جۋرناليست: شىمكەنت قازاقستان ەكونوميكاسىنا ەش پايداسى جوق قالاعا اينالىپ بارادى

شىمكەنت اكىمدىگى قازاقستانعا كەلە جاتقان 5 ميلليارد تەڭگە ينۆەستيتسيانى توقتاتقانىمەن قويماي, ەۋروپانىڭ دامۋ جانە قايتا قۇرۋ بانكىمەن ارادا اربيتراجدى داۋ تۋعىزۋى مۇمكىن. مۇنى جۋرناليست ايبار ولجاەۆ جازدى, دەپ حابارلايدى qandastar.kz

«وندا قازاقستان ءۇشىن ەكىنشى «ستاتي پروتسەسى» باستالادى جانە ءبىز ويسىراي جەڭىلەمىز. ينۆەستيتسيالىق تارتىمدىلىق رەيتينگىندە دە بىرنەشە پوزيتسيا جوعالتارىمىز انىق.

شىمكەنتتە جەكەمەنشىك سۋ وپەراتورى – «سۋ رەسۋرستارى ماركەتينگ» جشس جۇمىس ىستەيدى. ولار شىمكەنت حالقىنا سۋ جەتكىزىپ, تاريف بويىنشا اقىسىن الادى. وزدەرى ينۆەستيتسيا تارتادى, حالىقارالىق ۇيىمداردان كرەديت الادى, باستىسى بيۋدجەتتەن سۋبسيديا سۇرامايدى. ينۆەستيتسياعا بارلىق جابدىقتاردى جاڭارتادى دا, كرەديت تولەمدەرىن حالىقتان تاريفكە جيناعان اقشا ەسەبىنەن جاۋىپ وتىرادى.

قازاقستان ۇكىمەتى بارلىق قالالاردى تۋرا وسىنداي مودەلگە كوشىرگىسى كەلەدى. شىمكەنتتەن باسقا بارلىق قالالاردا كوممۋنالدى مەكەمەلەر جىل سايىن ۇلكەن شىعىن اكەلەدى جانە مەملەكەتتىك سۋبسيديالارعا جاتىپ العان. وسى پروبلەمانى شەشۋ ءۇشىن قازاقستان ۇكىمەتى «تاريف ينۆەستيتسيا ورنىنا» باعدارلاماسىن جاساعان بولاتىن. ينۆەستيتسيا تارتىلىپ, قۇرىلعىلار جاڭارادى جانە ول قارىزداردى ءتاريفتىڭ ءوسۋى ارقىلى قايتارۋى ءتيىس. شىمكەنتتەگى مودەلدى ءبىراز قالانىڭ وكىلدەرى كەلىپ قاراپ كەتكەن.

2023 جىلدىڭ كۇزىندە عابيت سىزدىقبەكوۆ شىمكەنتكە اكىم بولىپ تاعايىندالعان ۋاقىتتان بەرى قىزىق قۇبىلىستار ورىن الا باستادى. شىمكەنت اكىمدىگى – «سۋ كوممۋنالدى شارۋاشىلىعى ستارتەگيالىق نىسان, سوندىقتان مەملەكەتكە قايتۋى ءتيىس» دەگەن فورمۋليروۆكامەن, كومپانيانىڭ ۇستىنەن سوتقا ءۇش رەت ارىز ءتۇسىرىپ, ارتىنان ارىزدارىن قايتارىپ العان. بىراق بىتپەيتىن تەكسەرىستەر جەكەمەنشىك سۋ وپەراتورىنىڭ جۇمىسىن تۇرالاتىپ, مىڭنان استام جۇمىسشىسىن الاڭداتىپ وتىر», – دەدى ول.

كومپانيا 26 جىل بۇرىن, توقسانىنشى جىلدارى شىمكەنتتە قيراپ جاتقان سۋ شارۋاشىلىعىن اۋكتسيوندا مەملەكەتتىك م ۇلىك كوميتەتىنەن, رەسمي جەكەشەلەندىرۋ بارىسىندا ساتىپ العان. پروكۋراتۋرا بۇل جەكەشەلەندىرۋدى تولىق زاڭدى دەپ تانىپتى.

