatyrmyz. «Fosfogıps reestr tiziminde bolmaǵandyqtan, osy ýaqytqa deıin jol qurylysyna qoldanylmady», – deıdi mamandar. Hımııalyq ónim byltyr ǵana sol tizimge engizildi. Bul ony qum men shaǵyl tastyń ornyna paıdalanýǵa bolady degen sóz. Qaırat Muhambetqalıev, «QazjolǴZI» jańa tehnologııalar basqarmasynyń basshysy: — 2023 jyly jol-qurylys materıaldary men jańa tehnologııalardyń biryńǵaı derekter bazasyn ázirledik. Onda barlyq jol qurylysyna qoldanylatyn materıaldar men jańa tehnologııalar týraly aqparat bar.

Bazada elimizdegi barlyq karerler men asfalt-beton zaýyttary týraly aqparat qamtylǵan. Árbir joba jasaýshy nemese merdiger jumys bastaǵan aımaqtan barlyq málimetti ala alady.

Endi ári quny arzan ári sapasy joǵary fosfogıpsti paıdalaný qurylysshylar erkinde qala bermek. Aıta keterligi, jol salasynyń ǵalymdary byltyr 75 materıaldy tasjol qurylysyna paıdalanýǵa bolatynyn anyqtady. Búginde olardyń 29-y maquldanǵan.