«قۇبىرلار مەن قۇرىلعىلاردى جاڭارتۋ ءۇشىن ەۋروپالىق قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكى (ەبرر) «سۋ رەسۋرستارى ماركەتينگ» فيرماسىنا 30 ميلليارد تەڭگە ينۆەستيتسيا قۇيعان. وسى ينۆەستيتسيانىڭ ارقاسىندا جەكەمەنشىك كوممۋنالدى وپەراتور سۋ ۇڭعۋ جانە تاراتۋ نىساندارىنىڭ سانىن 150-گە جەتكىزدى. كەڭەس ۇكىمەتىنەن كەلە جاتقان, ابدەن توزعان وتاندىق قۇرىلىمدى 10 جىل بۇرىن پولشا ەلىنەن قۇرىلعىلار اكەلىپ, 100 مىڭ تەكشە مەترگە مودەرنيزاتسيا جاساعان. قالادا 1900 شاقىرىم سۋ قۇبىر بولسا, سولاردىڭ 110 شاقىرىمىن جاڭالادى جانە سۋ ءسۇزۋ نىساندارىنا ۇلىبريتانيانىڭ زاماناۋي قۇرىلعىلارىن ورناتقان.

قازىرگى تاڭدا سۋ وپەراتورى 30 ميلليارد تەڭگە ينۆەستيتسيانىڭ 20 ميلليارد تەڭگەسىن قايتاردى. الايدا, كەزەكتى ترانش بويىنشا, جاڭا قۇرىلعى ورناتۋ ءۇشىن ەبرر تاعى 5 ميلليارد تەڭگە ترانش بەرۋى ءتيىس بولاتىن. سەبەبى, «سۋ رەسۋرستارى ماركەتينگ» جشس بۋحگالتەرلىك بالانس بويىنشا كىرىس اكەلىپ تۇرعان كومپانيا بولىپ سانالادى. ولار ەبرر-گە جىلىنا 2 ميلليارد تەڭگە كرەديت تولەپ وتىر. كومپانيا قۇرىلعالى بەرى 2023 جىلعا دەيىن مەملەكەتكە 16 ملرد تەڭگە سالىق تولەگەن. ال بيىل بيۋدجەتكە 2,2 ملرد تەڭگەگە جۋىق سالىق تولەمەكشى.

شىمكەنت اكىمدىگىنىڭ تۇسىنىكسىز قىلىقتارىن كورگەن ەبرر ترانشتى توقتاتىپ قويدى. ونىڭ ۇستىنە ءالى قايتپاعان ءوزىنىڭ 10 ميلليارد تەڭگەسىنە الاڭداي باستادى. ەگەر ەبرر-دەن الەمدىك نارىققا جاعىمسىز سيگنال تاراسا, وندا بولاشاقتا شىمكەنتتە ەشقانداي شەتەلدىك ينۆەستيتسيا كەلمەيتىن بولادى. قازاقستاننىڭ دا ينۆەستيتسيالىق يميدجىنە نۇقسان كەلمەك.

شىمكەنت ادام باسىندا شاققانداعى وڭىرلىك ىشكى ءونىم بويىنشا سوڭعى 17-ءشى ورىندا ءىلىنىپ-سالىنىپ ارەڭ كەلەدى. قازىر ادام باسىنا شاققانداعى ءوىو-ءسى 1,47 ميلليون تەڭگە عانا. ول تەك جامبىل, جەتىسۋ مەن تۇركىستان وبلىستارىنان عانا وزىپ تۇر. مىسالى اتىراۋدا 9,43 ميلليون تەڭگە, الماتىدا 4,74 ميلليون تەڭگە. ەشتەڭە وندىرمەيتىن الماتىدان شىمكەنت ءتورت ەسە ارتتا قالعان. شىمكەنت اكىمدىگى ءوز قالاسىندا ەكونوميكانى ءوسىرۋ ءۇشىن ەشتەڭە دە ىستەپ جاتقان جوق. رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ دونورى بولۋعا دا تالپىنبادى.

ءبىر سوزبەن ايتقاندا, شىمكەنت قولىنا گازوۆىي كليۋچ الىپ جۇمىس ىستەۋدىڭ ورنىنا بولمايتىن ينگريگالار, ءونىمسىز تىرلىكپەن اينالىسىپ كەتتى. قازاقستان ەكونوميكاسىنا ەش پايداسى جوق قالاعا اينالىپ بارادى. ەڭ وكىنىشتىسى, شىمكەنت اكىمدىگى ءوز قالاسىنا دا, مەملەكەتكە دە زيانىن تيگىزە باستادى. سەبەبى, ينۆەستيتسيا تارتىپ, ءوندىرىستىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋدىڭ ورنىنا قازىر جۇمىس ىستەپ تۇرعان ازعانتاي كاسىپورىنداردىڭ مازاسىن الىپ, حالىقارالىق ينۆەستورلاردى تورعايشا ۇركىتۋدە», – دەدى جۋرناليست.